Portfolio Icarus en Aat Verhoog
Op een tentoonstelling in België (Hasselt, galerie ‘De Wittepoppentoren’) ontdekte ik twee merkwaardige schilderijen van de Nederlandse kunstenaar Aat Verhoog. Betrekkelijk kleine doeken, 70 × 70 cm, maar van zeer monumentale allure.
Beide werken dragen als titel ‘De val van Icarus’. In heldere kleuren is een mediterraan zeegezicht verbeeld. Het water is strak blauw, op het ene schilderij wat dieper van kleur dan op het andere, en aan de horizon wordt deze zee afgesloten door een bergmassief van een speciale vorm, waarover straks meer. Icarus zelf is niet te zien. Op het eerste schilderij zien wij van links naar rechts twee vrouwenfiguren (leeftijd ± 28 jaar) die elkaar bedroefd omhelzen, een meisje van ± 12 jaar op de rug gezien met in verbazing geheven armen die in het water kijke, een meisje van ± 6 jaar die naar de twee vrouwen kijkt en een moederlijk figuur van ± 36 jaar aan wie overigens de gehele gebeurtenis lijkt voorbij te gaan. Op het tweede schilderij is alleen het meisje met de geheven armen overgebleven.
Geen spoor van de vliegerman.
Verkeerde titels? Zeker niet. De schilderijen hebben ondanks de ‘vrolijke’ kleuren een beklemmende sfeer en het is zeker: er is iets gebeurd.
En wie moet niet direct denken aan het werk van Bruegel waar de boer immers voortploegt en waar van Icarus slechts een been boven water steekt.
Maar er is meer.
Geïntrigeerd door deze boeiende schilderijen, waarvan de op het oog zo eenvoudige schilderwijze van groot meesterschap getuigt, ben ik gaan zoeken naar meer werk van de kunstenaar en vooral naar aanwijzingen omtrent deze schilderijen.
In een particuliere collectie vond ik een aantal tekeningen waarbij twee mooie studies die overigens geen betrekking hebben op de Icaruswerken en vier die wel een duidelijk en direct verband laten zien. Zo is er allereerst een voorstudie van de gehele groep met in het bijzonder een tekening van het meisje met de bril.
Het is duidelijk dat in deze tekening de groep z'n vorm heeft gekregen. Mij bleek dat de kunstenaar vaak z'n gezin als uitgangspunt van schilderijen heeft genomen, z'n vrouw en kinderen waren vaak model en de vraag is of hier misschien een dochtertje is afgebeeld. Maar nee, zowel Justine als Juliska waren en zijn niet brildragend. Een andere tekening laat het bergmassief zien en ook een doorsnede met een berekende vluchtbaan.
Duidelijk is nu wel dat: het zeker om de befaamde vliegpoging van Icarus gaat; de berg met zijn speciale vorm, een zacht aflopend vlak plateau, bewust gekozen is vanuit aviatische oogmerken; de kunstenaar nauw betrokken moet zijn geweest bij de legendarische vluchtpoging, ja, men kan wel stellen bevriend geweest moet zijn met de vliegerman.
En dit brengt ons naar de volgende twee tekeningen. Het verhaal wil, en de heer Jan Van
Auteursrechtelijk beschermd
