Maatstaf. Jaargang 14

[p. 759]

tekenen van tegenspraak 2

vertrouwen in de angstigen

Het buitengewoon kongres van de partij van de arbeid, gehouden op 11 en 12 nov. '66 te Rotterdam, heeft helaas niet kunnen besluiten een aantal politieke bakens te verzetten.

Zoals bekend is dit kongres indertijd gekonvoceerd om de impasse waarin de partij geraakt was, te bespreken. Dat dit onder sterke druk van sommige partijafdelingen geschied is, mag algemeen bekend worden geacht.

Met welk een zucht van verlichting moet het bestuur van de partij de plotselinge kabinetscrisis welkom geheten hebben!

Deze kabinetskrisis gaf Tans de gelegenheid zijn doorbraakstokpaardje weer te berijden, en ellenlang over de barre KVP te praten, terwijl het onderwerp van gesprek toch de partij van de arbeid zelf was.

Hij mat alle gebreken van de KVP weer breed uit. Dit was echt geen nieuws. Het was allang bekend dat die partij een partij van het midden is. De konstatering dat die partij een partij van het midden is, omdat haar linker- en rechtervleugel elkaar zo ongeveer in evenwicht houden, was geen verklaring, doch slechts een tautologie. Had men inderdaad de partij van de arbeid ter diskussie gesteld, dan had men misschien kunnen ontdekken dat het niet ontplooien van zuigkracht ter linkerzijde door de PVDA een faktor van konsolidatie van de middenpositie van de KVP geweest is.

Men had dan ook het faillissement van de tot nu toe gevolgde koers kunnen uitspreken.

Helaas, de kabinetskrisis heeft het partijbestuur deze vervelende diskussie bespaard. Vivat Schmelzer, moet Tans wel gedacht hebben.

Dezelfde kabinetskrisis heeft het partijbestuur ook enkele

[p. 760]

onaangename minuten bezorgd, toen namelijk vanuit het kongres opening van zaken nopens de kabinetsformatie geëist werd.

Het bestuur was daartoe niet bereid. Hierdoor gesteund kon Nederhorst dit verzoek ook afwijzen. ‘We’ moesten volledig vertrouwen hebben in Nederhorst, aldus het bestuur. Het kongres gaf dit vertrouwen, terwijl toch wantrouwen op zijn plaats was geweest. Welk een unieke gelegenheid zou het geweest zijn het gekonkel rond de kabinetsformatie te openbaren. Hoe zou het de openbaarheid in de politiek te stade gekomen zijn, als het kongres dan een aantal condities sine quibus non had geformuleerd. Uiteraard had Nederhorst zich daaraan niet behoeven te storen - de statuten geven de tweede-kamerfraktie autonomie terzake van de kabinetsformatie -; op een volgend gewoon kongres had men dan de statuten kunnen wijzigen, en zo Nederhorst lozen. Ook ten aanzien van alle hierna komende kabinetsformaties heeft het kongres zijn vertrouwen in de failliete leiders gekontinueerd. Door een aantal oppositionelen was de eis van een minimum-program geformuleerd; de partij zou slechts aan regeringen deelnemen als dat minimumprogram vervuld zou worden. Het bestuur was hier tegen.

Oud-ministerpresident Drees was speciaal uit den Haag komen reizen om te vertellen dat met zo een minimum-program Nederland ‘onregeerbaar’ zou worden. (Hij vond kennelijk ons land momenteel regeerbaar.)

De meerderheid van het kongres (60%) was het hiermee eens. Het minimum-program sneuvelde.

Angst, angst voor het onbekende misschien wel, heeft het kongres de kans ontnomen een aantal zinnige zaken op het gebied der buitenlandse politiek te zeggen.

De voorstellers van de motie, de DDR te erkennen, werden verslagen. internationaal sekretaris Dankert (P, niet A.F.), fungeerde als voorzanger van de angst. Zijn voornaamste argument tegen was dat door erkenning de rechts-ekstremistische kringen in de Bondsrepubliek tegen de haren in zouden worden gestreken. Hij wees op het recente sukses van de NPD in Hessen, en maakte zich de zorg dat de 8% wel eens zouden kunnen uitdijen tot een hoger, landelijk percentage na erkenning van de DDR door ons land.

Zoals zoveel redeneringen van de PVDA-leiding had ook deze

[p. 761]

niets oorspronkelijks. Ze leek verdacht veel op de vooroorlogse Hitler niet te irriteren. Toch had men kunnen weten dat slechts één feit heren als die van de NPD en Strauss (die wel minister moest worden, toen kripto-anti-nazi Kiesinger onverhoopt bondskanselier werd) aanspreekt: het voldongen feit, in casu het erkennen van de DDR.

Ruygers vertolkte de angst de indruk te geven de NATO te willen verlaten of er kritisch tegenover te staan. Toch waren het heel redelijke gedachten: (na 1969) niet meer met Portugal samen te werken, of de NATO te toetsen aan eisen van ontspanning. Daarvoor had Ruygers angst. Geen angst had hij natuurlijk voor het alternatief, de zware NATO-molensteen om Nederlands zwakke nek, die na 1 april nog zwaarder zal worden als Frankrijk de organisatie de facto gaat vaarwel zeggen, en er dus een ‘neutrale’ zone gaat ontstaan (Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk) die het NATO-territoor zal splitsen. Dan zullen Nederland, België en Noord-Westduitsland bezaaid zijn met bases, en zullen de NATO-aanvoerlijnen voor een groot deel door de arme lage landen gaan lopen. Heb vertrouwen in ons, en gaat U rustig slapen, dat was het parool. Het werd door de meerderheid gretig aanvaard.

Estafetteloper Den Uyl zal het parool nu vliegensvlug verder brengen.

heinz neudecker