Maatstaf. Jaargang 16

[p. 952]

hans van de waarsenburg. foto harold de vries, maastricht

[p. 953]

hans van de waarsenburg
hoe moet het literaire tijdschrift van de toekomst eruit zien?

Vraag: Hoe moet het literaire tijdschrift van de toekomst eruit zien?

Koffiedik kijken is een bezigheid, die ik bijna niet meer beoefen. Vooral t.a.v. de literatuur i.c. het literaire tijdschrift is het m.i. onmogelijk redelijke voorspellingen op lange termijn te doen. Lit. ts. spatten bij tijden en wijlen als zonnebloemen uit de grond, maar laten al dikwijls zeer spoedig het kopje hangen. Het zijn meestal 7-maandskinderen, die onhandig worden vertroeteld door vrienden, enkele kennissen en soms een nederlandse leraar, die er zijn bijna vergeten jeugddromen in kwijt kan.

Deze niet ‘offiesjeel’ uitgegeven lit. ts. (met nadruk op ‘literaire’) proberen altijd nieuw te zijn, maar zouden we al deze nieuwe ts. naast elkaar leggen, dan zou bij vluchtig onderzoek reeds blijken, dat ze nauwelijks van elkaar verschillen. Het zijn slechts zwakke afspiegelingen van de tijdschriften die door een of meerdere uitgevers worden uitgegeven. Behalve het kwaliteitsgehalte van de gebrachte literatuur, opmaak, druk etc. is er echter een ander simpatiek verschil: de jongelui die een dergelijk ts. uitgeven, SPELEN literatuur; de ‘offiesjele’ tijdschriften BEDRIJVEN slechts. Deze ‘underground’ ts. (zoals men ze nu pleegt te betitelen) zijn niet alleen belangrijk om hun wendbaarheid en snel wisselend spel (het ene is nauwelijks verdwenen of men is al weer bezig om een ander op poten te zetten), maar ook omdat zij dikwijls getuigen van een sterk aksie-element. Iets wat men niet kan zeggen van de zich log bewegende molen van het ‘offiesjele’ tijdschrift. Het is juist dit aksie-element en het zich sterk bij deze tijd betrokken voelen, dat deze underground-tijdschriften zo leefbaar maakt. Misschien dat in eerste instantie

[p. 954]

reeds hier een aanwijzing ligt, hoe het klimaat van het literaire tijdschrift van de toekomst eruit zou moeten zien.

Zoals echter gesteld, verdwijnen deze ts. na een snelle opkomst spoedig. Een dergelijke tendens, zij het op wat langere termijn, zien we nl. ook bij het off. lit. ts. Wanneer we zes of zeven maanden vervangen door zes of zeven jaar, dan is dit geen gechargeerde benadering. De redaksieveranderingen (onenigheden als al te bekende oorzaak) niet meegerekend, evenals het besluit van de uitgever om het ts. maar af te stoten omdat het niet rendabel is (iets wat hij van te voren had kunnen weten), kunnen we dacht ik rustig stellen, dat een gewilde of ongewilde eenzijdigheid dikwijls een hoofdoorzaak is van het vroege sterven. Door deze eenzijdigheid, die slechts interessant is voor de makers en een klein groepje belangstellenden, sluit het lit. ts. zich af. Literaire inteelt, een minimum aantal abonnees etc. zijn het gevolg. Het lit. ts. van de toekomst zal er daarom m.i. voor moeten zorgen, dat het dit tiepies literaire euvel mijdt als de pest. Het literaire tijdschrift van de toekomst zal er goed aan doen, wanneer het zich zo ruim mogelijk openstelt. Hierdoor zal het zich niet alleen van literaire inteelt weten te vrijwaren, maar kan het ook een grote betrokkenheid bij deze tijd ten toon spreiden. Het is juist de betrokkenheid bij deze tijd, die men maar al te dikwijls mist. Slechts een enkel tijdschrift (Kentering, De Gids en incidenteel Maatstaf) heeft tot nu toe min of meer vrij bijtijds (over aksie-element gesproken!) op aktuele menselijke wereldproblemen (vietnam, censuur, griekenland, spanje, portugal, derde wereld, cuba, guevara, revolutie, studenten, tjecho-slowakije enz.) gereageerd door middel van artikelen en/of speciale nummers.

Ik kan me vergissen en menigeen zal het misschien boud vinden om het zo te stellen, maar aan lit. scholen, estetiese teoriejen, prijsdichten, rederijkersgeouwehoer, zuster hadewijch, handschriften, kloos-rieding enz. zal het literaire tijdschrift van de toekomst weinig of geen behoefte hebben.

Om een mentale aderverkalking, een starre eenzijdige lijn e.d. te voorkomen, zal dit lit. ts. met o.a. medewerking van een mobiele en wisselende groep oteurs moeten werken aan de stimulering

[p. 955]

van de revolutionaire en kreatlef-kritiese instelling van zijn lezers. Het lijkt me duidelijk dat het geen tijdschrift meer voor de literaire happy few zal zijn.

Zoals gezegd, het zal een tijdschrift met een zeer brede basis moeten worden, met literatuur als een geïntegreerd onderdeel. Daarom kunnen we het woord ‘literair’ gevoeglijk laten vervallen. Het zal een tijdschrift moeten worden met aandacht voor aktuele politieke zaken, seks, de pop-scene, signaleringen van ieder eksperiment, waar ter wereld ook enz. enz. Dat het daarnaast in een hanteerbaar weggooiformaat gestoken moet worden met veel fotoos, dit alles tegen een te betalen weggooiprijs, lijkt me vanzelfsprekend.

Misschien is er t.z.t. een uitgever, die het zo (weer) eens wil proberen. Van mij mag hij daarbij kijken naar de duitse tijdschriften PARDON en KONKRET. Hoe lang hij het zal volhouden, zullen we dan maar afwachten.

Hans van de Waarsenburg werd in 1943 te Helmond geboren. Hij woont en werkt tans in Maastricht. In 1966 debuteerde hij met de bundel Gedichten, waarna in snel tempo de publikatie van hoofdzakelijk gedichten volgde in de tijdschriften: Kentering, Maatstaf, Contour, Raam, Tirade, Wending, Yang, enz. Van hem verscheen in 1967 de mikro-roman Hans Brac in Brabant, in 1968 de gedichtenbundel Met innige deelneming, in opdracht van de gemeente Eindhoven, voor welke bundel hij de Reina Prinsen Geerligsprijs ontving; in 1969 de gedichtenbundel Niet dat powezie nu zo belangrijk is.

Hij is redakteur van het literaire tijdschrift Kentering.