Maatstaf. Jaargang 21

[p. 16]

Robert Loesberg Gelukkig nieuwjaar

Op twee januari ging het gesprek tijdens de lunch niet in de eerste plaats zoals te verwachten was over de hoeveelheid drank en voedsel die door de mannen de dag ervoor was verteerd, maar over een komisch ongeval dat een televisiepersoonlijkheid was overkomen. R* bekeek met gepaste nonchalance het bericht op de voorpagina van de krant die door de oude man naast hem op de eettafel werd gegooid. Tussen het nemen van happen brood door, met de mond vol, precies zoals de anderen deden, informeerde hij bij de oude man wie Theo E* was.

Piet M*, de suffige vader van een profvoetballer, had reeds meermalen zonder te willen opscheppen terloops verteld over helden uit de sport- en amusementswereld die hij via zijn zoon kende. Ook Theo E* kende hij persoonlijk, prevelde hij.

‘Hij zit je te belazeren, M*.’

‘Absoluut niet!’ zei R*. Hij speelde geraffineerd dat hij wederom moest toegeven niets te weten van een onderwerp waarvan de stof geheel door de mannen werd beheerst.

Het duurde enige tijd voordat het tot de gehele groep was doorgedrongen dat hij, de filosoof, iets niet wist. Glunderend werd er toen door een schreeuwende zeventiger het woord genomen. Begeleid door instemmend geknik en af en toe onderbroken door herhalingen en aanvullende opmerkingen vertelde de man wat R* reeds bekend was: Theo E* was een bekende quizmaster, de eerste televisie-quiz-master in Nederland. Hij was door zijn privéleven enigszins op de achtergrond geraakt, maar was toch altijd nog zeer populair.

‘En wat is er nou met hem gebeurd?’

Glimmend verhaalde de man zijn versie van wat de oude heer M* hem in koffietijd had verklapt. De smoordronken spelletjesleider had tijdens het afsteken van het oudejaarsvuurwerk met een kennis een weddenschap afgesloten dat hij van hen tweeën het langste een brandende klapper tussen zijn tanden durfde houden. De kennis wierp hem inderdaad als eerste weg; Theo E* te laat. De kleine voetzoeker explodeerde waardoor brandwonden, beschadigingen aan zijn kunstgebit en een ontwrichte kaak waren ontstaan.

‘Eigen schuld. Had hij maar niet zo moeten patsen.’

‘Staat dat echt allemaal in de krant?’ vroeg R* slikkend.

‘In de krant staat dat hij toevallig stond te lachen. En dat een jongetje net toevallig een rotje gooide.’

‘Toevallig in zijn bek. Ja ja.’

‘Geloof jij dat?’

‘Mooi dat hij drie maanden niet meer kan praten. Tenminste, dat zeiden ze op de radio, na de nieuwsberichten.’

De bel die het einde van de lunchpauze aankondigde, ging aarzelend over. De mannen stonden traag op, de jongere arbeiders pasten hun gebaren wat snelheid betreft aan. Door het gerinkel heen dat de corveeër met de kopjes maakte, probeerde de jongste bediende nog zijn verhaal te slijten aan de mannen die wezenloos het eetlokaal verlieten.

‘M m maanden n n niet kunnen praten, d d dat is nog n n niet zo erg, a a als wat mij, a a als je leven lang n n niet meer kunnen k k kijken met één oog. Zoals ik.’

‘Houd je bek dicht, stomme eenoog. Of ik sla je andere oog ook lek. Om jouw gelul zitten we niet verlegen.’

De jongen tot wie deze ruwe woorden waren gericht, nam mopperend zijn plaats weer in achter het kapmes waaraan hij ondanks zijn leeftijd de volledige dagtaak van een volwas-

[p. 17]

sene diende te volbrengen. Reeds de gehele morgen was hij door zijn collega's getreiterd. Getreiterd juist zoals het jaar ervoor. Dat had hij niet verwacht. Hij was R*, zijn grootste kwelgeest, die morgen eenmaal tot het toilet nagelopen, was voor de zekerheid achter een balie gaan staan en had hem huilerig gevraagd of R* dan geen goede voornemens voor het nieuwe jaar had gemaakt. Stotterend had hij het bestaan om op een deerniswekkende wijze te vragen of zij opnieuw zouden kunnen beginnen, met een schone lei, alles vergeven en vergeten.

‘Prima,’ zei R*.

‘Dus we maken nooit ruzie meer.’

‘Dat is een heel vreemde gevolgtrekking van je, eenoog. Voor hetzelfde geld kan ik uit “met een schone lei beginnen” de conclusie trekken dat ik je dubbel zo hard zal zieken.’

Dat begreep de jongen niet. Zijn mond viel letterlijk open van verbazing. R* moest zich bedwingen niet een achter hem liggende, decimeterlange en puntvormige slijpsteen uit de voorraad te pakken om het monsterlijke gezicht voor hem er mee te bewerken.

Het was niet uitsluitend de gedachte aan cellulaire opsluiting die hem van zijn daad weerhield. Het was ook en vooral de gedachte aan het aanraken van dat lijf, ook al gebeurde dit door middel van een voorwerp.

R* ging na wát aan de jongen bij hem agressie opriep. De open mond met de dikke en door het likken schraal geworden lippen was het niet zo zeer. Evenmin het vette haar dat als een geploegde akker van even boven de wenkbrauwen naar achter was getrokken, het ongezond rode opgeblazen gezicht, de uitstaande oren, het smerig dikke achterwerk, de te kleine broek en de krappe overall die olifantachtige enkels toonden. Of zijn lichte graad van debiliteit, zijn hinderlijke afluisteren van gesprekken, zijn bemoeizucht, zijn hunkeren naar een vriendelijk woord.

De aanleiding was ook niet het zinloze oog op zich. Dat afzichtelijke oog met een witte in plaats van zwarte pupil. Met daar omheen de iris die de troebele blauwachtige witheid had van dode kwallen. En met oogwit dat bestond uit een chaos van willekeurig in elkaar overlopende tinten grijs. Een afstotelijk oog dat zo geworden was nadat een op hem toegeworpen stuk vuurwerk de oudejaarsnacht een jaar ervoor, op enkele centimeters afstand van zijn hoofd was ontploft. Een oog dat om lage genotsredenen nog altijd niet door een minder opvallend kunstoog was vervangen. Ineens wist R* de aanleiding: het was het lopen van tranen uit dat oog.

De jongen haalde zijn stompe vuile handen vol roofjes en uitslag van het blad van de balie om ze in zijn zij te zetten. De natte afdrukken van zijn handpalmen bleven achter en het vocht trok in de spaanderplaat. Ondanks de afstand kon R* de zure lucht ruiken.

Met een voor de lagere kringen der beroepsbevolking niet vreemd pseudo-homoërotisch gedrag liep R* heupwiegend naar de toiletten en zei giechelig: ‘Oehoe, tuttuttuttut, F*, loop je zover met me mee naar de plee?’

Het grauw gevlekte gezicht van de jongen werd van het ene op het andere moment nat, van traan, zweet en slijm. Spreken kon hij niet meer. Maar uit zijn kreten was op te maken dat hij het er deze maal niet bij liet zitten. Hij zou ‘zich vervoegen’ bij de directeur om deze te vragen maatregelen tegen het geterg te nemen.

Gesterkt kwam hij terug. En bracht de hem gegeven raad op een pijnlijke manier in praktijk door plompverloren de vader van de voetballer aan te vallen. Hij plaatste gênante opmerkingen en stelde vragen die het persoonlijke leven van de man raakten, over de noodzaak van het drie dagen per week werken, terwijl de man toch een pensioen genoot. En bovendien een zoon had die schatten verdiende met voetballen en het drijven van een herenmodewinkel en dus in financieel moeilijke tijden zou kunnen bijspringen. De man, die weliswaar nooit veel meer van de wereld had

[p. 18]

gezien dan een klein stuk van Rotterdamnoord maar de wijsheid van de ouderdom bezat, trok aan zijn ‘segaarretje’, plaatste het begin van een rol schuurlinnen in zijn machine die er vijf rollen van zou snijden, keek over zijn bril, zei ‘Spuit elf geeft modder’ en trapte op de voetschakelaar waardoor de machine gierend in werking trad.

Er was niets van het gelach der mannen te horen maar het zien kon de jongen met zijn ene oog heel goed. Woedend zette hij zich aan zijn eenvoudige werk.

‘Kun je nou een beetje tellen, ja of nee?’ vroeg R* toen hij het werk van de jongen controleerde.

‘Een proef. Hoeveel vingers steek ik op?’ Hij stak de wijs- en middelvinger van zijn rechterhand omhoog.

‘Wat bedoel je daarmee?’ vroeg de jongen argwanend.

‘Niets. Gewoon een proef. Of je kunt tellen. Tellen, weet je wel, een twee drie vier vijf veel.’

‘Twee,’ zei de jongen nog altijd vol argwanende onzekerheid.

‘Zie je wel, daar heb je het gedonder al. Het is vier. Maar omdat je één oog hebt, zie je maar de helft.’

‘Wat is er aan de hand?’ vroeg de op hen toelopende chef.

‘Bekijk de orderopdracht maar eens en vergelijk die met het resultaat dat meneer hier heeft uitgevoerd.’

‘Als je je hersens niet bij je werk kunt houden, voor zover je hersens hebt natuurlijk, dan sodemieter je maar op,’ zei de man enkele ogenblikken later nadat hij had geconstateerd dat de ongelukkige jongen in zijn kwaadheid in plaats van honderd vellen schuurpapier honderddrieëntwintig vellen had staan kappen, die alle drieëntwintig centimeter te kort waren.

‘Ik heb trek in gebak. Bij de thee. Zodalijk,’ riep landerig een vraatzuchtige tandeloze veertiger wiens taak het was om alle dagen rollen schuur- of polijstmateriaal in banden te hakken. ‘Wie nog meer?’

De gebochelde man naast hem, die de banden aan beide einden afschuurde om het aaneenplakken tot een riem te vergemakkelijken, vroeg alle lawaai overschreeuwend of hij zijn buik niet vol had van het traditionele nieuwjaarsbaksel.

‘Niks hoor. Lekker gebak. Lekker joh. Ik tracteer jullie. Bij de thee. Met gebak. Op het nieuwe jaar,’ riep de man terwijl hij koket hinkend met het einde van een strook papier naar de linkerkant van zijn werkbank liep. Hij plaatste de strook nauwkeurig op die welke er al lag, zette er een gewicht op, liep terug, gaf een ruk aan een wiel, waardoor het slagmes de band van de rol knipte en riep: ‘Blinde!’ ‘Ik kom niet want ik heet F*.’

‘Blinde ga jij eens even gebak halen.’

‘V v voor m m mensen die mij vanmorgen geen hand hebben g g gegeven, doe ik g g geen boodschappen,’ riep de jongen, helaas onhoorbaar want op dat moment liet de bejaarde naast hem zijn kreunende machine uit een stapel afvalvellen schuurschijven stansen.

‘Blinde versta je me niet. Kom onmiddellijk hier!’

De chef stapte op de magere man met de horrelvoet toe en begon, terwijl hij zich af en toe in de richting van de jongen omdraaide, met hem te mompelen.

‘Als jullie over mij staan te ouwehoeren,’ stotterde hij luidop, staande in een wolk van stof, glaskorrels en lijmdamp, ‘dan zit ik zo weer boven. Bij de baas. En dan gaan jullie er aan. Allemaal.’

‘Au au niet doen, au niet zo hard,’ schaterde vanuit zijn ver verwijderde hoek een gewezen matroos op de wilde vaart die zijn werk - het uitboren van slijpsteengaten - er graag even voor onderbrak.

De jongen geraakte wat over zijn toeren. Hij nam een stapel schuurvellen, wierp die onverwacht omhoog en kreeg de dwarrelende bladen die hij niet kon ontwijken het ogenblik daarop op het hoofd. Het lachen was eenstemmig.

[p. 19]

‘Raap op,’ riep de chef uitbundig lachend om direct er op zijn rol weer te gaan spelen.

‘Schiet op. Godverdomme nog aan toe. Schiet je op, ja of nee?!’

‘Nee.’ Plotseling werd de jongen uiterst kalm. Hij stotterde niet. Zijn vermetelheid maakte hem zo sterk dat hij alles - pak slaag, ontslag, kwijtraken van het andere oog - durfde riskeren. ‘Komen jullie maar op. Ik durf alles.’ Toen werd ook door zijn overall zichtbaar dat zijn kruis nat was.

R*, die na het lossen van een vrachtwagen de twee meter hoge rollen naar binnen moest brengen, kwam met een rol op de rug terecht in de onwerkelijke situatie van een stilgelegde werkplaats. Er werd niet gesproken. Er klonken wat commando's, schreeuwerig als altijd, en woorden van weigering daarop.

‘Hebbie nou bah edaan in te broekebroek?’ zei hij peuterachtig toen hij met de veertig kilo wegende rol rakelings langs de van gespannenheid trillende jongen liep.

‘Jou vermoord ik,’ gilde hij op R* afspringend, beurtelings zijn handen tot wurgbewegingen strekkend en vuisten makend.

‘Pas op lul met vingers! Als R* die rol laat pleuren, heb je straks nog maar één poot ook.’ ‘Iedereen aan zijn werk!’ De chef klapte in zijn handen. ‘Genoeg. Leuk geweest.’

De gespannenheid nam sprongsgewijze af en toen de jongen als eerste zijn machine weer liet horen was van een conflict met eventueel tragische afloop geen sprake meer.

Dat stond R* niet aan. Hij mocht graag meemaken hoe het monster keer op keer door allen op lompe of sluwe manier werd getreiterd om dan, als laatste judas, onder luide instemming door het maken van opmerkingen - bij voorbeeld over F*'s ouders - de jongen tot aan de rand van een dolle razernij te brengen.

Zonder er een glansrol in te hebben kunnen spelen, was ditmaal het bekende toneeltje opgevoerd. Hij had er niet eens een aandeel in gehad, hoe klein ook. Was zelfs niet eens toeschouwer geweest.

Hij begreep dat het collectieve kwellen die dag genoeg was geweest. Maar niets belette hem zijn privé-campagne onverminderd voort te zetten; ook niet het alleen moeten dragen van de verantwoordelijkheid bij een noodlottige afloop.

Voor het halen van een tweede rol liep hij in de richting van de deuren tussen magazijn en werkplaats maar maakte een ruime omweg langs het kapmes.

‘Oehoe. Tuttuttuttuttut.’

De jongen bleef naar zijn machine kijken. De stank van ingenomen medicijnen kwam uit zijn maag met iedere hijgbeweging op R* toegegolfd.

‘W w wat wil je?’

Een ogenblik ging het R* door de geest dat dit het soort patiënten was dat hij te behandelen kreeg als hij de studie die hij dat najaar zou beginnen, had voltooid. Waarvoor leeft het, dacht hij. Waarom zou ik het laten leven? Het Tuchtcollege moet af en toe maar eens kleine vergissingen bij het injecteren door de vingers zien.

‘N n nou wat wil je?’

‘Ik zou graag willen dat je wat hier is voorgevallen niet aan je mamsje thuis vertelt.’

‘Houd mijn moeder er buiten. Mijn moeder er buiten. Buiten alles. M mijn moeder.’ Kwijlend kwam hij achter zijn apparaat vandaan. Een verschil tussen beide ogen kon R* bijna niet opmerken.

‘Blijf aan je werk!’ schreeuwde de chef. Op sussende toon voortgaand legde hij vol walging zijn arm over de vette schouders van de jongeman die te groot voor zijn leeftijd zijnde, voorover moest buigen, en zei: ‘F* wees jij nou de wijste. Laat die R* toch lullen. Wat zul je je nou druk maken om een vent die over een paar maanden verdwenen is. Nietwaar? Wees jij nou verstandig.’

De man knipoogde afzonderlijk naar ieder die in F*'s richting keek.

‘Gewoon je werk doen F*.’ De jongen zag het knipogen en wist niet goed welke houding aan

[p. 20]

te nemen. De chef wachtte af, de handen achter zijn rug wringend, klaar om te slaan. De bel voor de theepauze redde de situatie.

Na de pauze, waarin de jongen zich bijna misselijk had moeten eten aan gebaksresten hem toegeschoven ‘om het goed te maken’, droeg R* hem op in een ander gebouw geslepen snijmessen te halen.

‘Dat doe ik niet.’

‘F* daar ben je voor aangenomen. Jíj doet de boodschappen.’

‘Helemaal niet.’

Vanwege zijn handicap doet hij over tien jaar nog steeds dit werk, dacht R*. En terecht.

Maar dat zal alleen lukken als hij van het begin af zijn plaats kent. Geen mededogen: niet voor een keer een uitzondering maken door zelf die messen even te halen. Zelfs niet op dagen als deze.

‘F* zodalijk komt die smerige bloedhond van een onderdirecteur langs en dan heb je de poppen weer aan het dansen. Als die gluiperd vraagt hoe je je werk doet, zeg ik gewoon dat je het verdomt te werken.’

‘Nou dan zeg je dat toch.’

‘Die kerel is niet zoals de directeur, mijn beste F*. Je snapt natuurlijk wel dat je meteen je jas kunt aantrekken.’

‘N n nou dat komt dan goed uit w w want ik heb het hartstikke k k koud.’

‘Doe niet zo lollig; ga bij H* die messen halen.’ ‘Nee.’ Het zweertje in zijn rechtermondhoek brak open.

‘Als je het niet doet, dan.’

‘Wat dan?’

‘Dan zaag ik je balpen in tweeën.’

Het bezit van een pen verleende zelfstandigheid: wie er een bezat mocht zelf het magazijnboek bijwerken alsook de afgenomen hoeveelheden op de voorraadkaarten noteren. Tijdens een soort plechtigheid was aan F*, nadat was gebleken dat hij inderdaad foutloos kon optellen en aftrekken, door de directeur een heuse pen overhandigd. F* moest nog wel eerst zijn werk laten nazien maar de cijfers mocht hij zelf neerschrijven. Iedere avond werd de pen uit het borstzakje van de overall genomen en in de binnenzak van zijn jas gestoken. De simpele jongen was ervan overtuigd dat er wel eens kon worden ingebroken en dat de dief het dan in de eerste plaats op zijn pen voorzien had.

Nadat R* had gezegd dat hij de pen zou doorzagen, sloeg F* zijn hand beschermend voor zijn borst. Hij weigerde nog even door te zeggen dat R* geen chef was en dus geen opdrachten mocht geven maar ging toch spoorslags de boodschap doen toen R* een dreigende houding aannam.

Na korte tijd kwam hij terug en overhandigde het bestelde met de woorden: ‘Dat is vlug gedaan heh?’

‘Prima.’

‘Laat je mijn pen nou heel?’

Dit had de jongen niet moeten zeggen, dezelfde seconde haatte R* hem. Zijn verachting voor iets dat zo ver beneden hem stond en dat in staat was hem mee te sleuren naar die krochtige diepte, dreef hem ertoe de pen met een bliksemsnelle beweging uit het zakje te plukken. De jongen greep er nog naar maar greep in de lucht.

R* knipte de schakelaar aan en de cirkelzaag begon sissend te draaien. Hij keerde zich om, stak de pen omhoog, zag het krachteloze en smekende nee-schudden en zaagde de pen door. Hij zaagde de pen door alsof hij met een verwarmende wellust het joch doorzaagde, waarbij het plastic zaagsel dat hem in het gezicht sprong hem voorkwam als bloedspatten, deeltjes vetweefsel, vezels huid en beensplinters. Hij legde de twee delen op het tableautje en stopte de machine. De zaag kwam tot stilstand; uit beide delen der pen lekte traag een druppel inkt. Hij verwachtte een uitbarsting zoals er nog nooit een was voorgevallen maar de jongen kwam uitzonderlijk kalm naast hem staan. Hij zweeg. Ook waren zijn handen en gezicht droog.

Alle eerbied was verdwenen voor R* die veel

[p. 21]

gereisd had, ging studeren, volwassen was, het leven kende, een auto bezat, beschaafd sprak, mooie kleren droeg enzovoort. Met op een dergelijke wijze naast R* te staan had de jongen, zonder het te beseffen, bereikt dat hij zijn gelijke was geworden. Nog slechts een ding ging door zijn eenvoudige geest: wraak, R* gelijk treffen zoals hij getroffen werd.

Daarom nam R* met een wijde boog de pan uit zijn zak en stopte hem demonstratief onder de overall in het zakje van zijn overhemd. De jongen stond daar maar en hoewel hij een onervaren knaap was die iets dergelijks voor de eerste maal meemaakte, knikte hij als een bejaard baasje dat het al eens had beleefd.

Om tien voor half vijf kwam F* vragen hoe laat het was.

‘Voor jou is het vijf voor half zes, F*. Nog vijf minuten dan zit het er op. Ga maar al vast je jas aantrekken. Ik vul de boeken wel voor je in.’

Toen er na tien minuten nog niemand aanstalten maakte zijn machine te stoppen, kwam hij verbaasd uit het kleedlokaal terug. De tierende chef had minuten nodig om hem ertoe te brengen zijn jas weer uit te trekken.

De manier waarop de jongen op R* kwam toegelopen, had hij nog nooit gezien en hij nam het zekere voor het onzekere: hij legde zijn pen in het boek en verwijderde zich snel van de lessenaar in het midden van de werkplaats.

Met een tweede rol op de nek langzaam langs de jongen lopend, hield R* de resten van zijn kapotgeslagen balpen voor zich uit en vroeg: ‘Heb jij dat gedaan?’

Toen er niet onmiddellijk antwoord kwam, snauwde hij: ‘Geef antwoord. Ik kan geen uur zo blijven staan. Heb jij dat geflikt?’

‘Ja! Een-een.’

‘Okay. We staan quitte. Een-een. We beginnen opnieuw. Ik ben te ver gegaan. Mijn excuses daarvoor. Accoord?’

Stilte. R* boog licht voorover en de jongen keek geschrokken naar het wiebelende gevaarte op R*'s rug.

‘Okay,’ klonk het, maar niet vol, niet zeker. R* zette zich in beweging en zei, moeizaam voortlopend: ‘Ik beloof je plechtig dat ik het voortaan nooit meer over je mamaatje zal hebben en dat ik...’ De rest was onverstaanbaar.

Met een dreun die als een aardschok door het hele gebouwtje voer, sloeg de rol tegen de grond.

‘Merci beaucoup monsieur,’ zei de oude M* langs zijn sigarenpeuk.

‘Je spreekt een aardig mondje buiten de deur, M*,’ zei R* en keek in de richting van de jongen die nog altijd in een luisterende houding stond. Hij wachtte op een gebaar of gezichtsuitdrukking van R* waardoor hij kon weten hoe hij de twijfelachtige opmerking over zijn moeder moest opvatten. R* stak zijn tong uit.

De jongen legde bevend een stapeltje onregelmatige schuurvellen tussen de kapmessen. Een woord met een oh-klank verliet de zultige mond van de eenoog. Briesend spuwde hij grote vlokken speeksel in het rond. R* lachte. De jongen trapte op het voetpedaal, trok de hand die de vellen ingebracht had niet terug en bleef R* nog geruime tijd aanzien voor hij sprakeloos durfde te kijken naar zijn inmiddels opgeheven linkerhand waar het bloed tappelings van afstroomde.

De chef sprak R* beschuldigend aan juist op het moment dat hij met de heer M* de laatste hand legde aan het grove precisiewerk van het instellen van nieuwe snijwielen. Hij keek met verbaasde blik naar de plek die F* even ervoor had verlaten.

‘Heb ík ervoor gezorgd dat F* zijn vingers heeft afgehakt? Kom kom. Mijn beste meneer De Br*. Ben ik alleen verantwoordelijk voor wat er vandaag al uren aan de gang is? Daar pas ik voor. Kom nou. Weet U wat ik tegen hem heb gezegd, een half uur geleden? Ik heb mijn excuses aangeboden. Dat accepteerde hij.

[p. 22]

En toen ben ik naar hier doorgelopen. Dat is het laatste wat er tussen hem en mij is gebeurd. U denkt toch niet dat ik met zo'n rol op mijn schouders ga staan jennen. Is het wel?’

Een uiterst zwak betoog, dacht hij. Weliswaar op het niveau van De Br* maar toch voldoet het niet want hij blijft staan. Wacht, een grootvaderachtige opmerking van M* kan misschien iets uitrichten.

‘Hoe laat is dat ongeluk gebeurd? Nog geen minuut geleden? Nou ja. Nou vraag ik je. Hoe lang ben ik je nu al met die messen aan het helpen, M*? Toch gauw een kwartier, twintig minuten, nietwaar?’

De man bevestigde het.

Het onaangename gevoel van koude lakens waar hij tussen stapte duurde slechts korte tijd. Nadat hij het gebeurde aan zijn geestesoog liet voorbijgaan, beving hem een roezige warmte die zich vrijwel onmiddellijk begon uit te stralen. Het leek alsof hij iets uitzonderlijk moois, gaafs had gepresteerd. Een stemming die hij ook ondervond na bij voorbeeld een zondag geslaagd vioolspelen. Het leek op koorts zo als alle herinneringen waarin handen een rol speelden, de een na de ander opkwamen.

De baas van een glaswinkeltje die een deel van zijn pinkmuis afsneed waardoor naast bloed ook een kikkerdrilachtige klont van kleine witte balletjes op straat viel.

De belachelijke en theatrale zelfmoordpoging in groot gezelschap van een kennis die een pols per ongeluk te ver doorsneed. Zijn handje stond wiebelend op een fontein van jam-achtige drabbigheid die uit zijn onderarm opschoot.

De uitermate keurige student die omdat hij zo uitermate keurig was niet durfde te schreeuwen naar de voorman dat hij de lopende band moest stilzetten. Het resultaat van het beschaafde ‘Hola, meneer’ was een door stalen rollen platgewalst breed en dun handje.

De man met de roze stomp die in de jaren vijftig abonnementsgelden voor de krant en

[p. 23]

het parochieblad inde. En die van R*'s moeder opdracht had gekregen hem bang te maken voor het meest begeerde speelobject: de trapnaaimachine.

Het verhaal van een oom: een Russische officier in Duitse krijgsgevangenschap, waar de behandeling en het voedsel, behalve op de ziekenafdeling, honds was, pakte met de rechterhand zijn linker beet en zaagde hem met een lintzaag op de pols af.

Het afzagen van een vingertop door een kleine jongen op het krantenbedrijf waar toevalligerwijze dezelfde krant en hetzelfde parochieblad werden gedrukt, als die welke eerder door zijn geest waren geschoten.

Overigens: een beangstigend identieke gebeurtenis als die welke de aflopende dag plaats had gevonden. Hij werd er een beetje wakker van. Enfin.

Een kennis aan wie hij om zijn uitbundige luidruchtigheid een hekel had en die zich eens, toen hij weer alle aandacht op zich gevestigd wist, zo grollig gedroeg dat hij misstapte, struikelde en om het evenwicht terug te vinden zijn handen uitsloeg en dat met zo'n kracht tegen een muur deed dat hij alle nagels van de rechterhand gillend van pijn van de toppen kon aftrekken.

De laatste beelden waren van wassende handen. Masturberende handen. Liftende handen. Boksen. Zijn vader die in zijn hand nieste en daarna het bovengebit zo onopvallend mogelijk in de mondholte terugduwde.

Hij viel in slaap.

De directeur, een niet onvriendelijke man, gaf R* de dag er op een reprimande alsof hij een opmerking maakte over de niet duurzame sneeuw, die aarzelend achter zijn rug begon te vallen. R* zweeg want hij vond zwijgen de enig juiste houding tegenover mensen die hij als zijn mindere beschouwde, maar die hij de illusie wilde laten zijn gelijke te zijn.

‘Waarom gedraag je je nou niet als iemand die ver boven iedereen in dit bedrijf staat, R*?’

‘Tja.’ Hij had geen zin de man uit te leggen dat niet door zich superieur te gedragen maar door af te dalen, zich zelf te verlagen enige mate van samenwerking mogelijk was.

De man zeurde wat voort over de taxikosten naar het Havenziekenhuis en de bloedspatten op de vloerbedekking in het directiekamertje. R* dacht: Als die eenoog Theo E* was, sprak heel Nederland nu over hem.

Wat de directeur het meeste dwars zat was het feit dat de toppen niet van de vingers waren áfgehouwen. De messen hadden slechts, omdat zij bij te grote tegenstand automatisch terugsloegen, de vingers tot het bot van de kootjes doorgesneden. Als alle huidlagen, zenuwen en spieren aaneengegroeid zouden zijn, zou (op enkele witte overdwarse streepjes na) niets meer wijzen op het ongeval, maar de vingers zouden toch voor altijd stijf blijven.

‘Als hij vier halve vingers had gehad,’ zei de man zuchtend, het lepeltje op de rand van het kopje afslaand, ‘hadden we hem direct de laan uit kunnen sturen. Maar nou? Nou zijn we hem voor herstel eerst zo'n twee maanden kwijt. En dan komt hij nog terug ook. Met een nagenoeg onbruikbare poot. Vervelend hoor. Ik was hem liever kwijt geweest.’ De man uitte nog enkele ontevreden opmerkingen, dronk zijn koffie en zond R* weg met: ‘Vervelend hoor. Ik mag wel zeggen bijzonder vervelend.’