Maatstaf. Jaargang 28

[p. 1]

[Nummer 5/6]

Martin Ros Ten geleide

Vóór de begrafenisstoet uit droeg men op 15 mei 1979 in Aalst terecht de Rode Vlag. Bij het kerkhof speelde men hard en langdurig de Internationale. Onder de eerste en enige hete zon van die zwarte lente sprak Bert van Hoorick, met wie Boontje ooit in Aalst zo betrokken is geweest in diverse socialistische en communistische activiteiten, en met wie hij streed en schreef in De Roode Vaan en Front.

En tenslotte had het er enige tijd tevoren toch maar gestaan in het Svenska Dagbladet: ‘Zijn broeders op de Parnassus heten Louis Ferdinand Céline en Samuel Beckett. Een anarchist die ieder ogenblik met de Nobelprijs kan worden bekogeld.’

Boontje is er altijd sarcastisch over gebleven. Op 16 november 1976 schreef hij me, nadat ik hem op een buitenlands artikel over zijn werk attent had gemaakt, nog over ‘die vervloekte Nobelprijs.’ ‘Ik kan het net als Bernard Shaw die man vergeven dat hij het dynamiet heeft uitgevonden maar voor de Nobelprijs had hij de gevangenis moeten ingaan.’

Hij beklaagde, tegenover Joos Florquin, Multatuli, omdat deze in de Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur de enige figuur in onze letteren genoemd wordt met wie Boon om zijn gedrevenheid en weergaloze scheppingskracht kan worden vergeleken.

Hij bleef hardnekkig geloven er niet in geslaagd te zijn een de tijden trotserend meesterwerk te hebben gemaakt. Alleen toen hij werkte aan Het Geuzenboek ging hij aan zijn grootste gooi geloven. Op 17 mei 1977 schreef hij me: ‘En dan, de geuzen! Deze opwindende en verwarrende, alles omwentelende nieuwe tijd lijkt zozeer op onze hedendaagse, dat ik soms bij vergissing, in mijn verzamelen aan grondstof, bovenaan mei 1940 zet in plaats van mei 1540. We moeten daar echt veel meer over corresponderen, ik zal graag en gretig van je wenken gebruik maken. Twijfel ik aan een of andere personage, dan schrijf ik je ook wel over die. Zoals steeds bij elk nieuw te schrijven boek denk ik “dit zal het worden!” Hopelijk wordt het eindelijk eens waarheid. Echt een groot en onvergankelijk werk te schrijven, zal ik het met dit boek kunnen? Laat het dorre en door brand vernielde gebeente der geuzen me helpen!’ Mijn eerste bezoek aan Boontje - ook Louis' vader werd al zo genoemd - dateert van eind 1965. Ik herinner me echt oost-vlaams weer, bewolkt, waaierig, belgisch. We kwamen te laat aan, Boontje kwam ons als een veilig baken door de natte sneeuw tegemoet. Het was ongelooflijk. Dát was hem dus, de meester, een schijnbaar in de sneeuw wegslinkende, onbeduidende man, vergezeld nog van de onvergetelijke hond Monroe, in wiens ogen het zwerversleven ook nog lang niet was uitgeblust. Een jaar tevoren was de wereld al aanzienlijk voor me veranderd toen ik op de redactie van de ap-uitgeverij mocht komen werken, waar de boeken van Boontje verschenen. Ik ben nooit in de verste verte een Boon-specialist geworden. Al degenen, die in dit Maatstafnummer schrijven, weten méér over zijn werk dan ik. Maar ik was wél al jaren enorm nieuwsgierig naar de in zoveel boeken en recensies vol afgrijzen beschreven bolsjewist, anarchist, nihilist, miserablist, pornograaf,

[p. 2]

viezentist, scataloog.

Een paar uur later, terwijl Jeanneke voortdurend precieuze kleine glaasjes bleef vullen, waarboven de mij vergezellende uitgever in slaap sukkelde, had ik Boontje bereikt via het stokpaardje dat andere toehoorders terecht in slaap kan doen sukkelen: de geschiedenis.

Over de geschiedenis, over de weke, weggemasseerde, ondergesneeuwde, begraven en vergeten geschiedenis vooral liepen sedertdien onze meeste brieven en gesprekken. Het is altijd de bedoeling geweest om in aansluiting op ons kleine Boonboekje uit 1967 - bij gelegenheid van de Constantijn Huygensprijs - en het speciale Boonnummer van Maatstaf uit 1972 - bij de zestigste verjaardag - een derde, gróter Boonboek te realiseren. Daarin zou Boon en de geschiedenis - Pieter Daens, de anarchisten, de Geuzen - centraal moeten staan.

Ik ben er zeker van dat het boek nog komen zal en gróótser nog dan we het ons ooit hebben voorgesteld.

De Boon-studie staat immers nog pas in het begin. Natuurlijk moeten er een verzameld werk komen en een beschrijvende bibliografie. De zich op 17 januari 1980 officieel in het Belgisch Staatsblad voorstellende Louis Paul Boon Vereniging in Erembodegem streeft verder niet alleen naar een standbeeld - ‘En een standbeeld wil ik hebben, levensgroot, op de grote markt van mijn geboortestadje,’ - maar ook naar een geconcentreerde stroom van uitgaven. Eens zal daarop de kop gezet worden van de grote literaire biografie.

Op dit alles is dit Maatstaf-nummer maar een bescheiden prélude. Via herinneringen, interviews, essays, bibliografische aantekeningen, een portfolio, wordt een aantal aspecten van de figuur, het werk en de invloed van Boontje belicht. Een aantal.

Wie kan dit gigantische oeuvre geheel overzien, rangschikken, beoordelen?

‘Het is allemaal heel complex,’ vertelde Boontje zelf aan Willem Roggeman in Beroepsgeheim.

‘Ik geloof dat we eigenlijk nooit zullen achterhalen wie Boontje was.’

Op het na zijn dood gedrukte herinneringskaartje van Jeanneke, Lucienne, Jo en David staat het misschien wel het scherpst en mooist geformuleerd door Boontje zélf:

‘... ge zit weer achter uw schrijftafel, gelijk een patriarch die ver boven tijd en ziekte en dood en alle vergankelijkheden verheven is... maar uw bloed stroomt trager en stiller gelijk een beek in de ardennen, die eerst van rots naar rots is gevallen, en dan eindelijk, verdoofd en uit haar lood geslagen wegvloeit...