Maatstaf. Jaargang 28

[p. 138]

J.B. Charles Profielen IV

41. Almost civilized. Aan de rivier in het oerwoud zegt een indiaan die behalve portugees uitstekend engels spreekt, trots: ‘Ik ben honderd procent indiaan maar ik ben almost civilized!’ Verneukt hij mij? Het enige antwoord dat mij mogelijk leek, was: ‘Ik ook, hoop ik.’ Hij knikte mij bemoedigend toe.

42. Wespen. Het is lunchtijd in het huis aan de via Rosi. Dat betekent dat de tafel op het balkon bezocht wordt door acht of negen wespen tegelijk, die er vliegen te dansen en te drammen om iets zoets. Ik zit hier om acht uur al en dan zijn de eersten er, want de marmelade van het ontbijt staat op de tafel. Als die tafel wordt leeggeruimd verdwijnen de wespen. Zij komen in groter getal terug tegen één uur, dan zullen er, zoals zij weten, drie soorten jam en marmelade staan. Behalve die paar keren dat ik alleen thuisgebleven ben om te lezen of te schrijven en er alleen papier op de tafel ligt. Maar het gekke is dat dan tegen één uur toch wespen komen. Zo is het nu. Zij vliegen geweldig te drammen. Dringend bezoeken zij mijn hoofd en mijn schrijvende vingers, maar ik kan geen gunstig bericht geven en blijf mijn gang gaan, de bekende potjes komen niet op tafel. Na een half uur zijn de wespen weer afgetrokken. Ook de wespen beschikken dus over een inwendig horloge. Ook wespen zullen dus te trainen zijn.

43. Klein. Weet je hoeveel korrels er in een baal van honderd kilo suiker voorkomen? Tien tot de achtste. Als je dat meer aanspreekt: duizend miljoen. Dat is ook ongeveer het aantal bakteriën dat op jouw huid leeft. Maar die zijn volgens professor Van Furth samen zo klein dat ze makkelijk in het volume van één suikerkorrel kunnen worden opgeborgen.

44. Gokken. Ik heb al een keer over Las Vegas geschreven. Dat ik daar niet met stomheid werd geslagen door de glinsterende gokindustrie kwam omdat ik kort daarvoor Reno al had leren kennen. Ik maakte er in mei 1977 een meeting mee over expeditious and equitable handling of criminal cases, van twintig mensen uit vijftien verschillende landen. Gastheer was de universiteit van Nevada. We begonnen om acht uur 's morgens, lunchten kort en werkten door tot vijf uur; zes dagen achter elkaar; dat was niet kinderachtig. Wij werden dan in een autobus samen weer naar ons hotel gebracht waarna men ons ergens te drinken gaf en te eten. Waar wij ook heengevoerd werden, het ging langs hele batterijen gokmachines en -tafels. De meesten maakten er en passant gebruik van. Sommigen bleven een groot stuk van de nacht spelen, een van hen was professor Shikita, de japanner. Hij vertelde mij een keer dat hij pas om vijf uur was thuisgekomen en nog net twee uur had kunnen slapen.

Zelf deed ik aan het pure gokken niet mee. De eenarmige ijzeren oplichters met hun citroenen en besjes op rollen - je weet hoop ik waar ik over spreek? - wekken mijn weerzin. De roulette iets minder, ik blijf wel eens een kwartier staan kijken. Aan spelletjes met kaarten had ik wel willen meedoen, maar zij gingen mij te snel. Ik heb dus niet gegokt. De groep zag mij voor een standvastige man aan, zo keken zij ook naar de bejaarde vertegenwoordiger uit Moskou, die om de spelers lachte alsof het stoute kinderen waren.

Ik voelde er eenvoudig niet voor. Maar één keer had ik een zilveren dollar gekregen en die brandde mij in mijn broekzak. De keer dat wij met het busje uit het hotel gehaald waren voor de laatste meeting, zag ik dat de éénarmige bandiet die bij de deur stond de hoge inworp van een zilveren dollar vroeg. Daarom stond hij

[p. 140]

daar waarschijnlijk zo eenzaam. Ik had hem nog niet zien gebruiken, ik stopte de dollar er in. Het ding barstte in een vervaarlijk gerinkel uit en stortte twintig zilveren dollars voor mij in het bakje. Ik stopte er tien in mijn linker- en tien in mijn rechterzak en liep zonder iets te zeggen door de draaideur naar buiten, het was nog geen acht uur in de morgen. Enkelen van mijn kollega's, die mij waarschijnlijk voor een niet te verleiden man hadden leren aanzien, voelde ik teleurgesteld over mij fluisteren. Shikita daarentegen drukte mij zwijgend de hand.

Ik zag hem de hele ochtend aandachtig toekijken onder onze besprekingen, ja, ik zag hem zelfs nu en dan geïnteresseerd een aantekening maken. Waarover? Dat kon ik niet raden, want hij hield zijn mond zorgvuldig gesloten. Behalve na de laatste zitting, toen iedereen het woord kreeg voor een persoonlijke afscheidsgroet. De hooggeleerde sprak glimlachend zijn dank uit. Hij voegde er aan toe: ‘Mijn verblijf hier heeft mij aanzienlijk verrijkt, en dat niet alleen in wetenschappelijke zin, maar mee dank zij uw interessante casino's.’ Een koelbloedigheid die mij verstomd deed staan.

45. De Drekgod. Het is te eenvoudig om te zeggen dat er zowel een goede geest is als een kwade. De zaak is ingewikkelder en ligt voor ons, arme mensen, moeilijker. Er is een goede geest, jawel. Er is een boze geest - inderdaad. Maar het onheil dat ons bedreigt, bestaat uit de heilloze, schennige en schunnige verbintenissen tussen de twee. Deze maakt dat het aandoenlijkste vrouwlijke lichaam in stand gehouden wordt doordat even ontroerende dieren te harer behoeve gedood, geslacht en uit elkaar gerukt moeten worden. Die vreet zij op. Het dier wordt in haar lichaam in een hoeveelheid gassende drek veranderd. Deze walgelijke, weerzinwekkend stinkend smurrie perst zij elke dag weer uit, voor welke vernederende bezigheid zij, of zij een prinses is of een tover-kol, de lompen maar ook de kostelijke kleren af moet stropen of op moet lichten of allebei. Jawel, de Drekgod eist zijn tol. Als het bezielde lichaam weigerachtig is die te betalen, ijlen de priesters van de Drekgod toe om de verzetgeest met spuiten, klisters, poeders en dranken, voetbaden, massages en soms zelfs manuaal over te halen om zich in godsnaam te ontlasten. Als het niet gelukt sterft ook de mooiste vrouw. Als het gelukt, moet zij bovendien een offer in goud betalen. Want een ieder zal twee Heren dienen.

46. Catechisatie voor Ischa Meyer en Jaap Fischer. In een interview met eerstgenoemde zei Jaap Fischer: ‘De monotheïst is iemand die per definitie in diktatuur gelooft. Het geïnstitutionaliseerde Christendom is in principe diktatoriaal.’

Ik ben bang dat hij gelijk heeft, Ischa. Het monotheïsme is namelijk gevaarlijk voor de vrede door het feit dat die ene God toevallig altijd ook de God is van degene die spreekt. Omdat ‘toevallige onontkoombaarheid’ een contradictio in terminis is, behoort achterdocht op zijn plaats te zijn.

De God van Begin bijvoorbeeld is de Enige God; die van Chomeini is ook de Enige God. Zijn zij dus dezelfde God? Als a = b en b = c dan moet a = c zijn. Dat had je gedacht, dat gaat hier niet op. Vrome oekumenisten verzekeren: ‘Wij geloven toch allemaal in dezelfde God?’ Zij spreken dan, zij het met niet altijd even kwade trouw, soms zelfs met vredelievende bedoelingen, onwaarheid. In mijn jeugd werd mij duidelijk dat de God van Schilder, in Kampen, een andere God was dan die van Geelkerken, in Amsterdam; die van Colijn was een andere dan die van Buskes. Hoezo? Omdat zij verondersteld werden anders te funktioneren. Een god is namelijk in de eerste plaats een funktie. Gereformeerden (dat zijn alle vier genoemden geweest en mijn opvoeders waren het) bestreden dit met de verklaring: ‘Maar de funktie van ieders God is wel dezelfde. Hij bestaat namelijk uit het ontzondigen en zalig maken van de schuldige mens; als die het gelooft en er om vraagt.’ De bedoelde zaligheid wordt, zeiden zij, uitgekeerd na de dood.

Is dat zo? Wanneer iemand gelooft dat een be-

[p. 141]

paalde bus hem naar een stadswijk zal brengen die Hemel heet, zal hij daar niet met die bus aankomen zolang er nog een gevecht gaande is tussen buschauffeurs over de vraag of de kaartjes groen of rood van kleur moeten zijn. Vooral de chauffeur die zegt: ‘stap maar in, al heb je ook een wit kaartje,’ zal door zijn kollega's worden afgetuigd (in de taal van de kerkgeschiedenis: verbrand), want hij had even goed kunnen zeggen: ‘Onze kaartjes zijn helemaal niet nodig, welke kleur zij ook hebben,’ en daar zijn die kollega's natuurlijk verstoord over.

De idee van een leven na dit leven heeft alleen zin wanneer de stoffelijk overledene kan verifiëren of hij het juiste geloof beleden heeft of niet. Er zijn drie voornaamste mogelijkheden: hij ervaart niets; hij merkt het goede geloof te hebben aangehangen; of hij ziet zich in zijn credo te hebben vergist.

Neem eens aan dat een vroom gestorven roomse bisschop na zijn dood moet merken dat hij zich in zijn credo heeft vergist, dat hij bijvoorbeeld moet aanzien dat wijlen Hitler en de dan, hopen wij, overleden sjah van Perzië en kardinaal Innitzer niet lijden. Zal dat hem ernstig leed doen? Tja, bij een bevestigend antwoord moet ik mij toch afvragen of de man inderdaad wel ‘vroom’ gestorven is. Hij lijkt mij vromer wanneer hij zich samen met Reza, Adolf en zijn vroegere superieur Innitzer hartelijk in de meevaller kan verheugen.

Maar stel, aan de andere kant, dat hij na zijn overgaan de bevestiging van zijn geloof krijgt en hij ziet Franco, Von Papen met een hele troep oorlogsvrienden van Strauss, Beierse sd-ers en vlaamse oud-sd-Gehilfen zich kronkelen van de helse smarten. Moet hij zich dan tevreden schikken in het lot dat hijzelf het naar zijn verdiende genoegen heeft? Ook dan lijkt hij mij niet zo'n vrome bisschop als wij eerst aannamen.

De enige manier om na de dood iets aan je uitkering van de zaligheid te hebben, is via de verifikatie dat jouw hemel volledige zaligheid betekent voor jou en dat de anderen onverkorte hellesmart wordt toegemeten. Omdat dat nogal goddeloos is, heeft god niets met een hemel en een hel te maken. Is jullie dat duidelijk?

Ik heb als beginnende volwassene regelmatig behalve ‘Woord en Geest’, ‘De Reformatie’ verslonden. Ongeloviger dan ik toen was, kon ik niet meer worden, waarom las ik dus gereformeerde teologie?

Vóór alles om bijvoorbeeld een voortreffelijke polemist als Schilder (tegen Hepp en H.H. Kuiper) op de voet te volgen. Schilder heb ik drie keer horen preken en ik heb hem voor de oorlog in Utrecht zijn voortreffelijke rede tegen het nationaal-socialisme horen uitspreken, een groots vertoon van denkwerk, taalgebruik, formulering. Alles altijd van het uitgangspunt dat hij, Schilder, als hij het over god had, dezelfde god bedoelde als al zijn tegenstanders. Toen werd ik al in mijn overtuiging bevestigd dat hij er een andere op na hield dan Van der Vaart Smit, H.H. Kuiper, Colijn en Buskes, laat staan Göring en Rost van Tonningen. Er was niet Eén God. Althans, als een Eén God is, is hij niet èn de lutherse èn de roomse èn de gereformeerde èn de Almachtige van Mussert. Dan moet hij een God zijn, dacht ik, die achter de door de mens gemaakte goden kan verschijnen om ze opzij te vegen. Als hij dat gedaan heeft, zal die mens beter doen niet meer naar de roomse, joodse, reformatoriese of islamitiese goden om te kijken.

Jaap Fischer zegt: ‘De godenwereld is natuurlijk een afspiegeling van de samenleving.’ Het ligt dieper weg, troubadour. De godenwereld is een afspiegeling van de werelden die binnen de menselijke geest wentelen.

47. Teheran. Men vroeg aan Carters zwarte oud-vn-ambassadeur Andrew Young wat hij dacht van de gijzelaars in Teheran. ‘Die zitten veilig en zullen worden vrijgelaten. Ik voel me niet zo gerechtigd tot felle kritiek op de iraanse studenten die de amerikanen gegijzeld houden, als ik tegelijkertijd niet ernstig kritiek heb op de amerikaanse regeringen die dertig jaar lang de sjah aan de macht hielden. Ik denk dat onze gijzelaars een prijs betalen, maar dat is niet bij benadering de prijs die onze mensen in de ge-

[p. 142]

vangenis in Vietnam betaalden. Zij ook zijn de onschuldige slachtoffers van een verkeerd amerikaans beleid in het verleden.’

48. Heinz Kissinger. Een van de dingen die de zionistiese lobby in Nederland woedend maakte op mijn kolom in Vrij Nederland was dat ik deze duitser bleek te haten. Of is het een amerikaan? Iemand ging zo ver het bewijs van mijn antisemitisme te ontlenen aan het feit dat ik de patser beledigend bij zijn voornaam noemde, soms Heinz, ook wel eens Heinrich. Wat nu, de ellendeling heette toch niet Gerrit? Of Bram? Of Pleun?

Joseph Heller zegt vandaag van hem (interview de Volkskrant 10 mei 1980): ‘Die man heeft een grote rotzooi van de wereld gemaakt. Er is geen plaats ter wereld of Kissinger heeft er immense schade berokkend.’ Zo is het. Doet aan de afschuw die hij wekt, toe of hij een duitse, amerikaanse, joodse of arabiese patser is? Die dat denkt is een racist.

49. Wat is rechts? Er zijn linkse lieden die ik niet kan uitstaan en rechtse mensen die ik wel mag. Van Riel bewonderde ik om zijn gronings, al was dat de variant van Assen. Het is niet het aksent van de man die geen hollands kan spreken zonder dat hij erin slaagt te verhinderen dat men de noorderling hoort. Bij Van Riel is het anders, hij spreekt het drents-gronings omdat hij dat wil. In dat geval hoor ik het met genoegen.

In de tweede plaats - het is de tweede plaats hoewel de zaak waar het om gaat van het eerste belang is - in de tweede plaats bewonder ik Van Riel omdat hij wist wat rechts was en hij wist beter dan vrijwel alle gematigde socialisten die ik ken, wat werkelijk links is. Links is niet: een gulden meer of minder voor de arbeiders, meer of minder inspraak van werknemers en studenten. Het is niet: de kultuur voor het volk, want kultureel verschilt Van Riel niet van welke oud-ajc-er ook. Links is: een heel andere maatschappijstruktuur willen; afschaffing van de monarchie eisen. In een kamerrede in april 1972 noemde Van Riel hen die dat willen, landverraders. Verdediging van de huidige maatschappelijke struktuur zag Van Riel als landverdediging. Dat is rechts, zo mag ik het horen. Van Riel bleef dus mijn gewaardeerde vijand.

50. Vader Willem. Lang geleden heb ik een keer op Drees sr. gestemd, daar heb ik nu nog spijt van. Hij verliet later de PvdA, wat mij opluchting gaf, hoewel ik er zelf al geen lid meer van was. Drees en ik hebben de partij om tegengestelde redenen en in tegengestelde richting verlaten, wij zouden dus niets meer met elkaar te maken hoeven hebben.

Het lijkt helaas maar zo. Ik ga Drees langzamerhand een griezelige figuur vinden, waarvan de geest zwaar over het politieke klimaat van deze jaren hangt.

Had niet iedere socialist zich allang kapot moeten schrikken toen de afschuwelijke Luns, de eeuwige corpsbal, de oud-nsb-er, Drees in verband met Nederlands oorlog tegen Indonesië ‘vader Willem’ ging noemen? Denken wij nog ooit aan oktober 1950, toen de eerste vrijwilligers van het nederlandse detachement van de Verenigde Naties naar Zuid-Korea vertrokken voor de oorlog tegen de kommunisten van het Noorden? Drees inspekteerde hen voor het vertrek. Er waren nog 17 andere staten die zich in deze oorlog bij Amerika aansloten. In totaal gingen bijna vier duizend nederlandse vrijwilligers en daaronder waren verscheidene oud-ss-ers.

Die oorlog in Korea was in wezen een gekoordineerde aktie van de Verenigde Staten en zijn bondgenoten, onder de vlag van de Verenigde Naties, zegt prof. P. van Dijk op 28 april 1980 in het Nederlands Juristenblad.

51. Het sukses van Vader Willem en zijn zoon Joseph in Korea. Niemand kan beweren dat wij niet weten welke vruchten de nederlandse militaire aktie (onder de vlag van de Verenigde Naties maar onder leiding van de Verenigde Staten) heeft gedragen. De nederlandse soldaten en de oud-nederlandse SS-ers (die hadden hun

[p. 143]

nederlanderschap verloren), zo liefderijk in hun gelederen opgenomen, hebben dapper meegeholpen Zuid-Korea te ontrukken aan Korea. Zuid-Korea, kunnen wij in 1980 vaststellen, is nu het hardste fascistiese land ter wereld.

Er zijn vrijwilligers van dat nederlandse detachement gesneuveld. Zij worden samen met onze verzetslieden elk jaar in Mei plechtig op de Dam herdacht. Prins Bernhard wil er altijd bij zijn. Jij nooit? Ik ook niet.

52. Vader Willem en de oorlogen in Indonesië. Wanneer wordt het beloofde onderzoek naar de oorlogsgedragingen van de nederlandse soldaten in Indonesië eindelijk eens openbaar? De regeringen wisten daar alles van, maar hoopten dat de feiten in de doofpot bleven. In 1969 ontstaat door de onthullingen van dr. J. Hueting grote ontsteltenis. Is het aangekondigde volledige onderzoek ooit ingesteld? Is er ooit één strafzaak uit voortgekomen?

Hoe dicht heeft Nederland gestaan bij het betrokken worden bij de amerikaanse oorlog in Vietnam? Onder welke invloeden?

53. Het recht. Op vrijdag 10 november 1978 kwam ik in Dallas aan op het Fort Worth vliegveld, voor een bijeenkomst van kriminologen. Diezelfde dag landde daar ook de vorige president, de wegens kriminaliteit verwijderde Nixon. Hij heeft kunnen kiezen: worden veroordeeld of oplazeren. Hij heeft natuurlijk het laatste gekozen: het meest eerloze. Hij werd met hoeraatjes en applaus begroet op een receptie te zijner ere op het vliegveld. In gloeiende bewoordingen prees de crook de nieuwgekozen goeverneur van Texas, Clements. (Clements had helaas laten weten dat hij verhinderd was.) Van Nixon schrijft de krant de volgende dag: ‘He showed his normal confidence and his normal stride back.’

Er was een vergadering van de amerikaanse kriminologen. Nixons vroegere vazal John Ehrlichman kwam onbevangen in hun vergadering de kriminologen vertellen hoe hij de gevangenis (waar hij nu weer uit was) had ervaren. Dat is toch iets dat je alleen in Amerika zult meemaken. Een soortgelijke ervaring hadden wij in Nederland kunnen beleven wanneer prins Bernhard als een man voor zijn malversaties was gestraft. Wat zou dat al ons gepraat over het strafrechtelijke sisteem en ons gezwoeg met de reklasseringsgedachte een stoot in een hoopvolle richting hebben kunnen geven! Maar nee hoor. Het Oranje-bijgeloof beroofde Nederland van die kans. Als het recht zijn loop had gekregen zou de kroonprinses de troon niet hebben willen bestijgen. Wat een kans om van het erfelijke staatshoofdschap af te komen hebben wij daar laten liggen! Dat bijgeloof ook! Waar is het socialisme gebleven?

54. Lekker schieten. Van 1945 tot 1949 heb ik gejaagd. Ik had een jachtgeweer overgehouden uit de oorlog en ik werd deelgenoot in een jacht in Noord-Drenthe. Dat kon ik maar nauwelijks betalen maar ik vond het bizonder fijn om op een herfstige dag heel vroeg op te staan en acht uur lang door hei en veld te lopen jagen. Hazen, konijnen, patrijzen, fazanten, eenden, een korhaan. Geen snippen, die zijn nu eenmaal vlugger dan ik. Bij Hijkersmilde een grote vos waar een zilveren streep over liep. Zijn bont werd geprepareerd en is er nog. In de buurt van Appelscha een ree.

Appelscha werd mijn Damascus. De ree sprak mij met zijn mooie maar stervende ogen toe: ‘Saul, Saul, wat vervolgt gij mij?’ Ik had intussen al twee geweren en heb ze met de patronen in de leren gordel van de hand gedaan. En ik heb een Walther pistool dat een duitse onderofficier had toebehoord, met patronen ingeleverd bij de politie van mijn gemeente. Alles tegelijk. Nu heb ik daar wel eens spijt van. Ik had er nog een palestijn mee kunnen helpen, denk ik dan, die zijn huis en zijn tuin in Cis-Jordanië wil terughebben en zijn identiteit. Jagen, dat hoef ik niet meer. Ik lees in een artikel van Gene Caesar, ‘Anatomy of the Hunter’ een aantal voorwendselen voor het jagen op dieren. Bijvoorbeeld dat van de natuurliefhebber: ‘Night was coming fast. The sun had

[p. 144]

sunk behind the spruce-carpeted hills and its ray shafted upward like a battery of gigantic searchlights. Now the broken ridge country was filled with pools of purple shadow that, from the slope above, looked vaguely like water. In a peaceful little rye meadow I finally brought down one of the elusive bruins, a big fellow with a prime glossy coat.’ Verder is er de technische begeestering: ‘I dropped into basic prone position with tight sling, quickly estimated elevation and windage through the Lyman Alaskan 4x scope and sent a couple of handloads after him at slightly more than 100 yards. The 180-grain Speer bullets, kicked along by 45 grains of Dupont # 4350, would have knocked him flat if I had hit him...’ Verder zijn er nog het ‘varmint shooting’ argument, het ‘game gourmet’ voorwendsel en ga maar door; maar in de grond is er maar één motief: enjoyment of killing.

Het is allemaal hetzelfde motief als dat van de geboren soldaat. Zijn voorgeschoven motieven heten bijvoorbeeld ‘het verdrag van Versailles’ of ‘de holocaust’. Lekker schieten. Nou is het mijn beurt.

55. Auto's (2). Nummer 26 (nov. 1979, over de Mercedes-Benz van Hitler) kan ik nu aanvullen. Sjoerd Wouda, die deelnemer in de onderneming was, schrijft mij dat zijn nicht Florence, de werkelijk adembenemend mooie vrouw in Hollywood (als jonge friezin ooit Froukje gedoopt) die een advertentie van onze auto geplaatst had, op de foto ervan nog een bod gehad heeft van tienduizend dollar, maar wij hadden hem toen helaas alweer met een klein verlies van de hand gedaan. Mij is dat toen niet verteld. Ik neem aan dat men mij de pijn van dit bericht na het sluiten van de markt heeft willen besparen. Een droevig detail is nog dat één van de firmanten de auto later heeft herkend in het boek ‘Der Führer so man ihn nicht kennt’ of iets dergelijks.

Welke slimmerd heeft ons er toe gebracht de auto zo snel weer te verkopen? Met welke fantastiese verhalen? Ik hoor nu dat de kommandant van de Seventh United States Army in Augsburg die de auto had buitgemaakt en hem aan de nederlandse kolonel Van Rij had gegeven, de wagen weer opgespoord en teruggebracht heeft omdat hij hem aan zijn vriendin of zijn vrouw beloofd had. Een sterk verhaal. Misschien leest iemand die zich het fijne van de zaak kan herinneren deze regels en wil hij er mij iets over vertellen. Er waren na de oorlog ook in Nederland enkele zeer hooggeplaatste autodieven aktief; ik zal nog vertellen het verhaal hoe de prachtige bmw-twoseater, buitgemaakt op de Geheime Feld Polizei, mij weer op mijn beurt ontstolen werd. Dan is er de geschiedenis van de Mercedes die ‘zijn jongens’ voor onze gewestelijke chef Siem de Man na de oorlog hadden georganiseerd; maar die hem weer ontvreemd werd door de mannen van de landelijke chef; en hoe Siem, in mijn bijzijn, zonder enige vrees of blaam, die auto weer van deze allerhoogste bevelhebber terugnam. Ach, en misschien van de Alfo Romeo, geleend van de italiaanse generaal konsul dr Rotelli, waar wij, nadat wij hem er een keer een half varken in hadden bezorgd, gedropte wapens in vervoerden, wat de fascist natuurlijk niet wist. Maar de rode Ford, waar ik de droevigste belevenis in meegemaakt heb, zal ik ook niet vergeten. Die had ik overigens na de bevrijding uit een kanadese dump gehaald. Er is nòg een, maar daar praat ik niet over. Voor de auto's samen die ik mij in roerige tijden heb toegeëigend, zou ik ter beschikking van de regering kunnen worden gesteld. Om wat te doen? Om bijvoorbeeld auto's te stelen voor de hoogstgeplaatsten, dan is de sirkel weer rond.