Maatstaf. Jaargang 28

[p. 152]

Martin Ros Verzamelaars

Op 23 november 1971 ontving ik een lange brief van iemand die zich Literair Verzamelaar noemde. Het was Gert Jan Hemmink, de enige Amersfoorter die ik ooit heb leren kennen. ‘Gisteravond,’ schreef hij me, ‘keek ik met een scheef oog naar het programma van Rudolf Geel gewijd aan Louis Paul Boon. Plotsklaps ging mij een lichtje op: u geeft volgend jaar een Maatstafnummer uit gewijd aan persoon en werk van Boontje.’ Hij voegde twee bladen boontje toe, tot samenstelling van een bibliografie in het maart 1972 inderdaad verschenen eerste Maatstafnummer over Boon. Hemmink riep elke Boonverzamelaar op lijstjes te gaan maken met kanttekeningen tot een ooit te publiceren Boon-bibliografie. Daar zal het, zeker als Ger van Bork er zich definitief in alle ernst mee kan gaan bezighouden, zeker wel eens van komen en een fascinerend boek worden zal het zéker. Hemminks brief uit 1971 was voor mij, als volstrekte Boon-amateur, al een enorme verrassing. Ik wist niets van Boontje's boeken Koninginnen zonder kronen van karton, Het Leven der Multimiljardairs, De bende van de Stronk, Het ontstaan van de Socialistische Toneelbond te Aalst, De liefde van Annie Mols of een in november-december 1945 in dertien afleveringen in De Roode Vaan verschenen feuilleton Holland door de voorruit van de autobus heen, gezien door LP Boon.

De korte tijd later tot zijn walhalla - de uitgeverij immers van Boontje! - toetredende Gert Jan Hemmink, een wat fors uitgevallen, vrolijke cholericus met een kerngezonde afwijking naar Vlaanderen, heeft me behalve met zijn eigen ongehoorde Boon-collectie ook met verwante verslingerde Boon-verzamelaars in contact gebracht. De meest schilderachtige was Georges Arys. Met hem wisselde Hemmink nogal eens materiaal uit. Vergeleken met Hemminks collectie was die van Georges Arys een nog grotere verbijstering. Niet alleen beschikte hij over alle drukken van alle Boontitels maar hij knipte ook uit de hele Vlaamse pers van dagblad tot wijkblaadje elk berichtje bijeen, dat iets met Boontje of zijn boeken te maken had of kon hebben.

Ik ontmoette hem voor het eerst in maart 1973, in zijn huis aan de doodlopende Europalaan in Erembodegem. Het was een ongelooflijk warme voorjaarsmiddag. Georges ontving ons in de daartoe deftig ontruimde beste of Boonkamer, in zijn hemd, er was nog niet op zomerkleding gerekend. Hij sprak ons opgewekt toe over zijn gratis reiskaart als postman bij de spoorwegen, die het hem mogelijk maakte van statie naar statie te reizen vanwaaruit hij op jacht kon naar de tweedehandsboekwinkels waaruit hij misschien wel de zeldzaamste literaire collectie uit de Nederlandstalige literatuur heeft opgebouwd. Hij draaide toen ook al op aanvallige wijze om wat hij de pornografische boeken van Boontje noemde heen. Ons werden door Georges' vrouw toen ook al de eerste zwarte worstjes voorgezet die men nimmer meer vergeet en Georges' enige inwonende dochter poetste toen al het piepkleine autootje in een Europalaan waar verder drie maal per week nog één auto stopt. Over deze schitterende figuur Georges Arys kennen we het woord van

[p. 153]

Boontje zelf:

‘Soms komt hij echter opdagen met iets dat ik zelf niet eens bezit en waarvan ik dan zeggen moet: “Hee, heb ik dat ook nog geschreven?” Want dat gaat zo als ge jong zijt: ge leeft en doet, en denkt er niet aan dat zoiets jaren later een zeldzaamheid gaat betekenen.’

Voor Hemmink en voor alle mensen op de uitgeverij, aan wie hij zijn Aryseuforie had overgebracht, stond vast dat Georges betrokken zou worden in het feest rond de eerste integrale uitgave in één band van de eerste drukken van De Kapellekensbaan en Zomer te Ter-Muren waarover Boontje mij op 26 mei 1978 nog schreef: ‘Ben vooral ontzettend gelukkig met Kapellekensbaan en Zomer te Ter-Muren in één band, want “Zomer” is steeds een achteruitgeduwd jongetje geweest, alhoewel ikzelf het beter vind dan de Kapellekensbaan.’

De grote dag kwam op 19 maart 1979, vier dagen na Boontjes zevenenzestigste verjaardag. Een dag lang trokken we met een legertje journalisten en verzamelaars achter Boontje, Jeanneke en de kleine koning David aan. Langs het kapelletje natuurlijk, waar we allen geld in het offerblok stortten. Langs de Zeebrouwerij waar Boontje nog in de vrieskelder had gewerkt, en waar het machtige verhaal Menuet ontstond, er verscheen onlangs een Amerikaanse uitgave van bij Persea Books, met lof en eer vermeld in de Publishers Weekly. We reden langs de huizen van de anarchisten die Boontje zo prachtig heeft verbeeld. We reden door en langs de Spaarzaamheidsstraat, de Welvaartsstraat, de Naarstigheidsstraat, door de onvergetelijke Vergeten Straat naar het kasteel Ter Linden waar een tentoonstelling van Boontjes tekeningen en schilderijen was ingericht. Alle grote titels lagen er in pronkende eerste drukken uitgestald.

Georges was er de hele dag bij. Hij zag er verreweg het sjiekst uit, hij hield bijna de hele dag een imposante bruiloftshoed op. Aan de feesttafel's avonds, alweer in een kasteel, waarin het speechen zich kon voltrekken in een verwevenheid met voedsel en drank zoals dat alleen in Vlaanderen mogelijk is, kon dan eindelijk het hele grootse gebeuren.

Het werd stil. Hemmink sjouwde een gigantische doos te voorschijn. Georges mocht er een exemplaar uithalen, het eerste exemplaar van De Kapellekensbaan/Zomer te Ter-Muren. Hij trok bleek weg en hij wankelde maar hij slaagde in wat hij voor altijd als de mooiste opdracht in zijn leven zal beschouwen: het eerste exemplaar te mogen overhandigen aan de meester zelf.

Een paar dagen later, een maand vóór zijn dood, schreef Boontje me: ‘Het aanbieden van Kapellekensbaan - Zomer te Ter-Muren is een prachtig geslaagd gebeuren geweest, dat mijn volle waardering genoot. Jij, Sjors en Gert Jan hebben het tot een hoogtepunt weten op te drijven en ook allen die erbij aanwezig waren vonden het schitterend.’

In dit Boonnummer dat slechts een aanloop is tot de vele boeken die nog over Boontje zullen moeten verschijnen en dat in de eerste plaats als de reactie gezien moet worden van vrienden en verzamelaars, mocht Georges Arys, deze uniekste onder de literaire verzamelaars, niet ontbreken. Daarom zochten Gert Jan Hemmink en ik hem nog één keer op aan zijn verstilde, in het koudste van alle voorjaren verkilde Europalaan om hem zelf uitvoerig aan het woord te laten.

[p. 154]