Maatstaf. Jaargang 18

[p. 371]

cursief

annie m.g. schmidt / domineesland

Zeeland is mijn jeugd en mijn jeugd is door de kamer van de psychiater gegaan, heeft daar een stofwisseling ondergaan. En als ik denk aan de dijk bij Biezelinge of het korenveld aan de Vier Wegen, de koeien van het Vroland of de Schelde bij Kattendieke dan zie ik in de Zeeuwse wolk boven dat landschap het gezicht van de baardige grote Vader uit Wenen. Vlak daaronder staat mijn vader op de preekstoel en daaronder de Geer. (Want de Zeeuwen zeggen een G voor een H als ze netjes willen spreken; ze hebben het over de Geer en Hod in de Gemel.)

Een vreemde hiërarchie in die Zeeuwse wolk, een rare drieëenheid, gooi het maar in m'n pet.

Een tuin op woensdagmorgen, onze pastorie-tuin. De boontjes rijpen aan de staken, de kastanje geeft te veel schaduw, in de kleine plek zon bloeien witte en gele gladiolen. Ik sta onder de boom en hoor gekrijs bij de buren. Ik denk O Hod het is woensdag, er wordt een varken gekeeld. Want naast ons woont de slager-boer Wabeke, hij slacht elke week een varken. Op woensdag. Het krijst elke woensdag weer, veel te lang. Natuurlijk is het altijd weer een ander varken maar voor mij is het steeds hetzelfde varken op woensdag tot in eeuwigheid amen. Ik moet binnenblijven en m'n oren dichthouden om het niet te horen, maar vandaag ben ik dat vergeten en ik sta in de tuin. En ik kijk over de heg. De kinderen op weg naar school staan om de slachtplaats heen, zoals altijd. Ze kijken, zoals altijd. Maar deze keer gebeurde het. Het varken brak los met het mes in de keel, het ontsnapte, het brak door onze haag heen en liep tussen de prinsessenbonen en over de bloemen, gillend rochelend, bloedend en schuimend,

[p. 372]

er kwam een heel spoor bloed over de gladiolen. En Wabeke kwam met z'n blauwe schort over de heg en alle kinderen kwamen mee en gierden en schaterden want het was een koddige vertoning. Ik stond vastgenageld onder de kastanje te kijken hoe het varken werd afgemaakt en weggesleept en mijn schoolkameraadjes namen me mee. Erachter aan. Even later bromde de lamp waarmee het beest werd schoongebrand en wij, de kinderen, stonden eromheen. Het stonk naar brandend haar en ieder kind kreeg een warm zwertje, een stuk zwoerd, vers van het varken afgesneden. Je likte eraan zoals je nu aan een ijsje likt, het was ruw maar haarloos van buiten, het was vet van binnen, na het likken kon je er een ochtend op kauwen. Ik was zo blij dat het varken dood was en blij dat ik mee mocht doen en eindelijk mee dúrfde doen.

Maar mijn moeder zag me staan. Ze had het allemaal gezien door het raam. Hoe kon je DAT nou toch doen. Bah, walgelijk. Lachen om dat arme dier en dan ook nog een stuk van z'n vel eten, rauw. Kannibalen zijn jullie, ik wil het niet meer hebben. O Freud in de hemel, ik weet het ook niet meer, gooi het maar in m'n pet.

Het is angstig om een kind te zijn van een notabel in een dorp in de twintiger jaren. Mijn ouders waren intellectuelen uit de stad.

Ze spraken de taal niet, ze hadden boekenkasten vol Ibsen en Het leven der Vogels. Ze zeiden: Boeren zijn wreed. En ook al bemoeiden ze zich nog zo driftig met de dorpsgemeenschap, ook al brachten ze soep bij zieke Tanne of al zaten ze braaf aan het sterfbed van oude Stoffel, ze bleven vreemdelingen met hun kinderen. Bloed over de gladiolen gladiolen gladiatoren, Gelp mij o Hod.

Zeeland voor mij domineesland. Op zondagmorgen at mijn vader een krenteboterham. Haastig want het was zijn Werkdag. Onder het kauwen trok hij z'n zwarte veterschoenen aan en naast hem stond het zwarte koffertje met de zwarte toga. En de zwarte koster kwam het zwarte koffertje halen om het alvast naar de consistoriekamer te brengen, de kamer in de kerk waar Jezus

[p. 373]

hing in het rose.

Vader vroeg aan moeder: Lopen ze nog?

En moeder keek uit het raam. Ze zag een beeldschoon plaatje: de oude strenge bakstenen kerk tussen het geboomte. Over de kerkepaden liepen de vrouwtjes en mannetjes in klederdracht. Grote witte mutsen en zwarte fluwelen broeken. Ze lopen als kiekebossen ... zei moeder. En zolang ze liepen was er nog tijd en kon hij z'n krenteboterham verder opeten.

Dominees waren altijd in ons huis. Ze kwamen een zondagje preken op de fiets, uit Waarde of Wemeldinge. Uitwisseling van dominees. Dat waren de levende, maar er waren ook dode dominees want het huis was eeuwenoud en er waren zoveel predikanten in doodgegaan. De kamers waren groot en hol en koud en de zolderingen zo hoog en 's nachts kwamen ze als vage vleermuizen. Je zag ze niet maar je hoorde het bewegen van hun toga's.

De werkelijkheid was buiten en de spoken waren binnen. Vluchten was niet mogelijk, dat kon pas later en daar ben ik nog altijd mee bezig.