Maatstaf. Jaargang 20

[p. 678]

cursief

gerrit huizer / nederlandse belangen tegen boerenverzet - nog een dubbele boekhouding

De overweldigende rol van de ‘dubbele boekhouding’ in de Hervormings- en revolutionaire bewegingen van de 16e eeuw, zoals door Dieter Forte weergegeven, geldt voor de soortgelijke bewegingen van deze eeuw in dezelfde, of misschien nog wel sterkere mate. Zoals in een artikel in het vorige nummer van Maatstaf uiteengezet werd, komen boerenverzetsbewegingen in de arme landen op, en worden steeds radicaler, omdat de wettige verlangens van de boeren door de heersende elites niet gerespecteerd worden. Sterker: het stellen van redelijke eisen en zelfs het vragen van de meest fundamentele burgerrechten wordt vaak beantwoord met gewelddadige onderdrukking. Dit is de reden dat gematigde boerenbonden soms tot revolutionaire bewegingen uitgroeien die in omverwerping van het systeem, dat hun rechten niet erkent, de enige oplossing gaan zien voor hun dagelijkse problemen. Zoals blijkt, zijn echter weinig boerenbewegingen wat dit betreft succesvol geweest tot op heden. Ettelijke zijn, in een stadium van sterke radicalisering, zó gewelddadig onderdrukt dat slechts een nóg gewelddadiger reactie van onderop, systematisch georganiseerd, de balans kan herstellen en doen doorslaan ten gunste van de arme boerenbevolking. Dan wordt het duidelijk een bevrijdingsstrijd. Enkele historische gevallen geven aan hoeveel een dergelijke strijd, die vaak jaren duurt, kan kosten: De Mexicaanse revolutie waar Zapata's boerenguerrilla een belangrijk aandeel in had kostte naar schatting 1 miljoen doden, vooral onder de boerenbevolking. De Algerijnse bevrijdingsoorlog, waarin boeren een hoofdrol speelden: 1 miljoen doden. De ‘burgeroorlog’ (la violencia)

[p. 679]

tussen 1948 en 1958 in Colombia bracht de dood aan naar schatting 300.000 personen, vooral uit de boerenbevolking. In deze ‘burgeroorlog’ werd een machtsstrijd tussen elite-groeperingen uitgevochten ten koste van de arme bevolking. Toen de boeren door de strijd zelf steeds bewuster werden van de noodzaak van een werkelijke bevrijding, werden zij hardhandig onderdrukt, zoals beschreven door de priester-guerrillastrijder Camilo Torres (die zelf het slachtoffer werd van de voortgaande onderdrukking in Colombia in de zestiger jaren). Hoeveel de bevrijdingsoorlog in Indo-China, waar ook weer een hoofdrol gespeeld wordt door de boeren die hun land terug willen (eerst van de Fransen en nu, in het Zuiden, van de rijke Zuid-Vietnamezen) zal kosten is niet te becijferen. Het rekenen wordt nog moeilijker als we aan de toekomst denken, voor die landen waar de onderdrukking steeds groter wordt, maar het verzet van onder op toch wel weer zal groeien. We kunnen hierbij denken aan de boeren van de Philippijnen, waar een sterke verzetsbeweging in 1954 werd onderdrukt, maar waar het steeds smeult. Of aan de boeren van Brazilië, wier gematigde beweging in 1964 de kop werd ingedrukt. En vooral de boeren van Indonesië, van wie er in 1965 een half miljoen vermoord werden door het leger en enkele fanatieke elite-jongerengroeperingen.

De strijd in deze landen zal, als er geen verandering komt, zeer ‘kostbaar’ zijn aan mensenlevens. En er zijn nog talloze andere landen... voor ingewijden komen er regelmatig berichten binnen over het vermoorden van boeren en hun leiders in Guatemala (wel eens het tweede Vietnam genoemd), Honduras, El Salvador, Mexico, Turkije, Ethiopië en niet te vergeten Zuid-Afrika, Angola, Mozambique en Guinee-Bissan.

In de boekhoudingen, lees: computer-berekeningen van de grote ‘dénk-tanks’, zoals die van de voor de Amerikaanse Luchtmacht werkende Rand Corporation in Santa Monica, California, staan tegenover de kosten aan mensenlevens de baten die ‘politieke stabiliteit’ of continuering van een

[p. 680]

gevestigde uitbuitingstoestand opleveren. De baten allereerst voor de grootgrondbezitters en andere rijken in de arme landen die zich de 15-kamer villa's laten bouwen zoals men die kan zien in de sjieke buurten Makati bij Manilla, of Pedregal bij Mexico City of - tot voor kort - Los Condes bij Santiago. Belangrijker zijn echter de baten voor de nog rijkere ‘machten’, de multinationale ondernemingen die in de arme landen opereren. Om maar wat van de meest beruchte te noemen, wier manipulaties de grote pers gehaald hebben (hoewel zulke machten, zoals bekend, meestal ‘im Dunkeln’ proberen te werken): ITT, Kennecott, United Fruit Company, Koninklijke Shell, Unilever, Philips, AKZO, Amsterdam Rubber. We weten allen hoe ITT en Kennecott proberen in Chili, wat de United Fruit in 1954 in Guatemala gelukt is:... omverwerping van een progressief bewind dat de belangen van de gewone man en de arme boer behartigt.

Wat daar dan voor in de plaats komt zagen we in Guatemala, en ook in Brazalië en Indonesië: een terreurbewind met duizenden politieke gevangenen, moorden op volksvertegenwoordigers en -leiders... zoals dat in het stuk van Dieter Forte in Duitsland gebeurde... en de dubbele boekhoudingen kloppen weer: Shell-Biliton kan weer winsten maken in Indonesië, Philips en AKZO in Brazilië, Bruynzeel kan daar zelfs de oerwouden van het Amazone gebied gaan exploiteren... of daar nu Indianen wonen of niet. En de regeringen van die landen krijgen fikse hulp om de gevestigde ‘orde’ te handhaven... grote en kleine projecten die de harde kantjes van het hele onderdrukkingssysteem wat verdonkeremanen, maar ook hulp om dat systeem goed scherp en hard te laten zijn waar het moet, de opbouw van het militaire en het politie-apparaat.

Mitrione, de in Uruguay door de Tupamaros ‘terechtgestelde’ Amerikaanse martelspecialist, die ook in Brazilië technische bijstand verleend had bij het opbouwen en versterken van het onderdrukkingsappparaat, is maar één van de 90 Amerikaanse specialisten die over de hele wereld werkzaam

[p. 681]

zijn op dit gebied. De banden tussen de onderdrukkingsapparaten en ons westerse bedrijfsleven zijn soms pijnlijk duidelijk.

Zo kreeg in 1967 een van de Peruaanse top-militairen een leidende function bij Philips Peruana (zie ook illustratie uit La Prensa, 8 Oct. 1967). Dat was onder het vorige regiem in Peru, in de tijd dat de militairen nog napalm gebruikten om boerenbonden te onderdrukken. Ik was toen werkzaam bij de International Labour Office van de UNO in dat land om o.a. het geval uit te zoeken van de door de militairen gemartelde en vermoorde leiders van de christelijk-democratische boerenbond van Satipo, aangesloten bij de CLASC.

Je voelt je dan als ex-Eindhovenaar wel voor gek staan... nog meer echter door het feit (...over dubbele boekhouding gesproken) dat door één Nederlandse multinationale onderneming, de Koninklijke Shell, in één jaar (1971) 3 miljard gulden winst gemaakt wordt, meest in de arme landen, drie maal zoveel als het hele zogenaamde hulp-programma van de Nederlandse regering aan alle arme landen.

Als je dit soort rekensommetjes in je achterhoofd houdt en in de loop der jaren met talloze gevallen van vermoorde of ‘verdwenen’ boerenleiders te maken gehad hebt, en de machteloze woede van de nabestaanden kent, kom je onder de indruk van de grote menselijkheid van de onderdrukten en verbaast het je eigenlijk dat er niet meer gevallen voorkomen van het gijzelen van Philips-directeuren (zoals onlangs in Argentinië) en andere vertegenwoordigers van de ‘dubbele boekhouding’, door radicale verzetsgroepen om concessies af te dwingen. Wat dit betreft blijkt zo dat de onderdrukten er in de loop der eeuwen sinds de gebeurtenissen door Dieter Forte beschreven, humaner op geworden zijn dan de onderdrukkers. De laatsten hebben alleen maar hun martel- en moordtuig gemoderniseerd en geëlectrificeerd, maar verder tellen zij de levens even min als vroeger. Er valt dus onder de kringen van het multinationale bedrijfsleven wat dit betreft een beschavende taak te vervullen.

[p. 682]

De kerken beginnen eindelijk een beetje wakker te worden waar het gaat om de ‘dubbele boekhouding’ van de multinationale machthebbers. De Wereldraad van Kerken propageert het terugtrekken van investeringen in Zuid-Afrika en enkele Amerikaanse kerken zijn begonnen met het lastig vallen van de concerns die miljoenen verdienen aan de moordpartijen in Indo-China. Groeiende minderheden van priesters in de Philippijnen, Chili en Brazilië scharen zich aan de zijde der onderdrukten en beginnen in termen van ‘strijd’ te denken en sommigen betalen dit met gevangenschappen of hun leven. Het brave kerkvolk in Nederland laat zich echter nog het geweten sussen door aan een Mimosa of ‘kom over de brug’ kampagne mee te doen: een duit in het zakje... terwijl het om bevrijding van onderdrukking gaat!