Maatstaf. Jaargang 14
(1966-1967)– [tijdschrift] Maatstaf–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 779]
| |||||||||||||||||||||
timothy leary
| |||||||||||||||||||||
[pagina 780]
| |||||||||||||||||||||
Een ingrijpende transcendentale ervaring moet in zijn kielzog wel een veranderde man en een veranderd leven nalaten. Sinds mijn ‘verlichting’ van augustus 1960 heb ik het grootste deel van mijn krachten besteed aan een poging iets te begrijpen van het vermogen van het menselijk zenuwstel om openbaringen te geven en deze inzichten ook anderen deelachtig te laten worden. Ik heb dit biochemische en (voor mij) sacramentale ritueel meer dan vijftig maat herhaald en bijna elke keer werd ik vervuld van ontzag door religieuze openbaringen die even indrukwekkend waren als de eerste ervaring. Ik heb het geluk gehad gedurende deze periode te kunnen samenwerken met meer dan vijftig natuurkundigen en professoren die deelnamen aan verschillende van onze researchprojekten. We hebben transcendentale ervaringen gearrangeeerd voor meer dan duizend mensen van alle rangen en standen, hierbij inbegrepen 69 mensen die aan de religie een dagtaak hadden; de helft van hen hing het christelijke of joodse geloof aan, en de andere helft had een oosterse godsdienst. Onder deze 69 bevonden zich onder meer twee dekens van een universitaire fakulteit, een bestuurder van een religieuze stichting, drie universiteits-kapelaans, de rector van een seminarium, een vooraanstaand uitgever van religieuze werken, en verschillende prominente godsdienstfilosofen. In de dossiers betreffende ons onderzoek en in de kantoren van bepaalde kerkgenootschappen stapelt zich een kollektie uiterst merkwaardige rapporten op, die zullen worden gepubliceerd wanneer de politieke atmosfeer wat verdraagzamer wordt. Wel kunnen we nu al gerust stellen, dat meer dan 75 procent van deze proefpersonen intense mystiek-religieuze ervaringen berichten, en dat veel meer dan de helft van hen stellen dat zij de aangrijpendste geestelijke ervaring van hun leven hebben gehad.3 Deze onderzoekingen leken zo belangwekkend dat we kwamen tot het vormen van een groep theologen, religieuze psychologen en bedienaren des Woords, die, met uitzondering van de zomermaanden, elke maand bijeenkwamen gedurende meer dan twee jaar; gemiddeld waren er telkens twintig personen | |||||||||||||||||||||
[pagina 781]
| |||||||||||||||||||||
aanwezig. Behalve dat ze op geestelijke gebeurtenissen gerichte psychedelische ervaringen organiseerde en verhandelingen over deze aangelegenheid besprak, trad deze groep op als de auctor intellectualis van het dramatisch verlopen ‘Goede Vrijdag’-onderzoek, en was de oorspronkelijke organiserende kracht in de stichting die onze research in bewustzijn-verruiming financieel ging steunen: IFIF (de International Federation for Internal Freedom). Het vader- en oorspronkelijke leiderschap van de IFIF berustte bij een groep theologen die zich onder de leiding van een hoogleraar toelegden op de bestudering van de religieuze ervaring, een feit dat wel niet los zal staan van de opschudding die de IFIF teweeg heeft gebracht in sommige kerkelijke en psychiatrische kringen.
Het ‘Goede Vrijdag’-onderzoek, dat onlangs in de pers op sensationele wijze werd beschreven als ‘Het Wonder van Marsh Chapel’, verdient nadere aandacht, niet alleen als een voorbeeld van een serieus, gekontroleerd experiment, waaraan dertig moedige vrijwilligers deelnamen, maar ook als een systematisch aantonen van de religieuze aspekten van de psychedelische verlichtings-ervaring. Dit onderzoek vormde het onderwerp voor het proefschrift van een promovendus in de filosofie van de godsdienst aan de universiteit van Harvard, die toevalligerwijs zowel arts is als baccalaureus in de theologie. Deze onderzoeker legde zich er op toe na te gaan of de transcendentale ervaring tijdens psychedelische sessions geleek op of gelijk was aan de mystieke ervaringen van heiligen en beroemde religieuze mystici. De proefpersonen, die bij dit onderzoek betrokken waren, waren twintig studenten in de theologie, die waren geselekteerd uit een groep vrijwilligers. De proefpersonen werden verdeeld over vijf groepen van vier personen, en elke groep kwam voor de session bijeen voor oriënterende gesprekken en geestelijke voorbereiding. Aan elke groep werden twee gidsen met ruime psychedelische ervaring toegevoegd. De tien gidsen waren professoren en bijna afgestudeerde studenten van universiteiten uit de omgeving van Boston. | |||||||||||||||||||||
[pagina 782]
| |||||||||||||||||||||
Het experiment vond plaats in een kleine partikuliere kapel, en begon een uur voor de middag van Goede Vrijdag. De deken van de kapel, die een drie uur durende godsdienstoefening moest leiden In de grote zaal, voegde zich een paar minuten voor de aanvang van de dienst van twaalf uur bij de proefpersonen, en sprak enige inspirerende woorden tot hen. Twee van de proefpersonen in elke groep en één van de twee gidsen uit elke groep kregen een tamelijk zware docis (dwz. 30 mg.) psilocybine, een syntetisch preparaat van het aktieve bestanddeel in de ‘heilige paddestoel’ van Mexico. De overige twee proefpersonen en de tweede gids kregen een placebo, die waarneembare lichamelijke effekten had, maar die niet psychedelisch was. De studie werd drie-dubbel-blind uitgevoerd: noch de proefpersonen, de gidsen, noch de onderzoeker wist wie er psylocybine kregen. Omdat de dissertatie die dit onderzoek beschrijft nog niet is gepubliceerd,1 zou een gedetailleerde bespreking van de resultaten prematuur zijn, en onrechtvaardig tegenover de onderzoeker. Ik kan echter wel zeggen, dat de resultaten zeer duidelijk een bevestiging vormen voor de hypothese dat, mits een en ander op de juiste wijze is voorbereid en plaats vindt in een omgeving waarvan men kan verwachten dat zij een positieve invloed heeft en religieuze betekenis heeft; proefpersonen die het middel hebben binnengekregen belangrijk veel frekwenter melding maken van mystieke ervaringen dan degenen die een placebo kregen. Onze onderzoekingen, die een ongedwongen en experimenteel karakter droegen, laten dus zien dat, als de verwachting, de voorbereiding en de ‘setting’ (de situatie waaronder het experiment plaatsvindt) op geestelijke zaken zijn gericht, er een intense mystieke of ‘verlichtende’ ervaring verwacht kan worden bij veertig à negentig procent van de proefpersonen die een psychedelikum hebben gebruikt. Deze resultaten kunnen worden toegeschreven aan de vooringenomenheid van ons research-team, dat de uitzonderlijke en nogal gevaarlijke stelling innam dat er experiëntieel - spirituele alswel seculier-gedragsmatige mogelijkheden van het zenuwstel zijn. Hoewel we ons in grote | |||||||||||||||||||||
[pagina 783]
| |||||||||||||||||||||
trekken geheel aansluiten bij de wetenschappelijke psychologie (voor zover het objektieve feiten betreft), liggen onze fundamentele ontologische ideeën dichter bij Jung dan bij Freud, dichter bij de mystici dan bij de theologen, dichter bij Einstein en Bohr dan bij Newton. Laten we, om te zien wat deze vooringenomenheid voor invloed heeft, onze ervaringen eens vergelijken met die van andere research-teams die zich op hetzelfde vlak begeven, maar van een meer konventioneelontologische basis uitgaan. Oscar Janiger, een psychiater, en de psycholoog William McClothlin hebben rapporten bijeengebracht over de reakties van 194 proefpersonen bij psychedelische experimenten. Drieënzeventig van hen kregen LSD als onderdeel van een psychoterapie, en honderdeenentwintig waren vrijwilligers. De verwachtingen waren niet bepaald gespitst op reiligieuze gebeurtenissen. De resultaten van deze experimenten werden gepubliceerd in de Psychedelic Review.2 Zij kunnen beknopt als volgt worden weergegeven:
Twee andere onderzoekingen, de ene verricht door Ditman c.s., en de andere door Savage c.s., maakten van dezelfde | |||||||||||||||||||||
[pagina 784]
| |||||||||||||||||||||
vragenlijst gebruik, zodat het mogelijk werd de beide onderzoekingen met elkaar te vergelijken. Zowel Ditman als Savage is psychiater, maar de klinische omgeving is bij de laatste bepaald sterker religieus getint (men toont de proefpersonen gedurende de session religieuze voorwerpen, e.d.). Kort samengevat de resultaten van de religieuze punten op hun vragenlijst:
Hier hebben we dus vijf wetenschappelijke studies van terzake kundige onderzoekers - de vier naturalistische studies van Leary c.s.,3 Savage c.s.,4 Ditman c.s.5 en Janiger-McGlothlin,6 en het drie-dubbelblind-uitgevoerde ‘Goede Vrijdag’-onderzoek - die een hoeveelheid gegevens verschaffen waar uit blijkt dat (1) 40 tot 75 procent van de proefpersonen intense en de levensloop veranderende ervaringen kregen als de setting er gunstig voor was, zonder speciaal op geestelijke ervaringen gericht te zijn; en dat (2) 40 tot 90 procent van de ervaringen een mystiek-religieus apocalyptisch karakter heeft als de geestelijke gesteldheid van de proefpersonen en de omgeving | |||||||||||||||||||||
[pagina 785]
| |||||||||||||||||||||
waarin de experimenten plaatsvinden gericht zijn op dit soort ervaringen. Het is moeilijk te begrijpen hoe deze resultaten kunnen worden genegeerd door degenen die te maken hebben met geestelijke groei en religieuze ontwikkeling. Deze gegevens zijn te meer interessant, omdat de proefnemingen plaatsvonden in een tijdperk waarin mystiek, individuele religieuze extase (in tegenstelling tot religieus gedrag) uiterst verdacht was, en waarin de klassieke, direkte, non-verbale methoden tot het verkrijgen van openbarende ervaringen en bewustzijnsverruiming zoals meditatie, yoga, vasten en ascese stonden in een waas van angst, geheimzinnigheid, aktieve sociale sankties en zelfs gerechtelijke vervolging.7 De bovengenoemde 69 personen die zich beroepsmatig met religieuze zaken bezighielden, en die psychedelica tot zich namen, waren respectabele weldenkende zedelijke lieden op verantwoordelijke posities die zich maar al te goed bewust waren van de controversiële aard van de procedure en zich er van bewust waren dat hun reputatie en positie ondermijnd konden worden (wat met enkelen hunner dan ook inderdaad gebeurd is). Niettemin waren de resultaten: 75% kreeg een geestelijk-verhelderende ervaring. Het is heel goed mogelijk, dat een zeer intense religieuze ervaring pas tot stand komt onder de druk van bureaucratische tegenstand, evenals de sterkste metalen eerst onder de grootste hitte het scherpst gepunt kunnen worden. Wanneer het eens zover zal komen - en dat zal het zeker - dat sacramentale psychofarmaca als LSD even alom-aanvaard gebruikt zullen warden als orgelmuziek en wierook als een hulpmiddel om tot religieuze ervaringen te komen, dan kan het heel goed zijn dat het ego-uiteenslaande effekt van het middel zal zijn afgenomen. Dit kan één aspekt zijn van de paradoxale aard van de religieuze ervaring.
De religieuze ervaring. Ongetwijfeld zult u zich afvragen dat deze uitdrukking, die in de voorgaande bladzijden zo dikwijls werd gebruikt, betekent. Mag ik U een definitie aan de hand doen? De religieuze ervaring is het onder extase, op subjectieve | |||||||||||||||||||||
[pagina 786]
| |||||||||||||||||||||
wijze en met onaantastbare zekerheid ontdekken van de antwoorden op de vier primaire geestelijke vragen. Men kan natuurlijk absolute subjektieve zekerheid hebben aangaande wereldlijke vragen: ‘Is dit het meisje waar ik van houd? Is Fidel Castro een slechte man? Is Feyenoord de beste voetbalclub?’ Maar kwesties die niet te maken hebben met de vier primaire vragen horen bij wereldlijke aangelegenheden en zulke overtuigingen en stellingen kunnen, hoe sterk men er ook in geiooft, worden onderscheiden van religieuze. Liturgische handelingen, rituelen, dogmaas en theologische speculatiën, kunnen volkomen seculair wezen, d.w.z. volstrekt niets te maken hebben met de religieuze ervaring, en zijn dat ook vaak. Welke zijn deze vier primaire vragen? Er is de Hogere-Macht-vraag, de Levens-vraag, de Menselijke-Bestemmingsvraag en de Ego-vraag.
Ofschoon men het oneens kan zijn over de formulering, geloof ik dat de meeste weldenkende mensen - of ze nu filosoof zijn of niet - het eens zullen zijn over iets als deze lijst primaire kwesties. Is het niet zo dat de meeste religieuze teksten - zowel de Oosterse als de monotheistische - direkt betrekking hebben op deze vier vragen? Een belangrijke eigenschap nu van deze vragen is, dat ze | |||||||||||||||||||||
[pagina 787]
| |||||||||||||||||||||
voortdurend beantwoord en opnieuw beantwoord worden, niet alleen door alle godsdiensten ter wereld, maar ook door gegevens verstrekt door de natuurwetenschappen. Lees deze vragen nu nog eens, bezien vanuit de doelstellingen van (1) astronomie en astrofysica, (2) biochemie, (3) genetica, paleontologie en evolutietheorie en (4) neurologie. We zijn ons allemaal bewust van de ongelukkige situatie dat zowel de wetenschap als de religie zich al te dikwijls richten op de doelstellingen van wereldlijke aangelegenheden. Onder druk van verschillende zijden worden zowel het laboratorium als de kerk gedwongen deze primaire kwesties te vergeten en in plaats daarvan verstrooiing, denkbeeldige bescherming en narcotische gemoedsrust te verschaffen. De meesten van ons vrezen de confrontatie met de antwoorden op deze elementaire vragen, of de antwoorden nu uit de wetenschappelijke of uit de religieuse hoek komen. Maar als de ‘zuivere’ wetenschap en de religie zich beiden richten op dezelfde elementaire vraagstukken, wat is dan het verschil tussen beide benaderingswijzen? Wetenschap is de systematische poging het energie-proces en de transformaties van energie, dat we leven noemen, weer te geven en op te meten. Het doel is die elementaire vraagstukken te beantwoorden met objectieve, waarneembare, feitelijke gegevens. Religie is de systematische poging de subjectieve antwoorden te verschaffen op dezelfde vraagstukken, in termen van direkte, onweerspreekbare, persoonlijke ervaring. Wetenschap is een sociaal systeem, dat bij het streven naar zijn doelstellingen - de antwoorden - gebruik maakt van rollen, regels, rituelen, waarden, taal, plaats-tijd locaties. Religie is een sociaal systeem, dat zijn rollen, regels, rituelen, waarden, taal, plaats-tijd locaties heeft ontwikkeld voor zijn streven naar hetzelfde doel - de alles-duidelijk-makende ervaring. Een wetenschap die zich niet richt op deze geestelijke doelstellingen, die andere richtingen ingaat (hoe populair die ook mogen zijn), wordt seculair, politiek, en zal er toe neigen nieuwe gegevens niet te onderkennen. Een religie die faalt in het geven van direkte ervaringsfeiten als antwoord op deze geestelijke vragen | |||||||||||||||||||||
[pagina 788]
| |||||||||||||||||||||
wordt seculair, politiek en zal de individuele verhelderende confrontatie eerder in de weg staan dan bevorderen. R.C. Zaehner,8 wiens formalisme niet altijd gedekt wordt door zijn tolerantie, heeft gezegd dat ‘ervaringen die niet gepaard gaan aan verhelderende inzichten, dikwijls leiden tot absurde en volstrekt irrationele excessen’. Zoals elke verklaring die een polariteit bevat, is het omgekeerde even juist: verhelderende inzichten die los staan van ervaren, leiden dikwijls tot absurde en volstrekt irrationele excessen. Diegenen onder ons, die zich diepgaand bezig hebben gehouden met het menselijk bewustzijn, zijn in staat geweest een aanzienlijke hoeveelheid gegevens te verzamelen omtrent de neiging van de ratio zijn eigen interpretaties te maken. Maar in een later deel van dit artikel zal ik dieper ingaan op de politieke situatie.
Ik zou nu mijn belangrijkste stelling naar voren willen brengen. Ik poneer de hypothese, dat die aspecten van de psychedelische ervaring, die volgens proefpersonen onuitsprekelijk en extatisch religieus zijn, een direkt bewustzijn inhouden van de processen die natuurkundigen, biochemici en neurologen opmeten.
Hier komen we op zeer verraderlijk terrein. Wanneer we de verslagen lezen van LSD-proefpersonen, zijn we aan twee beperkingen onderhevig. In de eerste plaats kunnen zij alleen maar spreken uit de woordenschat die zij kennen, en voor het merendeel beschikken zij niet over het vocabulaire en de training van energie-natuurkundigen. In de tweede plaats vinden wij onderzoekers alleen dat waarnaar we zoeken, en maar al te vaak denken we in de termen van een ongedifferentieerd psychologisch jargon: stemmingen, emoties, waarde-oordelen, diagnostische categorieën. De laatste maanden hebben we onze gegevens nog eens onderzocht en zijn we begonnen onze proefpersonen te ondervragen in het perspectief van bovengenoemde hypothese. De resultaten zijn belangwekkend. Om ze beknopt uiteen te kunnen zetten geef ik eerst een overzicht van de huidige | |||||||||||||||||||||
[pagina 789]
| |||||||||||||||||||||
wetenschappelijke antwoorden op de vier primaire vragen en vergelijk ze dan met de rapporten van psychedelische proefpersonen. | |||||||||||||||||||||
1 de Hogere-Macht-vraag:A De wetenschappelijke antwoorden op deze vraag veranderen voortdurend - de wetten van Newton, relativiteitstheorie, atoomstructuur, kernstructuur. Heden ten dage situeert men de elementaire energie in de atoomkern. In het atoom, een transparante bol van leegheid waar op grote afstand van elkaar electronen doorheen kruisen; de substantie van het atoom is een ongelooflijk klein bolletje: als men hem een miljard maal zou vergroten zou een atoom ongeveer het formaat hebben van een voetbal, maar zijn kern zou nog steeds nauwelijks zichtbaar zijn - niet meer dan een klein stofje in het middelpunt. Toch straalt die kern een krachtig elektrisch veld uit dat de elektronen bijeen houdt en de beweging ervan reguleert.9
Een kracht en complexiteit die opereren met snelheden en ruimtelijke dimensies die ons verstand ver te boven gaan. Oneindig klein, niettemin pulserend in enorme netwerken van elektrische krachten - atoom, molekuul, cel, planeet, ster: al deze vormen worden bepaald door het ritme van de atoomkern. De kosmische blauwdruk is dit netwerk van energie dat door ruimte en tijd wervelt. Meer dan vijftien miljard jaar geleden begonnen de oudst bekende sterren zich te vormen: wervelende groepjes gasmolekulen (uiteraard gedreven door die minuscule, roterende kern-kracht), zich condenserend tot wolken, voortgaande condensaties, het ingewikkelde web van wervelende magnetische velden dat aaneenkiontert tot sterren, en elke ster verweven in een magnetische dans met zijn planeten en met elke andere ster in het melkwegstelsel, en elke melkweg rondwervelend in volmaakte synchronisatie met de andere melkwegstelsels. Eén miljard meikwegstelstels. Van honderd miljoen tot honderd miljard sterren per melkwegstelsel - dat wil zeggen honderd miljoen planetaire systemen per melkweg, en elk planetair | |||||||||||||||||||||
[pagina 790]
| |||||||||||||||||||||
systeem wentelt langzaam door de kosmische cyclus die voor een korte tijd de mogelijkheid biedt van het leven zoals wij dat kennen. Vijf miljard jaar. geleden was een langzaam draaiende dwergster die wij de zon noemen, het middelpunt van een veld rondwervelend planetair materiaal. De planeet aarde ontstaat. Als over nog eens vijf miljard jaar de waterstofvoorraad van de zon zal zijn opgebrand, zullen de planeten opgeblazen worden door een laatste zonne-explosie. Dan zullen de veraste overblijfselen van ons planetaire systeem geluidloos door de oneindigheid van de ruimte zweven. En is de dans dan voorbij? Geenszins. Het kleine beetje licht van onze zon, die één van de honderd miljard zonnen is in ons melkwegstelsel zal nauwelijks gemist worden. En ons melkwegstelsel is één van de miljard melkwegen die uitdijen en inkrimpen met een snelheid die die van het licht overstrijdt, ten slotte allemaal opbrandend, om vervangen te worden door nieuwe melkwegstelsels die het evenwicht in de dans bewaren. Hier, in de voortdurend aan verandering onderhevige gegevens van de kernfysica en de astronomie, ligt het huidige antwoord op de eerste elementaire vraag - voorwaar genoeg materiaal voor een ontzag inboezemende kosmologie.
B Psychedelische verslagen bevatten dikwijls uitdrukkingen die gelijksoortige fenomenen lijken te beschrijven, maar dan subjectief ervaren. a Ik vloeide telkens in en uit een toestand waarin ik zo ontspannen was, dat ik het gevoel had open te staan voor een alles doordringende stroom die om en door mijn lichaam heenspoelde... Alle voorwerpen dropen, stroomden van een wit-heet licht of electriciteit die door de lucht vloeide. Het was alsof we zagen hoe de wereld na juist ontstaan te zijn bezig was af te koelen, terwijl haar substantie en vorm nog vloeibaar waren en nog maar pas waren begonnen te stollen. b Lichaam vernietigd nadat het zo zwaar geworden was dat het niet meer te verdragen was. Geest zwervend, rondwandelend door een in verrukking brengend mooi verlicht onbeschrijflijk | |||||||||||||||||||||
[pagina 791]
| |||||||||||||||||||||
landschap. Hoe kan er zoveel licht zijn - de ene laag licht over de andere, over elkaar heenvloeiende lagen van licht, er is alleen maar licht. Ik werd me meer en meer bewust van trillingen - van de trillingen in mijn lichaam, de snaren van een harp die allemaal hun eigen specifieke geluid geven. Geleidelijk aan voelde ik hoe ik één werd met de Kosmische Vibratie... In deze dimensie waren er geen vormen, geen godheden of persoonlijkheden meer - alleen geluk. d De allesoverheersende indruk was dat ik binnendrong in de kern van het bestaan... Het was alsof de miljarden atomen van ervaring die onder normale omstandigheden worden bijeengebracht tot een soort gemiddelde van grove, ongedifferentieerde, in grote trekken waargenomen ervaringen, nu an und für sich ervaren en genoten werden. Iets anders waarvan ik me helder bewust was, was de kosmische relativiteit. Misschien kan de hele ervaringswereld nooit in een alles omvattend overzicht worden samengevat. Misschien is er alleen maar deze eeuwigdurende verzameling van een oneindig aantal afzonderlijke gezichtspunten, die het geheel allemaal te zien geven vanuit hun eigen specifieke perspectief. e Ik kon de hele lijn overzien van de geschiedenis en de evolutie waarlangs de mens zich heeft ontwikkeld. Ik bewoog me in de toekomst en zag hoe de oude cyclus van vrede en oorlog, goede en slechte tijden, zich weer ging herhalen en ik zei: ‘O God, weer het oude liedje van voren af aan! Toch is er iets veranderd, het is toch anders’, en ik dacht aan de groei van de mens van dier tot geestelijk wezen. Maar ik ging nog verder in de toekomst en ik zag hoe de hele planeet vernietigd werd en de hele geschiedenis, evolutie, en alle menselijke inspanningen uitgeveegd werden in deze alles vernietigende daad van God. Proefpersonen hebben het over het deelnemen aan en in opgaan in pure (d.w.z. inhoudsloze) energie, wit licht; over het afbreken van macroscopische voorwerpen tot trillingspatronen, visuele netwerken, het uiteenvallen van uitwendige structuren in golfpatronen, de bewustwording dat alles een dans van | |||||||||||||||||||||
[pagina 792]
| |||||||||||||||||||||
elementaire deeltjes is, gezichten van de leegte, van de wereld beindigende explosies, over de cyclus van creatie en weer uiteenvallen, enzovoorts. Ik hoef me niet te verontschuldigen voor de gebrekkigheid, de ontoepasselijkheid van deze woorden. We hebben gewoon geen betere ervaringswoordenschat. Als God U een korte reis zou toestaan door het Goddelijk Gebeuren, U voor een ogenblik liet rondwentelen in de kern van een atoom of U een zich over lichtjaren uitstrekkende tocht liet maken door de melkwegstelsels, hoe zoudt U dan in vredesnaam kunnen beschrijven wat U gezien had, als U, ademloos, terugkwam in uw huiskamer? Misschien klinkt deze vergelijking ver gezocht en niet ter zake doende, maar vraag het eens aan iemand die LSD heeft genomen in een op dit soort ervaringen gerichte setting. | |||||||||||||||||||||
2 de Levens-vraag:A Het wetenschappelijke antwoord: Ons planetaire stelsel ontstond meer dan vijf miljard jaar geleden en heeft nog zo'n vijf miljard jaar voor de boeg. Het leven zoals wij dat kennen, dateert van ongeveer een miljard jaar geleden. Met andere woorden: de aarde heeft het ongeveer tachtig procent van de tijd dat zij bestaat zonder leven gesteld. De korst koelde langzaam af en werd geërodeerd door een onophoudelijke stroom van water. ‘Er werd vruchtbare minerale modder afgezet,... die nu... voor het eerst... de mogelijkheid bood tot het ontstaan van leven. Blikseminslagen in de modder deden aminozuren ontstaan, de elementaire bouwstenen van het leven. Dan begint de onophoudelijke produktie van eiwitmolekulen, in ontelbare hoeveelheden, zich onophoudelijk aaneenvoegend tot nieuwe vormen. De verscheidenheid van eiwitmoleculen is groter dan het aantal druppels water in al de oceanen van de wereld’. Dan protoplasma. De cel. In de cel: onvoorstelbare schoonheid en regelmaat.
Wanneer we de wemelende aktiviteit van een moderne stad in ogenschouw nemen, is het moeilijk ons te realiseren dat er in de cellen van ons lichaam oneindig veel ingewikkelder processen | |||||||||||||||||||||
[pagina 793]
| |||||||||||||||||||||
plaatsvinden - een voortdurend aanmaken van nieuwe cellen, voedselopslag, kommunikatie en administratie... Dit alles vindt plaats in volstrekte harmonie, met de medewerking van alle onderdelen van een levend systeem, dat tot in het kleinste detail geregeld is.9
Het leven is de grootste cyclus van zichzelf voortdurend herhalende, reproducerende energie-transformaties. De bewegende, wriemelende, verslindende, veranderende eenheid van het leven is de cel. En de blauwdruk is de genetische code, de twee nucleine zuren - de lange, met elkaar verweven, zichzelf reproducerende DNA-ketens en het regulerende RNA - ‘dat de structuur van de levende substantie bepaalt’. En waar gaat het heen? Volkomen in overeenstemming met het oude Hindoe-idee van de cyclische rotatie, vertellen de astrofysici ons, dat leven een tijdelijk verschijnsel is, dat plaatsvindt gedurende een korte fase in het midden van de planetaire cyclus. Het leven op aarde begon ongeveer vier miljard jaar N.B. (‘na het begin’ van de cyclus in ons zonnestelsel) en zal nog zo'n twee miljard jaar doorgaan. Tegen die tijd zal de oppervlakte van de zon zo brandend heet zijn, dat de kleinere planeten (waaronder de aarde) zullen gaan koken, borrelen en verbranden. In andere planetaire systemen zijn de tijdsspannen verschillend, maar de cyclus is waarschijnlijk dezelfde. Er komt in de temperatuur-geschiedenis van een planeet een soort midden-fase die levende organismen voort kan brengen, en dan verdwijnt het leven in het grote alles-verzengende vuur. Voorwaar genoeg materiaal voor een ontzag inboezemende kosmologie.
B De psychedelische tegenhangers van deze biologische ideeën klinken ongeveer zo: confrontatie met, en deelname aan cellulaire stromingen; gezichten van microscopische processen; vreemde, golvende, veelkleurige weefselpatronen; het gevoel een eencellig organisme te zijn dat zich laat meedrijven in de stroom van slagaderlijke waterwegen; deel uit te maken van de fantastische kunstzinnigheid van inwendige fabrieken; | |||||||||||||||||||||
[pagina 794]
| |||||||||||||||||||||
eerbiedig terug te deinzen voor het voortdurend duwen, strijden, drijven van de biologische machinerie, voortdurend kloppend, voortdurend klikkend-je elk ogenblik overspoelend. Bijvoorbeeld: a Als mijn ogen gesloten zijn, worden de indrukken intenser. De kleuren zijn schitterend blauw, violet en groen met rode vlekken en oranje-gele strepen. Er zijn geen gemakkelijk herkenbare voorwerpen, alleen wervelingen, kleurschiftingen en een voortdurende beweging. b Mijn hart is een hagedis die lenige spierwegingen maakt in mijn broekzak, ik wacht nu weer op de golf, mijn vlees zweet terwijl het over mijn botten kruipt, bergketens slingeren zich om mijn hart, de golf slaat neer tegen mijn slijmerige longen, ik hoest hartslagen, beangstigend harde kloppingen. Nutteloos lichaam. Wacht op de onderstroom die zo te voorschijn komt vanonder de golf die zo hoestend tegen mijn hart bonkte, blauw verlicht met JA. Een OMHOOG duwende onderstroom... De wereld heeft een as die niet loodrecht staat, en daarom heen dwarrelen de levende kleuren, voortdurend in- en uittrekkende spiralen. c En toen werd ik me langzaam bewust van een beweging, een soort deinende beweging, als in een achtbaan, toch bewoog ik mijn lichaam helemaal niet... Steeds sneller en sneller draaide ik om en om, wervelend, dan weer op en neer schommelend als een stuk kalium op het wateroppervlak, sissend, vonken schietend, vol leven en vuur. | |||||||||||||||||||||
3 de Menselijke-Bestemmings-vraag:A Het wetenschappelijke antwoord: Het levensvuur dat elke levende vorm, met inbegrip van het kluitje cellen dat U uw zelf noemt, bezielt, zo zegt men, als een vonkje in een miniem eencellig organisme in de modder van het vroege pre-cambrium dat door voortdurende transformaties overging in complexere vormen. We spreken graag van hogere vormen, maar laten we het eencellig organisme vooral niet negeren of kleineren. Het gedijt nog steeds voorspoedig, ik dank U. Voorts gloeide uw voorouderlijk vuur in zeewier, algen, zweepdiertjes, sponsen, | |||||||||||||||||||||
[pagina 795]
| |||||||||||||||||||||
koraal (ongeveer een miljard jaar geleden); dan in vissen, varens, schorpioenen, duizendpoten (ongeveer zeshonderd miljoen jaar geleden). Elke cel in uw lichaam is afkomstig van het flakkerend levenslicht in een amfibie van zo'n 450 miljoen jaar geleden en (wat was het een verstrekkende en aanvechtbare beslissing om de zee te verlaten - hadden we dat wel moeten doen?). Dan ontwikkelt er zich een onvoorstelbare verscheidenheid aan vormen - reptielen, insekten, vogels - tot, een miljoen jaar geleden, de glorieuse kroon op de ontwikkeling gezet wordt door het ontstaan van de Australopithecus.Ga naar voetnoot* De levensfakkel wordt nu doorgegeven aan de handbillcultuur (ongeveer 600.000 jaar geleden), aan de Pithecanthropus (kunt U zich herinneren hoe U op uw hoede was voor de aanval van de olifanten uit het Zuiden en de sabeltand-tijgers?), straalde dan helder in onze overgrootvader de Neanderthal-mens (niet meer dan 70.000 jaar geleden), gloeide plotseling op bij de cerebrale explosie die de cortex van onze grootvader de Cromagnon-mens 44.000 tot 10.000 jaar geleden) verdubbelde, en straalde dan helder met het volle licht van de huidige mens, onze oudere broers uit het stenen tijdperk, het Neolithicum, ons zelf uit het Bronzen en IJzeren tijdperk. Wat komt er nu? Het ras is nog lang niet op zijn hoogtepunt, is eigenlijk net ontstaan: De ontwikkeling van de Pre-homines Australopithecus... tot het eerste opdoemen van de Cromagnons duurde ongeveer... vijftienduizend mensen-generaties... In deze betrekkelijk korte periode in de wereldgeschiedenis onderging het hominide type een waarlijk stormachtige vormverandering; men kan hem inderdaad beschouwen als een van de diersoorten wier ontplooiingsmogelijkheden op de meest intensieve wijze zijn verwerkelijkt. Er is echter geen enkele reden om te | |||||||||||||||||||||
[pagina 796]
| |||||||||||||||||||||
veronderstellen, dat deze natuurlijke ontwikkelingsgang opeens zal ophouden bij de Homo sapiens recens. De mens zal niet kunnen blijven zoals wij hem nu kennen, een modern sapiens-type. Hij zal in de loop van de volgende paar honderd millennia vermoedelijk aan aanzienlijke fysiologische en fysieke veranderingen onderhevig zijn.10
B De psychedelische tegenhanger: Wat heeft al dat evolutie-gedoe te maken met U of mij, met LSD of met de religieuze ervaring? Het zou kunnen, het zou wel eens kunnen zijn dat het heel veel te maken heeft met zeer actuele gebeurtenissen. Veel - en ik durf wel te zeggen de meeste - LSD-proefpersonen zeggen dat ze gedurende hun sessions vroege ontwikkelingsvormen van de menselijke of van een voor-menselijke soort gewaarworden. Nu is de gemakkelijkste interpretatie daarvan de psychiatrische: ‘O ja, hallucinaties. Iedereen weet dat LSD je krankzinnig maakt, en je waandenkbeelden kunnen elke psychotische vorm aannemen’. Maar wacht even, niet zo snel. Is het volstrekt onvoorstelbaar dat de cellen van onze cortex, of het mechanisme in de celkern, zich dingen kunnen ‘herinneren’ via de ongebroken keten van electrische transformaties die ieder van ons verbindt met die oorspronkelijke blikseminslag in de pre-Oambrische modder? Onmogelijk, zegt U? Lees eens iets over genetica. Lees eens iets over de DNA-keten van complexe elwitmolekulen die elk stadium van uw natuurlijke ontwikkeling sinds uw conceptie als een eencellig organisme plande, en denk daar eens goed over na. De helft van de genetische blauwdruk werd U volkomen intakt overhandigd door uw moeder, en de andere helft door uw vader, vervolgens werden beide helften aaneengevoegd in dat ongelooflijke versmeltingsproces dat we conceptie noemen. ‘U’, uw ego, uw goede oude westerse maatschappelijk-zelf, zijn getraind om bepaalde belangrijke mijlpalen in het wereldse rollenspel te onthouden: uw geboortedatum, uw trouwdag. Maar is het dan niet mogelijk dat een andere groep van uw twaalf miljard hersencellen zich andere belangrijke kruispunten | |||||||||||||||||||||
[pagina 797]
| |||||||||||||||||||||
uit uw levensloop kunnen ‘herinneren’, zoals bijvoorbeeld conceptie, baarmoederlijke gebeurtenissen, geboorte? Gebeurtenissen waarvoor in onze taal geen of weinig beschrijvende termen te vinden zijn? Elke cel in uw lichaam is de huidige drager van een energie-toorts die al gedurende miljoenen generatie-transformaties brandende is. Herinnert U zich die genetische code? U zult zo langzamerhand wel begrijpen hoe moeilijk mijn taak is. Ik probeer uw bewustzijn te verruimen, door uw macroscopische, wereldse denksystemen heen te breken, U ‘on te turnen’, U een vaag idee van een psychedelisch ogenblik te geven, ik probeer twee processen te beschrijven waarvoor wij geen woorden hebben - energie-transformatie-processen die opereren met de snelheid van het licht en de transcendentale gewaarwording. Ik ga om hulp roepen. Ik zou citaten kunnen aanhalen van de kosmoloog Gamow, van Eiseley de anthropoloog, van de astronoom Hoyle, van de theoloog-bioloog Teilhard de Chardin, van Aldous Huxley, de grootste visionaire profeet van onze tijd, of van Julian Huxley wiens farmakologische voorspellingen klinken als science fiction. Ik zou de hulp in kunnen roepen van honderden klare taal sprekende natuurkundigen die in duizelingwekkende poëtische taal spreken over de geestelijke implicaties van hun werk. In plaats daarvan ga ik een passage aanhalen van de duitse anthropoloog Egon Freiherr van Eickstedt. Het gaat over de geestelijke houding van de Australopithecus. De beschrijving van de wereldbeschouwing van deze kleine aap-man die miljoenen jaren geleden leefde, zou evengoed een citaat kunnen zijn uit één van de honderden LSD-verslagen die ik in de afgelopen drie jaar heb gelezen. Von Eickstedt's onderzoekingen deden hem zeggen dat er bij wijze van ervaring dominerend een kaleidoscopische wereld is waarin alle gebeurtenissen nauw met elkaar verweven zijn. Gevoelen en waarnemen zijn in de ervaringswereld nauwelijks van elkaar gescheiden; ruimte en tijd zijn niet méér dan dooreenvioeiende eigenschappen van de omgeving... Zo valt de grens tussen ik en Niet-Ik samen met de grens van de eigen en werkelijk | |||||||||||||||||||||
[pagina 798]
| |||||||||||||||||||||
ervaren, waarneembare wereld... Maar dit duidt geenszins op bestiale wreedheid en bruutheid die zo dikwijls ten onrechte wordt toegedicht aan de beginperiode van de mensheid. Integendeel zelfs. De gemoedsgesteldheid binnen zijn eigen kring houdt juist het tegenovergestelde in, tederheid, goedheid en vrolijkheid, en rechtvaardigt volkomen de veronderstelling dat hij een intiem familieleven leidde, zijn kinderen doelmatig onderwees, behoefte had aan versiering, dans en veel opgewektheid. Zo zullen de ekstremen van zijn gevoelsleven met zijn gemoedsgesteldheid variëren tussen angst en liefde, en de vrees voor het onbekende...11 Wij hebben in onze dossiers het verslag van een LSD-ervaring van een wereldbekende theoloog met verrassende overeenkomsten tot bovenstaand citaat.
De ervaring als geheel kan ik het best omschrijven door haar te vergelijken met een emotioneel-meditatief-visuele kaleidoskoop... Ervaringen uit deze drie komponenten opgebouwd vloeiden voortdurend van het ene patroon in het andere. Emotioneel bezien varieerden deze patronen van serene tevredenheid en matige euforie tot bezorgdheid die grensde aan, maar nooit geheel werd tot, angst. Maar ze gingen gepaard met een (a) overweldigende verbijstering over de werkelijk ongelooflijke immensiteit, gecompliceerdheid, intensiteit en uitzonderlijkheid van het zijn, het bestaan, de kosmos, of hoe je het ook noemen wilt. Ontologische shock veronderstel ik. (b) Een overrompelend sterke gewaarwording van de innerlijke kracht, de teerheid, de kostelijkheid en de betekenis van al het leven en van de geschiedenis. Dit laatste ging vergezeld van een sterk bewustworden van de verantwoordelijkheid van alien voor iedereen... Intens gevoelde affektie voor mijn familie... Belang en juistheid van behoorlijk en verantwoordelijk gedrag. | |||||||||||||||||||||
4 de Ego-vraag:A Het wetenschappelijk antwoord: De vraag ‘Wie ben ik’ kan op vele verschillende manieren beantwoord worden. Psychologen | |||||||||||||||||||||
[pagina 799]
| |||||||||||||||||||||
kunnen uw psychogenese en persoonlijke evolutie beschrijven en verklaren. Sociologen en anthropologen kunnen de structuur verklaren van de sociale omgevirtg die uw ontwikkeling bepaalt. Biologen kunnen uw unieke lichamelijke bouw beschrijven. Maar uw essentie en die van uw ‘U-heid’ is uw bewustzijn. U bent geen psychologische of sociale of lichamelijke robot. Geen uiterlijke beschrijving benadert U. Datgene wat niet kan worden gemeten, vervangen of begrepen met enige objectieven methode, dat is uw bewustzijn. En waar bevindt zich dat? In uw zenuwstelsel. Bovengenoemde wetenschapsmensen kunnen U onderhoudende dingen vertellen, analyses geven van uw makroskopische karakteristieken, maar degene die iets belangrijks te vertellen heeft, is de neurobiochemicus. Hij is de man die ‘U’ kan lokaliseren op de lijn van vijfmiljard jaar evolutie door de capaciteit van uw hersenschors te beschrijven. Uw bewustzijn is een electro-biochemisch proces. Hij zal U vertellen dat het menselijk brein is samengesteld uit tien à twaalf miljard zenuwcellen, die allemaal in verbinding kunnen staan met vijfentwintigduizend andere zenuwcellen. Het aantal schakelingen dat hierdoor mogelijk wordt, zou een astronoom met verbijstering slaan - en astronomen zijn gewend te werken met astronomische getallen. Het aantal is veel groter dan dat van al de atomen in de wereld... Dit is de reden waarom fysiologen helemaal niet onder de indruk raken van computers. Een computer die uitgebreid genoeg is om zoveel schakelmogelijkheden te kunnen hebben zou groot genoeg moeten zijn om de hele aarde te bedekken.12 In dit systeem komen uit de verschillende zintuigen ongeveer honderdmiljard prikkels per sekonde binnen. En ergens in dat tienmiljard-cellen-melkwegstelsel is een klein zonnestelsel van met elkaar verbonden neuronen dat bewust is van uw sociale zelf. Uw ‘ego’ is voor uw hersenschors wat de planeet aarde is in ons melkwegstelsel met zijn honderd miljard zonnen.
B Het psychedelische antwoord op de ‘Ik’-vraag is de kern van de LSD-ervaring. Dit is het punt waar het grootste deel van de ervaring om draait. Zoals Erik Erikson ook zegt, is het lang | |||||||||||||||||||||
[pagina 800]
| |||||||||||||||||||||
niet gemakkelijk, een eenvoudige sociologische definitie te geven van ‘Wie ben ik?’. Stel U het dilemma voor van de LSD-proefpersoon wiens hersenschors plotseling op een veel hoger voltage geschakeld wordt, die plotseling zijn geest ziet opereren met de snelheid van het licht, overstroomd met die honderd miljoen prikkels per sekonde. Het grootste deel van het ontzag en de eerbiedige verbazing komt voort uit deze konfrontatie met een onverwacht uitgebreid scala van ervaringen, de onvoorstelbaar rijke ideeënvloed, het overrompelende inzicht in de beperktheid van wat al bekend was, in vergelijking met het totale ervaringspotentieel, de tot nederigheid stemmende ervaring van de plaats die het ego inneemt in het totale energieveld. a Ik vond het verrukkelijk te zien hoe mijn huid uiteenviel in kleine stukjes en wegdreef. Ik had het gevoel dat mijn omhulsel desintegreerde, zodat mijn ‘wezen’ in staat werd gesteld één te worden met het ‘wezen’ van al het andere om mij heen. b Ik had twee gevoelens, die beide met elkaar te maken hadden. Het ene was een heerlijke vrijheid van ervaren, om Ik te zijn. Het werd erg belangrijk onderscheid te maken tussen ‘Ik’ en ‘Mij’; het laatste was een object dat gedefinieerd werd door patronen en strukturen en verantwoordelijkheden - die allemaal verdwenen waren - en het eerste was het subject dat ervoer en voelde. Mijn gewone leven scheen helemaal Mij te zijn, allemaal plichten en verantwoordelijkheden, een verpletterende last die al het plezier en de vrijheid in het ‘Ik’-zijn vernielde. Later op de avond werd de vraag overheersend hoe ik me weer in het normale leven kon inpassen, zonder staff te worden van de vaste patronen en de eisen die het stelt. Het andere gevoel dat hiermee nauw verband hield was een gevoel van isolatie. De strijd om het behouden van mijn identiteit voltrok zich in eenzaamheid; het ‘ik’ kun je niet met iemand gemeen hebben, en het kan ook niet door anderen geschraagd worden. Het ‘Mij’ kan, gestruktureerd als het is, wel met anderen gedeeld worden, en is in feite datgene wat we bedoelen wanneer we het hebben over ‘mezelf’, maar als het zo geobjectiveerd is, is het niet langer ik, het is het ervarene | |||||||||||||||||||||
[pagina 801]
| |||||||||||||||||||||
geworden, in plaats van het ervarende. En LSD scheen de struktuur op te lossen en het ervarings-proces bloot te leggen - vandaar het sterke gevoel van isolatie: er was geen Mij waarmee kon worden gecommuniceerd. c Al die tijd, ongeveer twee à drie uur, ging het denken en praten weliswaar gewoon door, maar toch had ik het gevoel dat mijn geest gebruikt werd, had ik geen ego meer... Ik kon de verschillende relaties die ‘ik’ had met mijn ouders, mijn vrienden, delen van ‘mijzelf’, en dergelijke, volkomen onbevooroordeeld aan een onderzoek onderwerpen. Mensen die de kamer binnen kwamen stappen werden aanvaard met dezelfde gelijkmoedigheid die ik ook voelde ten aanzien van het accepteren van mijn eigen geestesvoortbrengselen; ze liepen werkelijk rond in mijn geest. d Ik kwam in een andere bestaans-dimensie. ‘Ik’ was niet mee,. Alles was opgelost in een voortdurend in beweging zijnde stroom materie. Geen tijd, geen ruimte. Een gevoel van kleur, maar onbeschrijflijk. Voornamelijk een gevoel van beweging. Het gevoel dat Ik, de anderen, niet meer zijn dan aaneengeklonterde groepjes molekulen, die allemaal deel uitmaken van dezelfde stroming.
Bij het kleine percentage niet-voorbereide proefpersonen die LSD nemen onder zorgeloos uitgekozen omstandigheden en angstige en paranoiede paniek-ervaringen meemaken, komen hun narigheden onveranderlijk voort uit hun verwoede pogingen hun ego weer macht te laten krijgen over de wervelende energie-stroom in en door hen heen. Zij staan voor de bedroevende en uitputtende taak te proberen de capaciteit van de met twaalf miljard cellen uitgeruste computer in hun hersenen af te remmen. Thorazine, alkohol, narcotica en nicotine-zuur helpen de remmen weer aan te brengen. Dat doet, vrees ik, ook het gebruik van woorden.
Wanneer we lezen over de laatste vindingen van de energie-natuurkunde, zoals ik die zo juist heb beschreven, hoe kunnen we dan anders reageren dan met eerbiedig ontzag | |||||||||||||||||||||
[pagina 802]
| |||||||||||||||||||||
voor de verbijsterende complexiteit van het systeem, voor de snelheid, de omvang? Extatische nederigheid tegenover zulk een Macht en Orde. En wat is het eigenlijk, een werelds begrip -orde - voor het beschrijven van deze Oneindige Harmonieuze Complexiteit! Wat is onze woordenschat arm en hoe beperkt ons voorstellingsvermogen! Natuurlijk verwekt de zuivere wetenschap niet de religieuze reactie die we zouden verwachten. Wij worden verzadigd met seculaire statistieken, afgestompt tot robotten door de overweldigende feiten die onze opleiding ons niet in staat heeft gesteld te begrijpen. Hoewel de resultaten van de fysica, de genetica, de paleontologie en de neurologie van de grootste betekenis zijn voor ons leven, hebben we er minder belangstelling voor dan voor een verlaging van de rentevoet of de stand van zaken bij het wereldkampioenschap voetballen. De ‘boodschap’ wordt vaag hypotetisch, rationeel, begrepen, maar nooit ervaren, gevoeld, gekend. Maar men kan in een soort verbijsterende, intellectuele extase geraken wanneer je lets begint te bespeuren van de complexiteit van het Goddelijk Plan. Wanneer voor een ogenblik de sluier wordt weggenomen en je een glimp ziet van de energie-dans, de levenskracht. Hoe kun je het Goddelijke waarderen zonder het fantastische plan tot in details te begrijpen? Het ervaren (en dat duurt altijd maar een ogenblik) van de antwoorden op de vier elementaire geestelijke vragen is voor mij het hoogste doei van het wetenschappelijk-religieuze zoeken. Maar hoe kan ons daar-slecht-voorbereide zenuwstelsel de boodschap ontvangen? Het is zeker dat lang niet iedereen het begripsmatige, wiskundige, rozenkransbidden kan vatten van iemand die afgestudeerd is in de natuurkunde. Moet zijn ervarings-kontakt met het Goddelijk Proces dan plaatsvinden in verwaterde symbolen, preken, psalmen, tot automatismen geworden rituelen, religieuze kalenderkunst en regels voor het zedelijk gedrag die in feite van wereldse aard zijn? Gelukkig is er in het Grote Plan ook een passend antwoord op deze vraag opgenomen en is ieder menselijk wezen begiftigd met een uitrusting die hem in staat stelt te begrijpen, te kennen, te | |||||||||||||||||||||
[pagina 803]
| |||||||||||||||||||||
ervaren op een manier die geen twijfels laat. Die uitrusting is een onderdeel van dat netwerk van tien miljard hersencellen die een aantal verbindingen met elkaar hebben, ‘veel groter dan dat van al de atomen in de wereld’. Als U nu voor één ogenblik in staat zou zijn U te ontrukken aan de greep van uw geleerde brein, uw door uw omgeving opgedrongen ideeën, en de boodschap kon ervaren die opgeslagen ligt in de met tien miljard relais uitgeruste computer achter uw voorhoofd, dan zou U de ontzagwekkende waarheid kennen. Onze onderzoekingen wijzen er op dat zelfs de onontwikkelde leek direkt kan ervaren wat de wetenschapsman - bij voorbeeld de natuurkundige, wiens loodzware, begripsmatig ingestelde hersens zich voortslepen met een snelheid van drie begrippen per sekonde - tracht te ontdekken, pogende de met de lichtsnelheid plaatsvindende processen die zijn machines weergeven, en die zijn prachtige symbolen portretteren, op te meten. Maar de remmen kunnen worden losgegooid. Onze recente onderzoekingen ondersteunen de hypothese dat psychedelische stoffen, wanneer ze worden ingenomen door goed-voorbereide proefpersonen in een serieuze gewijde, toepasselijke atmosfeer, de gebruiker in staat kunnen stellen in contact te treden met andere niveaus van energie-uitwisseling. Denk nog eens aan de resultaten - het Goede Vrijdag-onderzoek, de onderzoekingen van Savage, de 69 religieuze professionals. Veertig tot negentig procent zegt ons dat ze een sterke ervaring hadden van een ‘hogere bewustwording van het Goddelijke, van een Hogere Macht, van een Hogere Werkelijkheid’. Maar waar hebben deze LSD-proefpersonen het nu precies over als ze melding maken van geestelijke reakties? Verkrijgen ze bepaalde verhelderende inzichten in de vier elementaire vraagstukken, of reageren ze alleen maar met ontzag en verbazing bij de nieuwe dingen die ze ervaren? Zelfs indien dit laatste het geval was, zou dat dan geen aanleiding zijn psychedelica voor religieuze doeleinden te gebruiken en te gaan zoeken naar een veel verder ontwikkelde religieuze taal die beter aansluit bij de wetenschappelijke gegevens? Maar er zijn verschillende dingen | |||||||||||||||||||||
[pagina 804]
| |||||||||||||||||||||
die er op duiden dat de geestelijke inzichten die aan de LSD-ervaring gepaard gaan, subjectieve weergaven zijn van de objectieve resultaten van astronomie, fysica, biochemie en neurologie. Nu is men er nog lang niet achter hoe men de LSD-ervaring neurologisch en farmacologisch kan verklaren. We weten nog bijna niets over de fysiologie van het bewustzijn en over het samenspel tussen de cortex en het lichaam. We kunnen niet stellen, dat LSD-proefpersonen direkt ervaren wat kernfysici en biochemici onderzoeken, maar de bewezen gedetailleerde complexiteit van de genetische code en het verbazingwekkende patroon van intra-cellulaire communicatie zouden ons er toch voor moeten waarschuwen ervaringen die vallen buiten onze heden ten dage geldende sociale cliché's te etiketteren als ‘psychotisch’ of abnormaal. Drie duizend jaar lang hebben onze grootste filosofen ons gezegd onze aandacht binnenwaarts te richten, en nu ondersteunen onze wetenschappelijke gegevens dat advies op bepaald apodictische wijze. Het is heel goed mogelijk dat het introspectief ervaren onbegrensd is en sub-microscopische, cellulaire, moleculaire en zelfs nucleaire vormen aan kan nemen. We zien ten slotte alleen dat wat we geleerd hebben en verwachten te zien. Eén van de research-projekten waar we momenteel mee bezig zijn, leert proefpersonen inwendige lichamelijke processen te herkennen, net zoals men een eerstejaars-student leert gebeurtenissen dle zich onder zijn microscoop voltrekken te herkennen. Hoe weinig van dit alles we ook kunnen verklaren, we kunnen niet om het feit heen, dat LSD-proefpersonen beweren verhelderende inzichten te verkrijgen in de vier elementaire kwesties en zeggen dat deze hun leven veranderd hebben. We staan uiteraard nog maar helemaal aan het begin van ons onderzoek naar de implicaties van deze aangelegenheden. Er zal zich een nieuwe op deze ervaringen gebaseerde taal ontwikkelen en misschien zelfs nieuwe beschrijvende uitdrukkingen voor het Grote Plan. We zijn de laatste twee jaar druk bezig geweest met dit projekt, hebben handleidingen geschreven die proefpersonen leren hoe ze bepaalde | |||||||||||||||||||||
[pagina 805]
| |||||||||||||||||||||
energie-processen kunnen herkennen, te communiceren via een machine die we de ‘experiential typewriter’ noemen, en we maken gebruik van instructieve films over micro-biologische processen. En we blijven religieuze en filosofische groepen de vraag stellen: ‘Wat vindt U, zijn deze biochemische visioenen religieus?’ Voordat U deze vraag beantwoordt, moet U even goed bedenken dat God (of hoe U de hogere macht ook wil definiëren) dat prachtige molekuul, die buitengewoon-krachtige organische substantie die we LSD noemen, heeft geschapen, evenals de roos, de zon, of die ingewikkelde klomp molekulen die U uw ‘zelf’ wilt noemen. Eén van de moeilijkste complicaties van ons onderzoek naar de religieuze ervaring is wel dat heel weinig mensen, zelfs onder de theologen, enig idee hebben van wat een religieuze ervaring eigenlijk is. Heel weinigen hebben een idee hoe het Goddelijk Proces zich manifesteert. Als ze er naar gevraagd worden, raken ze vaak in de war, worden rationeel, ontwijkend. De bewonderde cartoonisten van de Renaissance schilderen de Allerhoogste af als een Duif, als een Brandend Braambos, of als een Man, eerbiedwaardig, met een witte baard, of aan het kruis, of als een Baby, als een Wijze, zittend in de Lotus-houding. Zijn dit niet allemaal incarnaties, tijdelijke woonplaatsen van het Grote Energie-Proces? Vorige herfst namen een predikant en zijn echtgenote, in het kader van hun moedig en vastbesloten streven naar inzicht verschaffende ervaringen, een hoeveelheid tot zich van een psychedelisch alkaloied, dat dimethyltryptamine heet. Dit wonderbaarlijke middel (dat erg sterk gelijkt op serotonine, het natuurlijke ‘smeermiddel’ van ons centrale zenuwstelsel) heeft een psychedelische uitwerking die sterker is dan die van enig ander psychedelisch middel. In vijfentwintig minuten (ongeveer de gemiddelde duur van een preek) word je met de hoogste psychedelische snelheid door de energie-dans, het kosmische proces, gejaagd. De vijfentwintig minuten worden ervaren alsof ze een sekonde duurden, of een miljard jaar Kalpa. Na de session beklaagde de predikant zich er over dat de ervaring, | |||||||||||||||||||||
[pagina 806]
| |||||||||||||||||||||
hoewel overweldigend en zeer verhelderend, toch teleurstellend was, omdat hij zo ‘inhoudsloos’ was - zo lichamelijk, zo ongewoon, zo wetenschappelijk, alsof je door microscopische panoramaas geschoten werd, als een radarstraat door cellulaire functies vibreerde. Maar wat had hij dan verwacht? Dat, als God je meenam op een excursie door Zijn ‘werkplaats’, je dan te voet of met de tram zou gaan? Had hij dan werkelijk gedacht dat hij een bezoekje zou brengen aan een hemels wassenbeeldenspel? Beste vrienden, het Goddelijk Product is waarneembaar in elke macroscopische vorm, in elke wereldse gebeurtenis. Het Goddelijk Product kunnen we zien. Maar het Goddelijk Proces werkt met tijd-dimensies die ver te boven gaan aan wereldse plaats-tijd-beperkingen waaraan wij gewend zijn. Golven en trillingen, ritmische energie, cellueire transacties. Onze natuurwetenschappen beschrijven dit volgens de logika. Onze hersenen zijn soms in staat deze processen op mystieke wijze gewaar te worden. Zo staan de zaken dus. Het Grote Proces heeft ons een sleutel in handen gegeven, die ons toegang verschaft tot de direkte ervaring van deze visionaire wereld. Is het moeilijk voor ons te aanvaarden dat deze sleutel een organische molekule zou kunnen zijn, en niet een nieuwe mythe of een nieuw woord?
En waar gaat het naar toe? Er zijn in de Verenigde Staten momenteel honderdduizenden mensen die hebben ervaren wat ik hier heb getracht te beschrijven - een psychedelische, religieuze inzichten verschaffende ervaring. Er zijn volgens mijn schatting miljoenen even weldenkende mensen die de blijde tijding hebben gehoord en die geduldig maar vastbesloten afwachten tot het ogenblik waarop zij hun eerste psychedelische ervaring zullen krijgen. Er is uiteraard, en zoals te verwachten, ook de nodige oppositie. Het klassieke konflikt van het religieuze drama - altijd anders, altijd hetzelfde. De doctrine (die oorspronkelijk voortkwam uit iemands ervaring) die nu bedreigd wordt door de nieuwe ervaring. Dit keer hebben de autoriteiten de rol van de inquisitie in handen gespeeld van de psychiaters, wier bewering, dat zij | |||||||||||||||||||||
[pagina 807]
| |||||||||||||||||||||
de enigen zijn die wijsheid omtrent de geest in pacht hebben, en wier antagonisme tegen bewustzijnsverruiming wel bekend zijn. Het rumoer over de psychedelica bereikt nu het crescendo. U hebt geruchten gehoord, U hebt de aanvallen in de pers gelezen, de insinuaties in de sensatiebladen. Als intelligente volwassene bent U zich misschien gaan afvragen: waarom al dat hysterische gedoe? Als man de wetenschap bent U gaan denken: wat zijn de feiten? Als erudiet mens met belangstelling voor geschiedenis bent U, meen ik te mogen veronderstellen, gaan vermoeden dat we dit alles al vele malen eerder hebben doorgemaakt. Bij het huidige geharrewar over psychedelische planten en chemicaliën bent U ooggetuige van een degelijke ouderwetse, traditionele religieuze kontroverse. Aan de ene kant staan de psychedelische zieners, ietwat onzeker omtrent de waarde van hun inzichten, verbijsterd sprekend in nieuwe tongen (er is namelijk nooit een bevredigende, toepasselijke, akademische taal beschikbaar voor het nieuwe gezicht van het Goddelijke), geteisterd door het besef van hun eigen menselijke kleinheid, omringd door de onvermijdelijke schare van excentrische would-be volgelingen die zoeken naar een nieuw panacee, altijd ernstig twijfelend aan hun eigen motieven - (held? martelaar? zonderling? profeet?) - voortdurend het risiko lopend hun materiële verworvenheden (baan, reputatie, conventionele vrienden, de steun van ouders en echtgenote) te verliezen voortdurend onder het spervuur van hen die aan de macht zijn. En aan de andere kant: het ‘establishment’ (de regering, de politie, de stichtingen die geld verschaffen voor bepaalde projekten, de werkgevers) dat zijn overbekende clausjes in dit drama ten beste geeft: ‘Gevaarlijk! Krankzinnigheid) Ongezond! Intellektueel verderf van de jeugd! Onherstelbare schade! Sluipend gif! Sektevorming! Chemische bewustzijn-verruiming is overal hard bezig een belangrijk onderwerp van gesprek te worden. In de komende maanden en jaren zult U via alle propaganda-media worden bestookt met de argumenten. U zult er nauwelijks aan kunnen ontsnappen. U zult gedwongen | |||||||||||||||||||||
[pagina 808]
| |||||||||||||||||||||
worden stelling te nemen aan deze of aan gene zijde. Innerlijke Vrijheid wordt een belangrijk geschilpunt van religieuze aard, dat ligt op het terrein van de Rechten van de Mens. Hoe kunt U tot een beslissing komen? Hoe kunt U zich een oordeel vormen? Erg gemakkelijk. Telkens wanneer U iemand iets hoort zeggen over innerlijke vrijheid en bewustzijnverruimende middelen - of hij nu voor of tegen is - ga dan in uw gedachten deze punten even na:
| |||||||||||||||||||||
[pagina 809]
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
SamenvattingDe grondgedachte van dit artikel kan als volgt worden samengevat:
| |||||||||||||||||||||
[pagina 810]
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Verwijzingen
| |||||||||||||||||||||
[pagina 811]
| |||||||||||||||||||||
|
|