Maatstaf. Jaargang 32

[p. 20]

Wim Zaal Erotische reizen

Een mondje buitenlands

Nederland was al herrezen, maar in Engeland was het snoep nog op de bon. Wij, buitenlands tuig, deden of wij dat niet wisten, lieten allerhand zoetigheid verpakken en zetten bij de kassa grote ogen op: Distributie? Hier, in 't hart van het Gemenebest? - Maar het hielp nooit, we moesten steeds terugvallen op keiharde kaakjes die wij op straat al verslonden, want het eten op Mickleton Manor was karig: het leek wel zo'n kostschool uit Dickens. En ik kon wat aan, een jongen in de groei, nog niet helemaal zestien was ik. Zó lang geleden al, ja. Dat wordt geen erotiek maar archeologie.

Vakantie eenenvijftig: voor één keer niet per fiets langs jeugdherbergen karren, maar naar een kwijnend internaat niet ver van Stratford-upon- Avon, dat in de zomer jongelui van 't vasteland weglokte, zogenaamd voor hun Engels. De ware reden was, dat de staf na afloop met onze deviezen naar Parijs wou. Ze riepen de hele dag jolig ‘bonjour’ en kochten van de distributiebonnen die ze voor ons hadden gekregen, Turkish Delight voor zichzelf. Maar plezier hadden we evengoed wel. We dalfden met zo'n vijftien pubers door het landschap, reden 's middags van het dorp Mickleton naar Stratford voor een Engelskleurig ijsje en leerden elkaar 's avonds dansen. Victor Silvester, anders had je toen niet. Victor Silvester achter glas-in-lood, want Mickleton Manor was ooit een eersteklas landhuis geweest: de gebrandschilderde ramen en bestucte, kokerachtig-hoge kamers bewezen het nog. Die waar ik sliep leek wel een schacht, een vertrek in een lachspiegel die vensters en deuren metershoog versmalde. Drie bedden stonden er: in de schouw dat van een Franse jongen van twaalf, die eerder naar boven moest dan wij ouderen, en tegen de lambrizering geschoven de bedden voor Axel B., zoon van een Deense kaasfabrikant, en voor mij.

Als ik terugdenk aan Mickleton zie ik ons allereerst kaakjes vermalen, Axel en mij. Het is droog spul dat stropt in de keel, en ik ben dankbaar voor dat beeld. We zijn immers buiten en de zon van eenenvijftig strijkt over zijn stroblonde haar en brede gebruinde gezicht: misschien was hij volstrekt niets bijzonders, maar als je nog geen zestien bent kijk je met andere ogen dan later, en mogelijk heeft de herinnering zijn trekken bijgewerkt. En toch, het tweede wat ik zie, zijn lichaam, is in vorm en vlees volledig uitgegroeid. Daarin vergis ik mij niet. Ik zou het herkennen als het nog bestond.

Axel had mij één keer aangeraakt: How do you call that in Dutch? In het Deens leek het woord meer piek dan pik, zoveel weet ik nog wel, ik was tenslotte voor m'n talen gekomen. Ik kan niet zeggen dat de aanraking mij van mijn stuk bracht, maar het was evenmin iets gewoons. Om te beginnen was ik een onervaren preutse knaap van elke zondag naar de kerk, en misschien had de beroering mij ook wel gevleid. Axel had mij opgemerkt, nadat ik al dagenlang zó was gaan zitten of lopen dat ik hem altijd kon zien. Verliefdheid, nee, beslist niet; en nog minder dacht ik aan seks, of het moet in mijn onderbewuste geweest zijn. Een kameraadschappelijke warmte, méér kan ik niet hebben gezocht: je was in eenenvijftig lang niet zo voorlijk en brutaal als nu. Na zoveel jaren weet ik trouwens nog steeds niet of ik de schuldgevoelens, remmingen en angst van die leeftijd wel had mogen missen.

Maar die avond kwamen zij niet aan het woord. Ik volgde blind mijn onbewuste. De Franse jongen sliep al toen Axel en ik, warm van het moeilijke dansen, naar onze kamer gingen. Wij legden eigentijdse pyjama's met tressen en biesjes aan en bleven als gewoonlijk even lezen in bed, beschenen door een zuinige lamp. Opmerkzaam door geritsel keek ik naar rechts, waar hij uit bed overboog naar een stapel stripverhalen op de

[p. 21]

grond, en zag een driehoek van zijn rug. Meer niet. En niet ikzelf was aangedaan, het was eerder of de wereld om mij heen stil kwam te liggen: een landschap in een tekenfilm. Ik stond op, begaf mij naar de berg van strips en zette mij neer op zijn bed. Maar de hand die naar een boekje reikte begon heftig te trillen, alsof zij eerder dan mijn hoofd wist wat er ging gebeuren: ik keek Axel aan, verzonk in zijn ogen en voelde de druk van zijn vingers. Ik zuchtte. Of het afgesproken werk was, lichtte ik de dekens op en schoof naast hem, zijn lichaam omvattend, eerst veel te schuchter, daarna veel te hard. Dat hij mij de tongkus bijbracht, petje af, want hij was amper ouder dan ik. Maar wie had mij geleerd de plekken te vinden waar hij begon te sidderen; hoe wist ik dat ik mijn vinger moest bevochtigen als ik naar de top van zijn lid streek? Ik moet er onbewust op hebben gewacht, alles had klaargelegen zonder dat ik het wist. Natuurlijk ging ik stuntelig en onbehouwen te werk, dat wel: Axel dwong mij meer dan eens tot kalmte, wijzend naar de Franse jongen die in de muil van de schouw lag en sliep.

Glorieus was het niet, weet ik nu, maar voor het eerst in mijn leven vielen geest en vlees samen, zij het toen al in een bed van illusies. Ik verbeeldde mij onmiddellijk een band tussen ons: en het zinde mij ook absoluut niet dat Axel, toen ik naar mijn bed was teruggekeerd, doodgemoedereerd zijn stripverhaal uitlas. Hij had glazig naar mij moeten kijken, nog in zaligheid verzonken als ikzelf.

Het spel herhaalde zich nu nacht na nacht, nee, laat ik eerlijk zijn, nog drie keer. Het al te primitieve sleet af, ik leerde bij en merkte wat hij en ik het liefste deden - voordien had ik dat van mijzelf niet geweten. De vierde avond echter, toen wij inmiddels óp de dekens bezig waren, keek ik plots het Franse kreng recht in 't gezicht. De angst en 't schuldbesef, die zich helemaal niet hadden gemeld, sloegen als een bliksem door mij heen, ik verstarde, voelde mij opeens met lijf en ziel verloren. De jongen zei intussen geen woord. Hij keek ons kalm en uit de hoogte aan en dreigde met de vinger. Axel, eerder bij z'n positieven dan ik, kwam met een ruk overeind: ‘Je houdt je bek, of morgen bij het zwemmen overkomt je wat,’ beet hij hem toe. Lafbek die ik was, hees ik mij alweer in mijn pyjama en sloop naar mijn bed.

De jongen glimlachte gedecideerd. ‘Ik zég het,’ sarde hij, nu met de vinger priemend naar de blauwe plek die over Axels hals kroop. Er moest een compromis worden gevonden en dat bestond, onontkoombaar, uit kaakjes.

Van nu af gingen wij gedrieën naar de winkel. Biscuits, gaufrettes, gâteaux, prussiennes, bâtons - sinds eenenvijftig ken ik alle koekjessoorten in het Frans. Mijn talenkennis ging met sprongen omhoog. En die jongen maar proppen.

Axel en ik herhaalden onze omhelzingen niet: óf de schrik zat er in, óf we meenden nog meer bakwerk niet te kunnen bekostigen. Een week later moest ik trouwens weer naar huis. Hoewel braaf-rooms, heb ik het voorgevallene toen niet gebiecht omdat het mij te absurd voorkwam om gebeurd te zijn. Voor meisjes was ik gewaarschuwd, maar wat hier gebeurd was viel eenvoudig buiten mijn bevatting en verbeelding: het zou zelfs anderhalf jaar duren voor ik, niet eens zoveel bewuster of slimmer dan met Axel, in herhaling viel. Maar die keren met hem blijven uit mijn vroege jaren de enige zonder de bijsmaak van schuld. Het zondebesef, met beleid opgedrongen, heeft daarna vooral gediend om mij te perverteren.

De geluksdag

Ik zat met weinig geld in Rome. Mijn nachtverblijf was in een leeg en galmend internaat, zelfs 's zomers grotachtig kil, maar goedkoop en met huisregels die niet konden missen: geen rommel maken en vóór het begin van het schooljaar, half september, verdwijnen. Nu, ik had niets om rommel mee te maken en tegen half september zou ik allang aan de grond zitten. Al weken tevoren leefde ik hoofdzakelijk op fruit en brood en was spaghetti de enige warme schotel die ik nog kon betalen. De weeë geur van de deegslierten wekten een steeds grotere weerzin, zodat alleen de concentratie op alle kerken en ruïnes die ik nog wilde zien, mijn gekokhals kon onder-

[p. 22]

drukken.

Maar ik heb een geluksdag, een dag dat alles mij goed van de hand gaat, en dat is de vierentwintigste augustus. Inbeelding natuurlijk, maar dat hindert niet. Ik moet die dag als kind al hebben geprikt, waarschijnlijk met een meevaller als oorzaak, ofschoon die zich nooit heeft herhaald: ik kijk dus niet naar de datum uit, maar op de vierentwintigste zelf schiet het mij altijd te binnen en dan vormt het een prikkel om iets te ondernemen.

Die keer in Rome dacht ik er 's morgens tegen tienen aan. Mijn katholieke kern gaf aanstonds een seintje dat het de feestdag van Sint Bartholomeus was, en aangezien de Bartholomeuskerk op het Tibereiland nog op mijn verlanglijstje stond, ging ik daarheen op pad. Je kon niet weten, misschien was er een mooie plechtigheid. Ik viel inderdaad met mijn neus in de boter: amper was ik binnen of een bisschop in vol ornaat betrad de kerk - een echte bisschop van toen, met buikje, koorkap en grote ringen, waarrond het vette velletje van zijn vingers opbolde. Hij maakte geen haast. Terwijl het orgel zeurde gaf hij minzaam zegentjes, wisselde een enkel woord met een kennis, trok in scherts een baby aan de neus en wuifde naar het vierkoppige koortje. Plots bleef hij voor mij staan.

‘U bent een pelgrim uit het buitenland,’ luidde zijn diagnose.

‘Uit Nederland, monseigneur,’ antwoordde ik, een beetje doorbuigend omdat hij klein van postuur was.

‘Nederland, zo, is dát even aardig! Ik heb vroeger veel genoten van een boek uit uw land, de sprookjes van Andersen.’

‘Dat hoor je niet vaak,’ zei ik naar waarheid, al bood het geen nieuw gezichtspunt.

‘Als u straks tijd hebt, wil ik u graag iets van de stad laten zien, een paar onbekende hoekjes misschien; maar alleen als u ervoor voelt.’

Het leek mij wel wat, aan bisschoppelijke hand door de gewelven van de Inquisitie en de schatkamers van het Vaticaan te dwalen. Wij spraken af dat ik na de hoogmis op hem zou wachten en vervolgens deinde hij naar het altaar om met de dienst te beginnen. Mijn geestdrift bekoelde echter toen hij een uitzonderlijk trage celebrant bleek te zijn. De plechtigheid verveelde mij zó, dat ik buiten zelfs een kopje koffie ging halen, wat mij flink opkikkerde: zo niet de koffie, dan toch de aanblik van zijn zwarte limousine. Zou ik daar écht mee door de eeuwige stad mogen zoeven?

Echt, dat mocht ik. Kort na de mis kwam monseigneur in 't purper naar mij toe, gevolgd door zijn chauffeur die de koorkap droeg met bovenop de mijter en de chauffeurspet, beide vonkenschietend van het goud.

‘Als het u schikt begeven wij ons eerst naar mijn appartement voor een lichte maaltijd,’ sprak de bisschop. De chauffeur lachte mij vol vrolijke verstandhouding toe en hield het portier voor mij open: het was nu eenmaal mijn geluksdag. Jammer dat het ritje maar een paar minuten duurde. We stapten uit bij wat een nonnenklooster bleek te zijn en begaven ons langs een wirwar van gangen en trappen naar de tweede verdieping, waar monseigneur zijn kamers had. Terwijl hij met de keuken belde om te zeggen dat er een gast was, keek ik mijn ogen uit: een en al damast, bronzen beelden en ingelegde meubelen, al wil een beschrijving mij nu niet meer lukken. Na vijf minuten kwam trouwens al een nonnetje om ons te bedienen, en geen spaghetti ditmaal, maar een zoetig soepje van kastanjes, een duifje, eierdooiers in poedersuiker, koffie en likeur. Zo weldadig was ik op mijn hele reis nog niet gevoed geweest. Voor het tweede glaasje nam ik naast monsignore plaats op de bank (met donkerbruin bekleed, opeens weet ik het weer), nog maar half nieuwsgierig naar de kelders van de Inquisitie.

‘Jonge mensen moeten veel van de wereld zien,’ onderwees hij, vertrouwelijk zijn hand op mijn dij leggend, ‘zij moeten veel beleven ook, opdat hun oordeel rijpt.’

Het was een gek gezicht, al die saffieren op mijn spijkergoed. Ik antwoordde dat monseigneur wel très gentil was; we spraken namelijk Frans, behalve dat hij soms met ongenoegen melding maakte van de Freimaurerei. Toen de hand opschoof dacht ik eventjes ‘hè nee’, maar de invloed van het duifje weerhield mij ervan het de-

[p. 23]

corum te schenden. Uiteindelijk was de hand waar zij wezen wou. 't Is voor mij zo'n kleine moeite en voor jou zo'n groot plezier, schoot even door me heen; toch besefte ik bij een blik op de purperen toga, dat dáár niet het verborgen hoekje lag, dat ik zo graag wou verkennen. We stonden nu wel quitte, leek me na dertig seconden. Ik nam zijn warme hand, kuste de ring iets langer dan het kerkelijk wetboek vereist, en verklaarde dat mijn tijd beperkt was.

‘Ik begrijp het,’ zei hij zonder een zweem van teleurstelling te tonen, ‘maar ik heb ons kontakt bijzonder op prijs gesteld. U bent hier te allen tijde welkom.’

Toen kon ik opstaan zonder hem te kwetsen, ik beantwoordde zijn hoffelijkheid met een omarming, en hij van zijn kant trok gevoelvol aan mijn neus. ‘Pas op uzelf, vriendelijke pelgrim uit Holland,’ was zijn afscheidswoord; ‘nee,’ zei hij snel, ‘ik heb nog iets voor u.’ Hij ging naar zijn bureau en gaf mij een prentje van Sint Bartholomeus. Ik betaalde met de prijs van een glimlach, sloot de deur achter mij en stond in de gang. De tegels sliepen al. 't Was rustuur.

De eerste trap omlaag was gauw gevonden, maar in het verlengde lag geen volgende, zodat ik weer een stuk gang moest afleggen; en toen ik de begane grond bereikte, was het op een plek die ik niet kende. Het moest de tuinzijde van het gebouw zijn, want door matglazen vensters kon ik bomen onderscheiden. Onzeker liep ik rond - liefst vermeed ik de nonnen -, zonder echter een uitgang te vinden.

Toen werd ik achter mij geruis gewaar. Een deur ging open en het gelaat van de chauffeur verscheen, een ogenblik vol argwaan, dan met dezelfde samenzweerderige lach als 's morgens. Hij wuifde met de hand, ik ging dus achteruit, herinnerde mij dat het Italiaanse gebaar voor naderbijkomen juist andersom is als bij ons, en schoot in de lach. Ssst! deed hij, het gebaar ongeduldig herhalend. Ik kwam naar hem toe, hij schoof me zijn kamertje binnen, sloot de deur. Kennelijk had hij op bed gelegen, hij droeg zo'n onderhemd met bijna vierkante insnijding: Italianen weten wat ze staat.

‘Wat heeft hij gedaan?’ vroeg hij glunderend over zijn hele brede tronie.

O, zat het zo.

‘Hij is bij de ingang teruggestuurd,’ en ik kon het niet laten hem tegen de borstkas te porren. ‘Wat een mop!’ Hij omhelsde mij, waardoor ik aanstonds begreep dat hij weleens iets anders wilde dan een dertig jaar oudere bisschop, aan wie hij waarschijnlijk de dood had gezien. We begonnen onbedaarlijk te grinniken, te gniffelen, te knuffelen. Hij was wat je noemt in de stemming. ‘Ik ben een Freimaurer,’ gromde hij enthousiast, maar dat had ik al gemerkt: zijn knuisten gingen opgewekt te gast. We trokken de kleren van elkaars lijf, tuimelden op bed en deden krachtdadig wat ons zinde. Er kwam geen eind aan, 't leek wel of er iets in de likeur had gezeten, al hadden wij alleen maar ongeweten op dit uur gevlast.

Het luiden van een klokje ontnuchterde hem in een tel.

‘Mijn uniform! Mijn pet! Over een kwartier moet ik de monsignore rijden!’

Dat woord bezorgde mij een lachkramp die zijn argwaan weer wekte. ‘Ja écht, je moet weg, we zijn toch allemaal de slaaf van het stelsel! Zie ik je morgen?’

Onder het aankleden raapte hij een stukje papier van de grond, bekeek het misprijzend en gaf het mij zonder een woord: het prentje van Sint Bartholomeus.

Een minuut later stond ik op straat. Puffend begaf ik mij naar een fontein, verfriste mij, maar ging liever niet zitten. Geleund tegen een muur zuchtte ik mijn moeheid uit. Ik had heel wat naar binnen gekregen vanmiddag, maar geen spaghetti goddank: 't was wél mijn geluksdag geweest.