Maatstaf. Jaargang 20

[p. 123]

cursief

ben van der velden / doktersbezoek

Een arts oefent geen beroep uit, maar behoort tot een stand. De medische stand. Op leden daarvan zijn de algemene gedragsnormen van de samenleving niet van toepassing.

Zij hebben hun eigen regels en hun eigen tuchtraad die bekijkt of iemand die misschien heeft overtreden. ‘Je staat even in je blote kont, daarna trek je je broek weer op en ga je verder’, is de mening van iemand die al eens door die raad veroordeeld is omdat hij de stand onwaardig had gehandeld.

Die vergelijking met uit- en aantrekken van een broek is typisch voor de medische stand. Uittrekken en aantrekken zijn waarschijnlijk de meest gebruikte woorden uit de vocabulaire van de heren artsen. De huisarts van mijn ouders in R. zag in bijna iedere klacht over je lichamelijke conditie reden om je in je blote kont te laten staan, zodat ik hem ervan verdenk het laten uit- en aankleden van de patiënt te gebruiken als vast onderdeel van zijn genezingsritueel.

Soms had hij daarmee groot succes. Zoals bij mijn moeder. Tijdenlang beweerde zij dat zij krop had, daarbij wrijvend langs haar hals waar niemand behalve zijzelf een opkomende dikte kon ontdekken. Een keer uit- en aankleden bij onze huisarts genas haar van deze doorgaans zo hardnekkige ziekte. Het is te begrijpen dat zij zich daarna zeer aan dit lid van de medische stand hechtte en zijn kwaliteiten als geneesheer tegenover al haar vriendinnen roemde. Toen zij eraan ging twijfelen of mijn vader wel de ideale echtgenoot voor haar was, ontdekte zij dat de huisarts ook uitblonk in het verstrekken van adviezen op geestelijk terrein, waarmee

[p. 124]

hij haar tot haar grote dankbaarheid begeleidde tot en met haar echtscheiding.

Op sommige ogenblikken kreeg zij het gevoel dat de dokter met de dubbele naam haar zelfs als zijn gelijke beschouwde. Dat was wanneer hij haar toevertrouwde dat hij grote financiële zorgen had omdat hij twee ex-vrouwen met in totaal negen kinderen plus zijn huidige vrouw met zes kinderen moest onderhouden. Om al dat geld te verdienen moest hij als een razende werken, en hij stond dan ook dag en nacht klaar om wanneer mijn moeder hem riep haar dadelijk te komen onderzoeken.

Het is voor niet-ingewijden dikwijls onmogelijk de technische kundigheid van een arts te beoordelen. Daarom berust het oordeel of een medicus goed of slecht is dikwijls op de glimlach of de barse stem waarmee hij de patiënt benadert. In H. is een gynaecoloog die door veel vrouwen bejubeld wordt. Wat is het geheim? Als de vrouwen wijdbeens in de onderzoekstoel zitten geeft hij zachte klopjes op de blote dijen terwijl hij zegt: ‘Kom maar wat naar voren met je kontle.’ Vooral vrouwen die niet gelukkig zijn met hun omvang - en zijn dat niet de meeste? - raken hierdoor diep ontroerd.

Sommige artsen hebben zich jarenlang zo bezig gehouden met de wijze waarop zij de patiënten moeten benaderen, dat zij zelf ook zijn gaan denken dat hun kundigheden alleen op dit gebied kunnen liggen. Een huisarts - ook te H. - heeft zijn populariteit bij zijn patiënten te danken aan zijn patriarchale benadering. Het is een klein, schriel mannetje met een kaal hoofdje. De onbenulligheid van zijn uiterlijk compenseert hij tegenover vrouwen door ze vaderlijk met ‘kindje’ aan te spreken. Wanneer hij absoluut niet kan vaststellen wat een patiënt mankeert, lost hij dat probleem op door hem te vertellen dat het niet belangrijk is. In zijn jarenlange praktijk heeft hij ervaren dat zijn geruststellende

[p. 125]

toon op de meeste mensen de invloed heeft als van een super-geneesmiddel. Een enkele keer echter gaat zijn methode niet op en blijft de patiënt zeuren om een diagnose of een doorverwijzing naar een specialist.

Deze huisarts heeft zich eens diep gekrenkt gevoeld door een patiënt. Met een ernstige blik had de arts de buik van een man betast, die erover klaagde daar pijn te hebben. Hij had er geen idee van wat er met de man aan de hand zou zijn en zei: ‘Kijk, ik zie alles van de positieve kant. Het kan niets ernstigs zijn.’ De man wilde echter weten wat er voor niet-ernstigs aan de hand was. ‘Dat weet ik niet, maar dat is ook niet belangrijk’, zei de huisarts vaderlijk. ‘Ik bekijk het zo: wat zie ik voor mij? Een gezonde man, niets op aan te merken. Hij heeft alleen een beetje buikpijn. Nou, daar moet hij maar mee leven. Verder is hij kerngezond, dus met die buikpijn kan hij best een compromis sluiten.’ Omdat de patiënt niet wist hoe je compromissen met buikpijn moet sluiten, is hij naar een andere arts gegaan die een blindedarmontsteking constateerde. Hij werd voor een operatie in het ziekenhuis opgenomen, waar hij bezoek kreeg van de eerste huisarts die duidelijk geïrriteerd was. ‘Waarom hebben ze u opgenomen?’ ‘Ik heb een blindedarmontsteking, dokter. Ze gaan mij opereren.’ ‘Onzin, nou ja, daar komt u nog wel achter. Er is niets met u aan de hand. U heeft alleen wat buikpijn. U komt er nog wel achter dat ik gelijk heb. Tot ziens.’ ‘Dag dokter.’

Mijzelf is trouwens overkomen dat, toen ik na een autoongeluk in het Academisch ziekenhuis te U. klaagde over keelpijn, de aanwezige artsen gingen onderzoeken of ik misschien een schedelbasisfractuur had. Die had ik niet en ik kon naar huis. Zes weken later moest ik met een dichtgezworen keelgat in het ziekenhuis te R. worden opgenomen.

Een vrouw die zich slap en lamlendig voelde, liet zich door haar huisarts onderzoeken. Hij constateerde een verlaagde

[p. 126]

bloeddruk en gaf haar tabletten. Na vijf dagen tabletten slikken voelde de vrouw zich zo ziek dat zij besloot met het slikken van de tabletten te stoppen. Dadelijk knapte zij op en twee weken later ging zij terug naar de huisarts. Hij stelde tevreden vast dat haar conditie veel beter was, hoewel haar bloeddruk nog wel iets omhoog kon. Daarop vertelde de vrouw dat zij na vijf dagen de tabletten door het toilet had gespoeld, omdat zij er te ziek van geworden was.

Huisarts: ‘Het klinkt misschien paradoxaal, maar juist door die tabletten bent u ertoe gekomen ze door het toilet te spoelen en bent u zich daarna beter gaan voelen.’

Of ze nu de pest aan elkaar hebben of niet, of ze elkaar nu stom vinden of niet, leden van de medische stand zetten boven brieven aan elkaar ‘amice’. Zij beschermen elkaar ook door dik en dun tegen de buitenwereld. Patiënten mogen nooit gaan twijfelen aan de onbegrensde kundigheden van de medici. Daarom hoort nooit iemand dat een tandarts in zijn prothese is gestikt, een oor-, keel- en neusarts oorontsteking heeft en verkouden is, de vrouw van een gynaecoloog een miskraam heeft gehad, een chirurg zich in zijn duim heeft gesneden en een huisarts - die teveel van lekker eten houdt - hartpatiënt is en zijn eigen borst met een stethoscoop aftast.

Artsen proberen niet alleen het medisch heil in de wereld te bevorderen, maar trachten zich ook op andere gebieden verdienstelijk te maken. Behalve bij de huisarts van mijn ouders heb ik dit ook waargenomen bij een gemeentearts te V. Deze meende dat zijn medische studie hem inzicht had gegeven in de meeste problemen van de mensheid en hij was dan ook een specialist in raaskallen. Hij sprak over schilderkunst even gemakkelijk als over oorlog en vrede, daarin bijgestaan door zijn nooit anders dan ja knikkende echtgenote. Haar instemming kreeg hij ook toen hij verkondigde dat je niet over Zuid-Afrika kunt oordelen wanneer je er niet geweest bent en vervolgens uitlegde

[p. 127]

waarom er naar zijn mening levende wezens op andere planeten moeten bestaan.

Er zijn ook artsen die niet genezen, maar uitsluitend trachten mensen te snappen die zeggen dat zij ziek zijn om thuis te kunnen blijven van hun werk. Zij gebruiken hun medische kennis voor het opsporen van spijbelaars. In H. is er één die je wil betrappen wanneer je je als ziek hebt opgegeven en niet thuis blijkt te zijn. Wanneer je hem je huis binnenlaat, zegt hij teleurgesteld: ‘Zo, bent u net even thuis?’ Vervolgens vraagt hij hoe het ermee is. De grootste vergissing is om hem dan te antwoorden, want daar luistert hij toch niet naar. Hij heeft al lang een mening over wat er met je aan de hand is: niets. En hij vertelt je dat zijn zoon dezelfde verschijnselen heeft gehad - nou ja, iets anders, maar veel verschil was er niet - en dat die tenslotte ook nergens aan bleek te lijden.

In A. ken ik een chirurg die in een café beweert dat hij, zodra hij gebeld wordt voor een spoedoperatie, op slag nuchter is. ‘Hoe dronken ik ook ben, op dat ogenblik is het over. Gek hè?’ Ik heb hem verscheidene keren voor een spoedoperatie uit het café zien vertrekken zonder dat hij had afgerekend. In een ander café te A. heb ik eens een dronken tandarts gezien die een patiënt met kiespijn tegenkwam. ‘Kom maar even mee naar huis’, zei de tandarts. Even later was het tweetal weer terug, maar de patiënt was wat bleek. ‘Ik geloof dat er iets niet helemaal goed is’, zei hij. ‘Ben je niet tevreden?’ reageerde de tandarts. ‘Ach, kom, dan geef ik je wel even een briefje voor de kaakchirurg.’ Hij schreef het ter plaatse uit. Ik ken trouwens veel mensen die kaakontstekingen kregen nadat zij bij de tandarts waren geweest.

In V. ging een man naar de huisarts met de klacht dat hij zijn arm niet kon optillen. ‘Dan moet je hem laten hangen’, kreeg hij te horen. In R. werd een vrouw, die thuis bevallen was, naar het ziekenhuis gebracht omdat de nageboorte niet wilde

[p. 128]

komen. De echtgenoot zat lange tijd bij de verloskamer te wachten, en vroeg tenslotte iemand die naar buiten kwam of zijn vrouw nog niet klaar was. Het bleek dat binnen al die tijd door een gynaecoloog en een hele troep co-assistenten gewacht was op een bevalling, terwijl het kind thuis al lang in een wiegje lag.

Een stand vormen ze, die medicil Steeds modernere technieken ontwikkelen zei Geld verdienen zel Wanneer ik iets mankeer, ga ik dadelijk naar een arts. Voor mijn eigen bestwil.