Maatstaf. Jaargang 18

[p. 559]

astère michel dhondt
hongarije

Brief aan de heer Reinaert de Vos

Kandidaat in de politieke en sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam

Ethe (Hongarije), vrijdag 5 juni 1970

De wind ging strelend over een jong korenveld. Over grote vlekken van het veld negen tegelijk alle halmen, vloeiend en bevallig, als uitgestrekte danskoren. Wolken gleden over het landschap en vervoerden het licht over de weiden en bossen, als gigantische schijnwerpers.

Op de weg over de kammen van de heuvels danste Sander. Het was 's morgens, de zon stond in het zuidoosten en het licht viel schuin achter hem. Zijn verkleinde schaduw bewoog over het asfalt van de weg, engelachtig, zijn armen als opwiekende vleugels, zijn ronde stompe vingers tastten in de ruimte.

Ik reed met een zware boerentractor achter hem aan op de weg; Gustaaf zat naast mij met de camera en filmde. De lichtsterkte was uitstekend: we hadden een diafragma-opening tussen 11 en 16 met een film van slechts 80° ASA (= 20° DIN). We namen nog geen geluid op: de geluidsman stond maar toe te kijken aan de rand van de weg, met zijn Nagra-bandrecorder en microfoon bij de hand.

We stopten met draaien; een herneming was niet nodig. Sander hurkte neer bij de berm van de weg en bukte zich over de bloemen en insekten. In het grind, tussen het asfalt van de weg en het gras en onkruid, kroop een grote loopkever met glimmend

[p. 560]

zwarte dekschilden. Sander liet hem op zijn hand kruipen om hem beter te kunnen bekijken.

Sander heeft kleine, warme handen die altijd smerig zijn.

Ik hurkte naast hem neer, met mijn neus boven de margrieten. Omdat die niet lekker roken, ging ik plat op mijn buik liggen en snoof de zoele geur op van de rode klavers en het haast onnaspeurbare, wilde parfum van een paar vergeet-mij-nieten. De roodbonte koeien bleven staan aan de rand van de weide en hielden op met herkauwen.

Sander kwam naast mij liggen. We keken uit over het landschap in de richting van het zuiden; alles was stil en klaar. Heel in de verte, in een klein dal, lag het Hongaarse dorp Balanzy waar jij een keer bent langsgekomen op doorreis. Zaterdag en zondag is het kermis in Balanzy, lezen we op een affiche bij een kruispunt in het veld.

Gustaaf zat onder onze tractor, met zijn armen in een zwarte zak met mouwen, bezig met de film te verwisselen. De geluidsman was op de uitkijk gaan staan, zijn apparatuur lag in het gras, een paar vliegen gonsden om zijn hoofd. Vanuit een smalle, kronkelende weg in de glooiing van de heuvel achter ons, kwam gebrom en geratel dat langzaam zwaarder werd.

Ik ging rechtstaan en in de flank van de heuvel zag ik Beppie naar boven komen. Ook Sander ging rechtstaan en Gustaaf kwam nieuwsgierig onder de tractor vandaan. We hoorden Beppie zingen:

‘Ik heb mijn wagen volgeladen
met oude wijven.’

Hij stuurde zijn tractor de bocht in en reed triomfantelijk onze weg op. Achter zijn machine hing een kar, ratelend in de koppeling. Sander en ik liepen lachend op hem toe en sprongen omhoog om in het schip van de kar te kunnen kijken.

[p. 561]

‘Het is gelukt,’ riep ik naar Gustaaf.

Sander hees zich op de rijdende kar. Beppie stopte de tractor voor ons en zette de motor af. Gustaaf en ik klommen langs de spaken van de houten karrewielen omhoog en monsterden de lading. Het schip van de kar lag vol met oude, gerimpelde, in het zwart geklede boerenvrouwen uit het naburige dorp.

‘Bonjour, messieurs,’ zei het oudste wijf.

‘Bonjour, mesdames,’ antwoordde ik vriendelijk.

Het is hier een arme streek en de mensen willen graag wat bijverdienen.

‘Beppie, bedankt,’ riep ik met een krop in mijn keel. Ik sprong van de kar af, liep naar hem toe en tilde hem op van de tractor. Hij voelde licht en mals als een bloem, vers ontloken uit mest en aarde.

Hij keek me recht aan met zijn grote bruine ogen, vol jongensachtige bewogenheid en hoop. Achter hem was eindeloos helderblauw licht. Boven Baranzy dreef één witte wolk.

Ik zette hem neer op de grond. Met zijn gebruinde, sterke handen gespte hij zijn broeksriem wat strakker aan en meteen trok hij ook een keer aan de ruwe stof van zijn blauwe spijkerbroek. Vol verrukking zag ik de snel uitpuilende vorm van zijn geheime wapens van vlees.

Uiterlijk werd alles weer rustig. Beppie zijn jek hing open; hij had een blauw hemd aan. Gustaaf kwam bij ons staan met zijn bijgeladen camera in zijn ene arm. De geluidsman, mijnheer Visser, was bezig met zijn apparatuur te controleren. Sander stond vol vermaak achter de boerenkar en probeerde om in het Hongaars met de oude wijven te praten.

‘We gaan draaien. On va tourner,’ riep ik.

De tweetaligheid geeft extra verwikkelingen bij de produktie.

Beppie klom op zijn tractor en zette de motor aan. Ik liep met Gustaaf en de geluidsman een eind vooruit. We stelden ons op

[p. 562]

in de berm.

Op de torenklok in het naburige dorp sloeg het twaalf uur. Gustaaf monteerde zijn camera op het statief. De geluidsman sloot zijn apparatuur aan. Sander kwam schuin achter mij staan; de wind blies in zijn gezicht, een dunne lok haar kleefde tussen zijn vochtige lippen.

De Hongaren houden Sander voor een meisje.

‘Klaar, Beppie?’ vroeg ik. Hij keek me strak aan, bevestigend.

‘Klaar, Gustaaf?’

‘Ik ben klaar,’ antwoordde Gustaaf.

‘Ik ook,’ zei mijnheer Visser, de geluidsman.

‘Is iedereen klaar?’ riep ik naar de oude wijven. Ze klampten zich aan elkaar vast op de kar. De jongste verschikte iets aan haar hoofddoek.

‘Vooruit, Beppie. Draaien, Gustaaf,’ beval ik rustig. Ik hoorde de motor van de camera aanslaan, de wijzer in het controleraampje sprong op 24 beelden per seconde. Beppie reed zonder schokken vooruit met de tractor; zijn handen omvatten het hoge stuur; hij keek ontspannen naar de weg.

Wij draaiden met de camera in een wijde boog mee met Beppie; hij reed langs ons voorbij, achter hem ratelde de kar. De vrouwen deden vrolijk met elkaar; de jongste omklemde met haar linkerhand de achterwand van de kar, de zon schoot een straal op haar gouden trouwring.

De camerabeweging eindigde op de achterzijde van de kar. De tractor reed de hellende weg af. Beppie verdween met zijn vracht onder de horizon.

‘Stop met draaien,’ zei ik tegen Gustaaf. Het zoemen van de camera viel stil. Radeloos keken wij in de helderblauwe ruimte.

‘Moeten ze niet stoppen, Michel?’ vroeg Sander. Hij stond nog steeds dicht bij mij.

‘Ja,’ zei ik, verwonderd. Samen renden we de helling af,

[p. 563]

wuivend naar Beppie. De vrouwen waarschuwden hem; hij stopte de tractor en keek om naar ons.

‘O.K., Beppie,’ riep ik, ‘je mag terugkeren.’ Hij kwam van zijn ijzeren stoel af en maakte de koppeling van de kar los. Wij gingen bij hem om te helpen.

‘Wilt u allemaal van die kar afkomen?’ vroeg ik in het Hongaars aan de vrouwen.

Het duurde even. Een eind verder op de smalle weg keerde Beppie zijn tractor. Sander en ik hielden de kar vast; zodra de vrouwen eruit waren, duwden we hem op de berm.

Boven ons verscheen Gustaaf, donker en zwaar in de lichte hemel. Hij nam een grote hap uit een boterham.

De vrouwen keken als betoverd naar hem op. Beppie kwam onopvallend bij ons om de kar weer aan te koppelen. ‘Vooruit!’ riep plots de oudste van de wijven.

Ze begonnen door elkaar te kakelen en liepen driftig de helling op. Gustaaf wilde een paar stappen opzij gaan om hun ruimte te geven, maar ze schaarden zich in een kring rond hem. Op een teken van de oudste gingen ze allemaal op de grond zitten, namen hun brood en een tinnen pul met koffie uit hun kabas en begonnen snel te eten.

Reinaert, kom vlug bij ons met de Orient Express. Ik heb hier werk voor jou. Als je ons niet in het hotel aantreft, dan kan je ons vinden op de weg van Bleid naar Gomery waar we aan het filmen zijn.

Astère Michel Dhondt,

p/a Hotel De Uitspanning,

6767 ETHE.

Hongarije.

P.S. Heb je nog tijd om mijn post te halen bij mijn hospita? Bedankt op voorhand.