Maatstaf. Jaargang 17

[p. 559]

michel van nieuwstadt
nogmaals de tranen der indianen^*

Uit de recentste geschiedenis kan ter verheldering van het totale sociaal-economische proces, als bijeffect waarvan de geleidelijke uitroeiing van de Braziliaanse Indianen begrepen moet worden, nog het volgende worden geciteerd: in 1853 diende de Amerikaanse ambassadeur in Rio de Janeiro een verzoek in ter openstelling van de rivier de Amazone voor de internationale scheepvaart, waarbij dat scheepvaartverkeer voortaan geregeld zou worden vanuit Washington. Sindsdien zijn tal van pogingen gedaan, om het betreffende gebied te ‘internationaliseren’ - of minstens het recht ter exploitatie van de inheemse Braziliaanse rijkdommen in Amerikaanse handen te leggen. Een eeuw later, met de militaire coup van Castelo Branco, in april 1964, leek de weg daarheen geëffend: het leek redelijk, dat Branco de steun, die hij voor zijn samenzwering vanuit de U.S.A. had gevonden, terugbetaalde. Ambassadeur Lincoln Gordon vroeg om een contract, waarin de verhuur van het Amazone-gebied aan de U.S.A. voor de duur van 90 jaar zou zijn vastgelegd. Maar invloedrijke functionarissen vonden dat toch te boud - namens hen was het antwoord op dit voorstel in de bewoordingen van Jurandir Mamede: ‘geen 90 jaar, geen 90 uur en geen 90 minuten!’

- Generaal Costa e Silva, Castelo Branco's opvolger, stond weer positiever tegenover de verpachting van ongeveer half Brazilië.

Officieren protesteerden en Costa e Silva gaf zijn nationale-

* Dit artikel is een op nieuwe informaties berustende aanvulling van het nawoord dat Van Nieuwstadt heeft toegevoegd aan zijn redactie van Kort Relaas van de Verwoesting van de West-Indische Landen van Bartolomé de las Casas, dat onlangs bij de Arbeiderspers verscheen.

[p. 560]

uitverkoopplannen op. Die waren ook niet langer nodig: wat de U.S.A.-regering niet via pacht in handen kan krijgen, kunnen U.S.A.-kapitalisten altijd nog verwerven door het betreffende land in eigendom te nemen door het te kopen.

Een beschikking van de Braziliaanse regering maakt het voor ondernemers en andere op landbezit belusten mogelijk, onvoorstelbaar grote stukken land in de streek rond de Amazone-rivier op onvoorstelbaar voordelige voorwaarden in bezit te krijgen: de helft van de prijs wordt van de latere belastingkosten afgetrokken en voor een kwart van de prijs worden lange termijn-leningen aangeboden. De benodigde aanvangsinvestering voor de landaankoper bedraagt dus slechts één-vierde van de totale overeengekomen prijs. Miljoenen en miljoenen hectaren land gaan aldus over in de handen van Amerikaanse privé-ondernemingen. In Amerikaanse kranten en brochures staan advertenties, die de Amerikaanse kapitalisten het water in de mond moeten doen komen: ‘You will help carve a civilization out of this wilderness that is actually God's country. A vast new empire with new cities, new highways, new industries will dawn before your eyes. In Brazil, there are no restrictions against your taking your land profits out of the country as there are in many other countries. You are free to sell at any time and take your profits with you.’ De prijzen voor dat land zijn laag, de hoeveelheden enorm, - vergelijk de volgende aanbiedingen: ‘“OPEN RANGE FARM” / 98.000 ACRES / one big farm / $ 2.00 per acre / TOTAL PRICE $ 196.000.’ Een acre is iets meer dan 4.000 m². De prijzen zijn nooit veel hoger dan $ 2.00 per acre: ‘“PRAIRIE FARMS” / 3000, 4000, 5000 and 6000 Acres Each / $ 2.10 per acre.’ Een andere advertentie: ‘“STAGE COACH SPECIAL FARMS” / Approximately 16.000, 17.000, 18.000, 19.000 and 20.000 Acre Farms / These Huge Farms Priced at $ 2.00 per acre”. Die prijzen, aldus een advertentie, kan bijna iedereen betalen: ‘Without Challenge / THE BIGGEST LAND BARGAINS IN THE WORLD / HUGE CATTLE RANCHES

[p. 561]

OR FARMS / PRICES THAT ALMOST ANYONE COULD AFFORD / 500 Acres Land Only $ 1200.’

Het Amazone-gebied heeft een totale oppervlakte van 4 miljoen km² en een bevolkingsdichtheid van één inwoner per vierkante kilometer. Herhaaldelijk hebben de Braziliaanse strijdkrachten hun onvermogen toegegeven tot effectieve controle over eigenaarschap en exploitatie van het land in dit uitgestrekte gebied; over de winning van voor strategische doeleinden bruikbare mineralen, van goud en kostbare stenen; over de aanwezigheid in dit gebied van buitenlandse ‘onderzoekers’ en ‘technische’ of religieuze missies. Maar met toestemming van het Braziliaanse regiem hebben Noordamerikanen een massale campagne, die de sterilisatie van de inheemse inwoners van het Amazone-gebied ten doel heeft, op touw gezet. Twee Braziliaanse studenten uit Goiás, leden van een vreedzame missie, waren onlangs tot hun verbijstering getuige van de immunisering van een duizendtal vrouwen tegen verdere zwangerschap. En dat is dan nog maar de activiteit van één ‘vreedzame’ missie.

Allerlei V.S.-organisaties hebben plannen gemaakt, maken plannen en zullen plannen maken voor de ‘internationalisatie’ van dit gebied. Programmapunt van die ‘internationalisatie’ is kennelijk de verhindering van demografische uitbreiding van de inheemse Braziliaanse bevolking, waaronder Indianen.

In ruil daarvoor trekken stromen geologen, geografen en andere wetenschapsmensen vanuit de U.S.A. het Amazone-gebied binnen - meer dan, volgens cijfers van Braziliaanse militaire autoriteiten, 10.000 buitenlandse onderzoekers hebben er zich thans genesteld, op ongeveer 250 Noordamerikaanse zendingsposten.

Wat hebben die daar te onderzoeken? De voornaamste ‘attractie’ van het gebied vormen de rijke voorraden van strategisch bruikbare atomaire mineralen en van andere kostbare mineralen.

Alleen het U.S.A.-leger heeft de nodige informatie over de plaats van de bodemschatten: door middel van luchtfotografie hebben

[p. 562]

vliegtuigen van de ‘geodetische’ afdeling van de U.S.-Army heel Brazilië in kaart gebracht. Geen enkele Braziliaanse instantie - aldus Roberto Wilson van Inter Press Service - heeft ooit kopieën van die foto's gezien. Goud, diamanten, kostbare stenen, mangaan, tin, ligniet, tantaliet, bauxiet enz., zijn voorwerp van clandestiene en soms ook openlijke exploitatie op grote schaal door buitenlandse ondernemingen. De nieuwe latifundio's zullen Brazilië's economie ruïneren, maar dat niet alleen: Brazilië moet het Amazone-gebied, dat nu geleidelijk door de U.S.A. wordt geannexeerd, zelf houden wil het überhaupt de 260 miljoen inwoners, die het in het jaar 2000 zal tellen, van voedsel en van een woonplaats kunnen voorzien. Maar de militaire regering ondersteunt de roofzucht van de Noordamerikaanse kapitalisten, en fungeert als opzichter over een immense hacienda in Noordamerikaanse kapitalistenhanden.¹ De aanwezigheid van Indianen duldt die hacienda niet, dulden de opzichters of de eigenaars ervan niet - of beiden.

Wie tegen de moord op de Braziliaanse Indianen, waarvan het expliciete verband met de hierboven aangehaalde feiten misschien niet vaststaat, protesteert zonder die feiten te noemen, maakt zijn protest zinloos en moet zijn protest verdunnen tot een protest tegen wat dan ‘culturele’ moord (Lars Persson) gaat heten.

Alsor die cultuur niet direct of indirect samenhangt met de sociaal-economische status van wie als kwaliteit die cultuur voortbrengt. Wie alleen tegen de ‘culturele’ uitroeiing van de Indianen protest aantekent verraadt het twijfelachtige van zijn eigen cultuur, van zijn eigen cultuur-opvatting en van cultuur überhaupt: alsof de fysieke uitmoording pas protest verdiende in teken van de vernietiging van cultuur. Zo hebben Europeanen pas tegen het nazisme stelling genomen, toen als bijverschijnsel van de nazistische agressie Europese kunstschatten werden

1 Zie voor het bovenstaande: Eduardo Galeano, The new frontiers. In: Monthly Review, december 1968, p. 19-29.

[p. 563]

verwoest. Wie de misdadigheid van de moord op de Braziliaanse Indianen afmeet aan de mate waarin daarmee Indiaanse cultuur wordt vernietigd is zelf een barbaar: in naam van de cultuur.

Maar in naam van de Indianen, en van hun fysieke bestaan, niet van hun culturele bestaan moet tegen hun uitroeiing worden geprotesteerd. Voor wie zich om culturele redenen tegen de moord op de Indianen verzet, heet de schuldige anders dan hij werkelijk heet: want de feitelijke macht, die zich achter de universele nivellering, die anthropologen als ‘coca-cola-cultuur’ (Lars Persson) aanklagen, verbergt, is niet de door frisdrank-fabrikanten aan anderen opgedrongen dorst naar Coca-Cola, maar is - bij zijn werkelijke naam genoemd - het internationale imperialisme. Niet dat een ‘coca-cola-cultuur’ aan Brazilië wordt opgedrongen, is een omstandigheid, waartegen geprotesteerd moet worden, maar dat, onder een militaire dictatoriale regering, de nationale Braziliaanse rijkdommen aan buitenlandse kapitalistische ondernemingen worden uitverkocht, en dat als ‘onschuldig’ bijeffect daarvan culturele minderheden worden uitgemoord - daarop moet ons protest zijn gericht. Hoe weinig Brazilië nog over zijn eigen nationale economie kan beschikken, leert het volgende - door Carlos Nunez: Brasil, satélite y gendarme, in: Pensiamenta crítico 18/19/1968, p. 218, Havanna, opgestelde - lijstje met percentages van buitenlandse aandelen in de Braziliaanse economie: elektrische energie 72%; automobiel-industrie 90%; maalprodukten 73%; cement 63%; caoutchouc 90%; aardolie 95%; buitenlandse handel 60%; machinebouw 70%; scheepswerven 85%; textiel 50%; farmaceutische en parfumindustrie 85%; vleesconserven 80%; tabak 85%; chemische industrie 50%; kunststoffen 50%. De Braziliaanse economie, tot nu toe onvoldoende ontwikkeld, zoekt naar uitbreiding door middel van tot nu toe ongeëxploreerde gebieden.

Voor die uitbreiding dient zich allereerst het Amazone-gebied aan, met zijn ongekende bodemschatten - ‘ongekend’: d.w.z. bekend bij het leger van de Verenigde Staten. En ondertussen

[p. 564]

zijn de ontginningsrechten voor de aardolie-voorraden, de bauxiet- en mangaanschatten in het betreffende gebied dan ook al in handen van Amerikaanse ondernemingen, zoals de Braziliaanse grond zelf al voor één-vijfde is verkocht aan het buitenland. Bekend is, dat Rockefeller, Ford en de Hannah-Corporation reusachtige stukken grond in het Amazone-gebied bezitten. Hun voorsprong in de ontdekking van de grondstoffen in dit gebied danken de V.S.-imperialisten aan de religieuze missies naar deze gebieden, die niet alleen voor de ‘kerstening’ - wat is dat? - van dit gebied zorg droegen, en de inheemse Indianen doopten, maar tegelijkertijd hun land uitkamden en belangrijke economische tips doorseinden naar het achterland: de V.S. Het is toch duidelijk, dat van de ontwikkelingsplannen, die Amerika met betrekking tot dit gebied koestert, de ongehoord wrede afslachting van de daar wonende Indianen een onderdeel is. Hun dood is een gevolg van kapitalistische pioniersactiviteiten en van imperialistische strategieën. De Indianen kunnen alleen in leven blijven, als het zou lukken de V.S.-kapitalisten het land uit te jagen. Want zolang dat niet gebeurd is, is iedereen, die in het kapitalistische produktieproces niet bruikbaar is, min of meer ten dode opgeschreven.¹ Zoals de Indianen.

1 Verg. Rote Presse Korrespondenz Nr 38, 1. Jg. 1369, 7.11.1969, S. 9.