Maatstaf. Jaargang 20

[p. 17]

boudewijn van houten
jezus van borculo

Hij was de zoon van een tyrannieke dominee, hij leed aan eczeem en hij had op school geen vrienden. Zweren en schilfers op zijn huid ontnamen hem zijn zelfvertrouwen en maakten hem afstotelijk gezelschap. Op de lagere school in Borculo werd hij geplaagd en geschopt, op het Gymnasium in Zutphen werd hij genegeerd.

Geen ander kind wilde bij hem in de bank zitten, behalve het reeds vroeg gebrilde Kareltje dat zo goed in wiskunde was. Op klasse-avonden, bij een van de kinderen thuis, bemoeide zich niemand met hem, behalve de ouders - een kwartier van de drie uur. Na zo'n avond werd zijn eczeem altijd nog erger dan gewoonlijk en kon hij nauwelijks slapen van de jeuk. Hij krabde zijn huid dan helemaal open en moest de volgende dag omwonden met verband naar school.

Toen hij eens aan een meisje had moeten uitleggen - het meisje op wie hij stiekem verliefd was - dat de stank die hij verspreidde, veroorzaakt werd door de teerzeep die hij moest gebruiken, liet hij zich uit het raam van zijn zolderkamertje vallen. Maar nadat zijn gebroken enkel was gezet, herinnerde zijn vader hem eraan dat zelfmoord zondig was en geen oplossing bood.

Na het eindexamen werd hij bibliotheek-assistent in Deventer. ‘Een aardig beroep’ zeiden de kennissen van zijn ouders. Maar zelf zou hij de bezoekers van de bibliotheek, alle mensen op straat en de hele wereldbevolking het liefst hebben neergemitrailleerd.

Hij was ervan overtuigd dat er iets gebeuren moest. En gauw! Als hij de mensen aan zijn voeten kon brengen zou hij hen misschien wel kunnen verdragen. Napoleon moest toch veel plezier in zijn leven gehad hebben.

[p. 18]

Hij wenste dat plezier voor zichzelf. Zou hij dus een krijgshaftige partij oprichten? Of zou hij op de andere toer gaan, en net als Gandhi de geweldloosheid kiezen? Dat was eigenlijk veel geraffineerder, vooral nu je vandaag de dag zo gauw voor een fascist werd uitgescholden. Hij pakte een gulden uit zijn zak en gooide kruis of munt. De harde toer of de zachte toer. Het werd de zachte.

Hij moest juist in militaire dienst en hij kon dus onmiddellijk beginnen met dienst te weigeren. Uit principe. In het ziekenhuis waar hij nu te werk werd gesteld, leerde hij de, ook uit Deventer afkomstige, bakkerszoon Jan Gerrevink kennen die stotterde en de wereld ook wel wilde veranderen. Teruggekomen in Deventer richtte hij samen met deze in de espressobar ‘Torino’ de vereniging van de ‘Mensen’ op: wezens die als eersten het recht zouden hebben zich mens te noemen omdat ze als eersten geen onmenselijkheden begingen.

Hij koos als symbool voor de nieuwe beweging een oud Indiaas teken: een hakenkruis (India was immers het vaderland van Gandhi geweest). En hij liet zichzelf voortaan ‘De eerste mens’ noemen.

Met zijn beweging had hij in het begin niet meer dan provinciale bekendheid. Maar toen hij dertig was, ging hij naar Amsterdam en maakte er furore. Door het succes nam zijn zelfvertrouwen toe. Het eczeem verdween. Wel had hij nu asthma, maar dat gaf hem een bleek ‘teint’ dat hem goed stond. Zijn ontevreden mond zat verborgen in een baard. En zijn donkere, alerte ogen bepaalden zijn gezicht.

Terwijl zijn zelfvertrouwen toenam, nam zijn zelfkritiek af. Hij was er nu helemaal aan gewend dat hij goed was, en dacht nooit anders gewild te hebben. De instemming van zovele duizenden deed hem het gevoel verliezen dat hij even goed de andere weg had kunnen kiezen. Hij meende alles wat hij zei. Er is heel wat minder huichelarij op de wereld dan de satirische schrijvers over het algemeen denken.

Hij eiste van zijn volgelingen een duidelijk vertoon van goedheid. Je was goed als je iets voor een ander deed. Nu,

[p. 19]

hoe kon je de leider beter bewijzen dat je goed was dan door iets voor hém te doen. Er werd veel voor hem gedaan. En materiële problemen bestonden al gauw niet meer in zijn leven. Hij had nu zijn handen vrij voor het magistrale hervormingswerk.

In het verenigingsblad schreef men vanaf een bepaalde dag over ‘Hem’ en Hij maakte geen bezwaar tegen het gebruik van die hoofdletter.

‘Als ze dat nou zo graag willen...’ zei Hij vergevend.

Er vonden massale bijeenkomsten plaats waarop de hakenkruis-vanen vrolijk wapperden en waarop Hij de menigte toesprak. De grootste bijeenkomst was misschien wel die op het voetbalveld van ‘Be Quick’. Duizenden drongen zich naar het sprekerspodium, waar Hij stond - zoals altijd in het eenvoudige Oosterse hemd en op sandalen.

‘Kom tot mij’ spoorde Hij aan.

Zodat een klein jongetje onder de voet werd gelopen.

‘Kom tot mij!’ herhaalde Hij krachtig in de microfoon.

Zodat het dodencijfer op drie kwam.

Vervolgens hield Hij een heftige rede. Verdraagzaamheid - zo beleerde Hij - was de voornaamste deugd die door zijn volgelingen nagestreefd moest worden. Onverdraagzaam mochten ze slechts zijn tegen de ‘onmensen’ - de paar miljard die nog géén lid van de beweging waren en die zich niét op het voetbalveld bevonden. Dat waren huichelaars, zwendelaars, moordenaars. De aanwezigen waren precies het tegendeel daarvan. Prettig gestemd verlieten ze dan ook na afloop het terrein.

En Hij verklaarde - terwijl Hij naar de douches liep - tegenover de journalisten:

‘Dit was een mooie dag. Ik ben geroerd door deze triomf van het goede. De mens is beter dan U denkt.’

Tegenstanders van Hem fluisterden wel eens dat Hij een publiciteitsbureau achter zich had. Zó verdacht snel steeg Zijn ster. Maar Hij had werkelijk de adviezen van de psychologische doctorandi niet nodig: Hij wist precies wat Hij steeds zeggen moest. Hij verkondigde bijvoorbeeld

[p. 20]

herhaaldelijk dat roem Hem koud liet, dat Hij machtshonger niet begreep en dat ieder carrière-maker een imbeciel was. De journalisten kregen er niet genoeg van dergelijke boutades steeds weer bij Hem te komen halen. Je kon er immers een ‘lekker kopje’ van maken als Hij bijvoorbeeld opgemerkt had dat Hij ‘met de minister-president niets, zelfs niet de maagzweer’ gemeen had?

Omdat Hij zich nogal fel uitliet over de ‘onmensen’, kwamen een paar van Zijn volgelingen ertoe een ‘onmens’ in de Vrijheidslaan af te tuigen. En zulke goedbedoelde gewelddaden gingen zich nu vaker voordoen. Maar Hij zei steevast - op de haastig belegde persconferenties - dat Hij niet verantwoordelijk was voor de misvatting van Zijn leerstellingen en dat Hij er Zich volkomen van distancieerde.

‘Ik wil het goéde!’ verklaarde Hij eenvoudig.

Daar was geen speld tussen te krijgen.

Hij vertoefde, met talrijke volgelingen om Zich heen, graag op de Dam: het hart van Nederland, van waaruit de goedheid in het gedegenereerde lichaam gepompt moest worden. Zij zaten bij mooi weer op de treden van het oorlogsmonument - dat zij verkozen ‘het vredesmonument’ te noemen. En bij lelijk weer schuilden ze in de portieken van de omringende winkels. Ze droegen allen het lange Oosterse hemd en sandalen. En ze liepen vaak - als blijk van hun zachtmoedige aard - in groepjes van twee, arm in arm, het plein op en neer.

‘Wat een flikkers!’ schimpten de meesten van de voorbijgangers, krantenlezers en televisiekijkers. Dezen voelden zich beledigd doordat ze ‘onmensen’ genoemd werden, ze vonden het bovendien onbehagelijk geconfronteerd te worden met een vreemde levenswijze en ze maakten zich er driftig over dat de instanties ‘er niets aan deden’. Dat lieden van wie ze verschilden, gelijke rechten hadden, vonden ze toch wel een nadeel van de democratie.

Bij de beroepsmilitairen - hun harde deugden contrasteerden wel het felst met de zachte deugden van de ‘Mensen’ - groeide de meeste ergernis. Vooral toen dezen begonnen

[p. 21]

te merken dat hun vrouwen zich, nu ze eenmaal safe getrouwd waren met een maatschappelijk verankerde man, permitteerden een zwak te hebben voor de ‘Eerste Mens’, die zoveel romantischere idealen had en zulke prachtige, vurige ogen. De vrouwen verslonden alle artikelen over Hem, en de televisie mocht niet uit als Hij in het beeld was.

In de Moreelkazerne te Borg-op-Zand werd tenslotte het beslissende initiatief genomen. Daar staken de militairen de bonkige koppen bij elkaar.

‘Onze vrouwen kunnen niet eens meer rustig winkelen in Amsterdam’ stelden ze vast. ‘Overal struikelen ze over die stinkende fakirs.’

En ze besloten ‘het daar op de Dam eens even op te gaan knappen.’

Mocht er geen speld tussen de politiek van die langhemden te krijgen zijn, een breekijzer toch zeker wel!

De militairen hoefden niet bang te zijn dat de publieke opinie of zelfs maar de politie zich tegen hen zou keren. Want ze hadden al eerder zo'n karweltje opgeknapt. Een popfestival waar van liefde en marihuana gesnoept bleek te worden, hadden de energieke soldaten van de Moreelkazerne al eens ‘heel gewoon uit elkaar geramd’. En ze hadden veel bijval gekregen van het conservatieve, dus grootste, bevolkingsdeel. Zó'n bijval dat de politie - die toch al erg ingenomen was geweest met deze actie die zij zelf voor haar fatsoen niet had kunnen ondernemen - de ogen sloot.

Straf hoefden onze helden dus niet te vrezen. En de lauweren hingen klaar.

Op een zoele zomeravond namen ze - voor het gebruikelijke militaire ‘half geld’ - de trein naar Amsterdam. Daar voegden de makkers uit Kortendijk en Overschie zich nog bij hen. Gezamenlijk marcheerden ze over het Damrak. Op de trottoirs werd er geklapt. Bij het naderen van de Dam, trokken ze opeens hun koppelriemen los en wikkelden die om de vuist. Toen gingen ze in looppas over en stormden met Indianengeschreeuw de Dam op, recht op het monument af. In het tumult dat volgde kreeg Hij, de Eerste Mens, een

[p. 22]

dodelijke slag tegen zijn slaap.

‘Ja, sorry hoor’ zei de betreffende soldaat later. ‘Maar hij had er echt om gevráágd.’

Dat waren rechters, ingezonden-stukken-schrijvers en dynamische industriëlen volkomen met hem eens. Zodat hij drie maanden voorwaardelijk kreeg. En tot op heden hartelijke briefkaarten ontvangt uit alle delen van ons land.