teken van tegenspraak
wat is ‘sophisticated’ en wie is het?
‘Sophisticated’ is een in het hollands niet met één woord weer te geven begrip. Wij kunnen het benaderen met ‘wereldwijs’, maar dan missen we enkele van zijn onder- en boventonen zoals bv. gekunsteld, onnatuurlijk, onoprecht. Het tegenovergestelde er van wordt wederom door een woord van vreemde bodem uitgedrukt, nl. door ‘ingénu’, ditmaal een ‘onvertaalbaar’ frans woord. Wat het niet is (vgl. Roland Holst in Maatstaf 4, juli 1967) is gemakkelijker te zeggen: het is niet ‘naief’, niet ‘ongekunsteld’, niet ‘onschuldig’.
Een beetje geschiedenis: het is van griekse oorsprong, in welke taal het een loopbaan van gunstige tot ongunstige betekenis heeft doorgemaakt, om later, na Socrates en Plato, weer tot een gunstige terug te keren. In het engels duikt circa 1400 het werkwoord ‘to sophisticate’ op in de betekenis van ‘onzuiver maken’, ‘met een andere stof vermengen’, ‘vervalsen’. Het verleden deelwoord, ‘sophisticated’, treffen wij voor het eerst aan in Florio's vertaling van Montaigne (1603). De kontekst waarin het voorkomt is interessant en waard geciteerd te worden: ‘And truly, Philosophy is nothing else but a sophisticated poesy’, waarin ‘sophisticated’ wederom de ongunstige betekenis van ‘vervalst, onecht’ heeft. Shakespeare gebruikt het woord één enkele keer en wel in King Lear, III.4.108. ‘Hal’, roept Lear uit, als hij Edgar ontwaart, half-naakt in zijn lompen, ‘here's three on's are sophisticated (hij bedoelt zichzelf, de nar en Edgar); thou art the thing itself; unaccommodated man is no more but such a poor, bare, forked animal as thou art. Off, off, you lendings! Come, unbutton here’. (hij rukt zich de kleren van zijn lijf.) Ook hier betekent het weer ‘vervalst’: de ware, onopgesmukte mens draagt geen kleren! Shakespeare was, als
Auteursrechtelijk beschermd