Maatstaf. Jaargang 17

[p. 62]

cursief

sigbjørn wilderness / knip nu van 't strijdros hobbelpaarden

De deprimerendste vertoning die ik in jaren op de televisie gezien heb was niet het Mulisch/Kosinski interview (want dat heb ik niet gezien) maar het gesprek tussen Andreas Burnier en W.F. Hermans. Het geheel deed onmiskenbaar denken aan Roodkapje en de wolf, met dat verschil dat vragen als ‘Opa, waarom hebt u zulke grote ogen’ zonder uitzondering gesteld werden op de toon van ‘Ach kapteintje sla mij niet’.

Het kostte Hermans weinig moeite om B's loze vragen af te grendelen met een even nietszeggend antwoord, waaraan hij, zo te zien, een geërgerd genoegen beleefde.

Het werd me allemaal duidelijk toen ik in het januarinummer van Podium twee gedichten van Burnier zag met regels als - ik ruk ze niet uit hun verband, dat was er nauwelijks -

‘speeldoos die zijn vale liedje zingt’
‘laat je strelen door vingers van schemering
op je krijtwitte wangenrotsen.’ (wangenrotsen!)
‘En oud, en slap en verlaten
en zeer veel koude, liefdeloze gedachten
hebben dit moment geschapen.
De nacht die mij halen wil.’

Dit is het soort epigonen-trash dat A.d.B. misschien mooi zou vinden maar mij gruwelt en - om mijn lijfblad te citeren - velen met mij.

Ik heb nog even gekeken wie er in de Podiumredactie zitten: Gust Gils, Jaap Harten, J.W. Holsbergen. Geen van drieën

[p. 63]

lijkt me dom genoeg om die rampspoed te laten passeren of er ook maar een vingertopje voor in het vuur te steken.

Zouden ze Andreas een poëtische loer hebben willen draaien? Dat is helemaal onwaarschijnlijk; het zijn, geloof ik, aardige mensen. Vreemd.

Nu de naam A.d.B. toch eenmaal gevallen is, ik herinner me dat ik een aantal jaren geleden bij vrienden in U. logeerde en hoe we in de avondstilte langs het sapgroene bolwerk naar het Universiteitshuis liepen om A.d.B. te horen spreken over zijn bloemlezing Dichters van morgen. De dichter droeg als teken van zijn zending een muisgrijs ripsjasje dat heel goed stond bij zijn uiterst correcte pantalon. De Dichters van morgen zijn achteraf nogal tegengevallen, het overgrote deel bleek toch meer Dichters van morgen brengen, want ook hier geldt: veel beloven, weinig geven doet den chrestomaat in vreugde leven.

Toen de tand des tijds A's literaire proefballon geperforeerd had, waren nogal wat inzittenden lang daarvoor uit het schuitje gevallen.

Hoe de avond verliep zou ik niet meer weten, alleen nog dat K., die psychologie studeerde, achter zijn hand fluisterde: ‘Die jongen heeft iets van een dominee, dat kan niet missen.’

Dat kon niet missen.

Onlangs vertelde een jonge dichter me dat A.d.B. hem had uitgenodigd voor een bundeltje in De Windroos, maar hij keek wel uit, hij wou niet tussen al die geïnspireerde kobolds bij De Slegte liggen. ‘Trouwens,’ zei hij nog, ‘iemand die zo winderig is moet toch op zijn eentje een hele Windhoos kunnen vullen.’

Ce garçon ira loin!

De vrouw in de trein die tegen haar man - zegelring met monogram, broekspijpen met omslag, Handelsblad, kortom uit Bussum - zei dat ze de Berlaazje brug zo mooi vond, las

[p. 64]

Schöner Wohnen en had daarbij haar dwergpoedel op schoot. Misschien is ze kinderloos en komt het allemaal nog goed met de wereld.

Lehmann gaf onlangs in Literair Paspoort een prachtige karakteristiek van de Grote Dichter Paul Claudel: Ambassadeur Grootgrut.

- Dat zal me wat worden als ze er in Frankrijk achter komen dat Claudel de grootste verzameling godemiches op sterk wijwater had die er ooit bestaan heeft.

‘Sigaartje?’

‘Nee dank u, daar ben ik te dynamisch voor.’

Op gevaar van een daverende ruzie kopieer ik hier (uiteraard zonder hem om toestemming gevraagd te hebben) een versje van E., dat hij, zoals hij voorzichtig zei, ‘om redenen van literaire kiesheid’ niet wilde publiceren.

Is dan toch de laatste der barden
de metrisch bevlogene,
de skald van de duindoorn
met zijn lier van verguldsel
niet meer dan een Yeats-jong,
een vondst van ornithopeden:
een oranje kokarde van struisveer,
een zang uit de sneb van de koekoek?

Proust schrijft ergens in Le temps retrouvé: ‘Car tous ceux qui n'ont pas le sens artistique, c'est à dire la soumission à la réalité intérieure, peuvent être pourvus de la faculté de raisonner à perte de vue sur l'art.’

Raisonner à perte de vue: een geweldig eind weglullen, zoals Oversteegen dat nog steeds in ‘Raster’ doet (‘die man heeft

[p. 65]

niets te zeggen, maar dat doet hij dan ook voortreffelijk’).

Zelden heeft iemand zich zo'n brevet van onvermogen uitgereikt als O. in zijn artikel Marsman voor jong en oud waarin de arme vitalist posthuum berispt werd om zijn slordige beeldvorming, nu juist ongeveer het enige waardoor zijn lied nog klinkt. Het mechanisme van de metafoor bleek de scherpzinnige O. niet geheel duidelijk en ‘while he contemplated murder - en dat nog wel op een lijk! - he committed suicide’.

Zegt de frik van Merlijn:
‘Marsman, hoe vaak nog
moet ik het zeggen:
Gebruik geen ijdele beelden.
Vooruit, in de hoek! en
laat ik je verder niet horen.’

‘Ik zou mijn zoontje nog geen dag aan hem durven toevertrouwen.’

‘Kom, kom, mijnheer, u bent toch ook al acht laar zijn vader!’

F., door het leven getekend, beschikt over een arsenaal van gruwelijkheden en insolente napalm om de dagelijkse kleine ergernissen het hoofd te bieden.

Op de tram - ik had de eer er bij te zijn - zei hij tegen een wagenvullende dame die hem vroeg wat op te schuiven: ‘Mevrouw, ik zou mijn kut maar eens wat vaker wassen.’

Daarbij keek hij haar niet onvriendelijk aan.

‘Zijn deze eitjes vers, melkboer?’

‘Jazeker mevrouw, en die van u?’

‘Toen, in die tijd, vielen gaten in boekenkast en gebit. Vaak zat hij op zijn hurken in het gras en keek waar de mieren

[p. 66]

heengingen - zelf kwam hij bijna nooit van zijn plaats. Nu schijnt hij brood op de plank te hebben en beleg ook, en niet zo zuinig, maar er zijn wel veel minder mieren, en tijd om naar ze te kijken heeft hij ook al niet meer, zegt hij. En dan kijkt hij me aan als hij dat vertelt, en hoopt dat ik hem zielig zal vinden.’

Ik kan me niet meer herinneren wie van wie zei dat hij ‘an air of almost contemptuous competence’ had.

T. sprak me uitvoerig over zijn nogal maniakale woordwoede, die hij op papier overigens redelijk weet in te tomen. Hij werkte, beweerde hij, aan een lang gedicht - maar dat kennen we van hem, dat wordt natuurlijk weer een cryptogram van 5 regels - dat doorspekt zou worden met nooit door iemand gebezigde woorden uit Van Dale. ‘Ikzelf,’ zei hij illusieloos, ‘ben een loodaars, man die altijd vlijtig zit te werken en als het me weer eens allemaal niet lukt word ik er opdruistig van, rood en gezwollen van aangezicht.’ Zijn nieuwe bundel schijnt hij De geilpol te willen noemen, plek in bouw- of weiland waar de grond door (toevallig aanwezige) meststof vruchtbaarder is dan elders en de planten zich onderscheiden door sterke wasdom. T. schijnt daarbij van mening te zijn dat zijn antikwarismen iets met poëzie van doen hebben. Van dat geilpol komt natuurlijk niets in; met zo'n uitgever als hij heeft, zal het wel Nieuwe Gedichten worden of zoiets.

Consumer's Guide - Hij kon schrokken grote brokken maar ook wel verzaligd digereren, van Andy Warhol tot Ellen Warkont toe. Kortom, de ideale consument, voor wie de filmliga's bestaan en de Swingle Singers, de betere boekhandel, het stripschap en Thomas Rap, en Avenue en Nova voor zijn wijfje (en voor hemzelf). Best wel een aardige man eigenlijk als je hem zo bezig ziet met zijn gazonnetje, ik denk dat ik hem maar eens de verzilverde tuinkabouter uitreik.

[p. 67]

F., dat vergat ik te zeggen, woont in het VVD-dorp H. Op een avond, 7 uur, zitten de F.'s aan tafel als er gebeld wordt.

F. beent kauwend naar de deur en ziet op de stoep een mevrouw met een collectebus, intekenlijst, bontjas en Hillman. ‘We willen allemaal graag wat doen voor hongerend India, mijnheer.’

‘Wij niet,’ zegt F. ‘Hoe durft u, mevrouw, om 7 uur 's avonds, als ieder behoorlijk mens aan tafel zit!’ En smakt de deur dicht.

Een aantal korte televisie-filmpjes maken, niet langer dan ca. 3 minuten elk. Proeven van scenario:

1.	(Een suggestie uit VN's rubriek Vrijblijvend). De bekende mini-zanger Heintje (Hainchen) worden de ogen uitgestoken door niemand minder dan Gert Timmerman. - Bloed gulpt uit Heintjes kasjes terwijl Gert zichtbaar in opwinding geraakt. Intussen, op het tweede plan, is Hermien traag en hiëratisch aan het strippen: Voortdurend komen nieuwe lagen kleren bloot, er is geen eind aan. Heintje krijgt langzaam veren en vleugels, hij verkanariet als het ware, en fladdert jubelend naar een gatenplant in schuimplastic pot waar hij meteen een poepje doet. Daarna komt Satie (te spelen door Ulbricht, die enigszins op hem lijkt) en knipt het zangertje met een snoeischaar de kop af.
2.	Duifknuppelen op de Dam. Eerst worden de duiven verdoofd met in alcohol gedrenkte maïs (wie mocht denken dat ze dat niet eten moet maar eens gaan kijken) waarna ze door verkeersbrigadiertjes met hun spiegeleieren worden doodgeknuppeld. Shot van de nationale penis die overvloedig ejaculeert. Niet vergeten Harry Mulisch te laten toekijken, zittend voor het raam van de Grote Club.
3.	Enz. enz.

De eerste drie filmpjes zullen worden ondergeschoven in plaats van de Fabeltjeskrant. Nog dezelfde avond vertrek ik

[p. 68]

per vliegtuig naar een uiterst geheime plaats.

Niets is zo verderfelijk voor de waardering van een oeuvre als dat de schrijver ervan een groot ‘klassiek’ boek geschreven heeft. Al wat hij verder gepresteerd heeft zinkt daarbij in het niet, raakt op de achtergrond en daarna vergeten. Er zijn tientallen anderen te noemen maar Swift, als slachtoffer van zijn Gulliver, is een mooi voorbeeld. Ongelezen blijven zijn Directions to servants, zijn Genteel and ingenious conversation (bijtender en grappiger dan Flauberts Dictionnaire des idéés reçues), of het sublieme On the death of Dean Swift.

Weinigen zijn in staat tot zo'n hartverscheurende bondigheid als hij in The last speech of Ebenezer Elliston: ‘Good people, fare ye well; bad as I am, I leave many worse behind me.

I hope you shall see me die like a man, the death of a dog.’

Rond wie aan Swifts lot ontkomen ontstaan al gauw de (soms touchante) excessen van het fetisjisme zoals ingezonden brieven in Franse tijdschriften over de naam van Stendhals laatste hond, of van poes 81 van Léautaud.

Toen A. zo smakelijk over haar vakantie op de Canarische eilanden zat te vertellen beving me al gauw een afgrondelijke somberheid, alsof ik geketend aan een goedwonen-stoel tot in alle eeuwigheid naar kleurendia's zat te kijken. Bonte agfagewassen stonden verstijfd tegen gewitte muren, en waar ergens een fatsoenlijke hoop stenen lag zat er altijd wel de een of andere bebloemde trut bovenop die met wapperende vellen aan haar arm naar me zwaaide en joehoe riep.