Maatstaf. Jaargang 14

[p. 753]

tekenen van tegenspraak 1

de open brief

alle in deze brief voorkomende personen zijn ontsproten aan de fantasie van de auteur. Voor zover zij aan zijn fantasie ontsnapten, zijn ze overleden of behoorden ze overleden te zijn.

Mijnheer de minister,

Toen ik u tijdens het vraaggesprek voor de TV met de beide interviewers van het achterhetnieuws-programma zag duimendraaien, kreeg ik de indruk dat u niet helemaal gerust was over de aard van de vragen die u zouden worden gesteld.

De omroepster had aangekondigd dat de vragen u niet van tevoren waren voorgelegd. Toen de kamera uw draaiende duimen in close-up nam, wilde ik ditmaal aannemen dat de omroepster de waarheid had gesproken. Het leek er op dat u werkelijk niet wist welke vragen op u zouden worden afgevuurd.

De onderwerpen logen er niet om: het provoïsme in de hoofdstad en het politieel en justitieel beleid er tegen; de berechting van de adelijke roetkap- en beerputhelden in het utrechtse en de drie-maanden-strafonderbreking van de ter dood veroordeelde, tot levenslange opsluiting gegratieerde oorlogsmisdadiger, Arrogante Willy, op grond van diens deplorable gezondheidstoestand.

Toen u de eerste vragen had vernomen, hield het duimdraaien op. U ging er gemakkelijker bij zitten. U kon de ondervragers moeiteloos aan. Zij waren geen portuur. U nam ze gewiekst in een imaginaire houdgreep en deponeerde ze stijlvol maar verkreukeld op de imaginaire mat. Toen u de beschikbare zendtijd met een vernuftig kaatsspelletje van ja en nee en af en òf bijna geheel had volgebabbeld, zodat één onderwerp niet

[p. 754]

meer aan bod kwam, verzandde het laatste, over de strafonderbreking van Arrogante Willy in een sentimentele overpeinzing over de diepe ernst die u teisterde, voordat u uw besluit had genomen.

De eerste twee onderwerpen interesseerden mij op dat moment geen steek. Wel, ik moet dat toegeven, had ik een inwendig. plezier om het scherpzinnig woordenspel dat u met de beide interviewers speelde.

Het laatste onderwerp interesseerde mij hogelijk en in feite uitsluitend. Ik wilde weten hoe u uw onvergeeflijke fout dacht goed te praten. Helaas, ik werd teleurgesteld. Er kwam geen zinnig woord meer uit.

Met de publikatie van het door u genomen besluit tot de drie-maanden strafonderbreking is het bedrog begonnen.

U hebt u, mijnheer de minister van justitie, geschaard bij uw beide kollega's, de premier die het nederlandse volk bedroog inzake wat ik kortheidshalve het huwelijk zal noemen en de minister van binnenlandse zaken toen deze hetzelfde deed omtrent het hoofdstedelijke provoïsme.

Nu kan ik de infamiteit van uw kollega's nog wel verteren. Ze zij ten slotte door de kritiek achterhaald en ontmaskerd, waarop nadere toelichtingen volgden (want men had de woorden verdraaid weergegeven en de eigenlijke bedoelingen miskend of misverstaan) en zelfs ekskuses werden aangeboden Maar uw bedrog aksepteer ik niet. U staat aan het hoofd van het departement van justitie, waarbinnen recht en gerechtigheid worden gehandhaafd en de waarheid wordt geeist, niets dan de waarheid.

U hebt gezegd dat de gezondheidstoestand van de ter dood veroordeelde en tot levenslange gevangenisstraf begenadigde moordenaar van meer dan honderdduizend vaderlanders een gerechtvaardigde reden bood, hem een drie-maandenstrafonderbreking toe te staan. U hebt goed gevonden dat hij deze periode in zijn vaderland doorbracht. U hebt geweten dat deze strafonderbreking een farce was. U hebt geweten dat de man nimmer zou terugkeren. U hebt hem eenvoudig vrijgelaten.

[p. 755]

Zijn ernstig aan rheuma lijdende echtgenote bevestigde al spoedig voor de radio, hetgeen ieder reeds begrepen had, dat haar man zijn cel niet meer zou betreden.

U bleek daar niet het minst over ontsteld te zijn. U erkende dat zijn terugkeer ook niet in de bedoeling had gelegen. De patiënt zou deze drie maanden niet overleven. Hij leed aan de gevolgen van een ernstige hartaanval; hij was volkomen apatisch en de hem wachtende operatie wegens kanker in de ingewanden zouden zijn dood tot gevolg moeten hebben.

Het vervolg van het bedrog was dat in ons vaderland geen operatietafels en geen chirurgen voorhanden waren, goed genoeg om deze operaties uit te voeren.

Het derde bedrog lag in de voorstelling van de ernst van de hartaanval, de diagnose van zijn ingewandsaandoening en de graad van zijn apatie.

Nu kunt u mij voor de voeten werpen dat ik mij een oordeel in medische zaken aanmatig. Ik wil u er echter op wijzen dat mensen die tijdens de bezettingsjaren voor de slavenmarkt van de vijand waren bestemd, met en zonder vaderlandse artsenhulp aan deportatie konden worden onttrokken door ze een nieraandoening, een hersenschudding, een hartdefekt of de verschijnselen van infektieziekten met temperatuurverhogingen te bezorgen, waarbij een volslagen apatie tot de eenvoudigste rekwisieten bij deze voorstellingen behoorden.

Ik twijfel er geen ogenblik aan of de perfekt getrainde SD-er kende deze technieken op zijn duimpje.

Indien u wilt vragen waarom de veroordeelde niet eerder van deze technieken gebruik heeft gemaakt, dan wil ik u het antwoord niet schuldig blijven.

Vóór de twintig jaren (ekwivalend voor levenslang) van zijn straftijd, hadden deze toepassingen nauwelijks effekt gesorteerd. Maar na deze periode zouden de kansen uitermate gunstig liggen. Zoals gebleken is. Arrogante Willy heeft best begrepen dat hij maar éénmaal zulk een komedie met sukses kon opvoeren. Hij heeft geen risiko genomen. Hij heeft keurig gewacht tot zijn twintig jaren vol waren. Dat waren ze. Precies.

Toch begrijp ik, dat u mijn voorstelling van zaken met het

[p. 756]

oordeel: insinuaties naast u neer kunt leggen.

Ik ben echter nog niet uitgepraat.

Eén van de voornaamste verzetsstrijders, tevens mijn oudste vriend, die begin mei vrij plotseling overleed, vertelde ons, toen hij in de eerste dagen van april aan mijn afscheidsdiner aanzat, dat hij een maand voordien Arrogante Willy in zijn cel had opgezocht. Drie keer was hij uitgenodigd tot dit bezoek. Twee keer had hij geweigerd. De derde maal was hij gegaan. Waarom mijn vriend tot dit besluit kwam? Wel, hij had zijn gevaarlijkste tegenstander in begin 1945 ook opgezocht en wel om van hem de veiligheid te eisen voor het leven van zijn gearresteerde naaste medewerker. Aan die eis werd voldaan. De kans op een overwinning voor de bezetter was toen reeds duidelijk verkeken. Zij kenden elkaar. De rollen waren thans echter omgekeerd.

Twee en een half uur duurde het onderhoud in een cel vol boeken en rookgerei. De gevangene maakte niet bepaald een glorieuze indruk, maar toonde evenmin het beeld van een man die tegen zijn laatste levensmaanden zat aan te hangen. Hij had spijt van zijn daden. Hij zou een eksekutie na zijn veroordeling begrijpelijk hebben gevonden. De gevangenschap echter vond hij zinloos. Er bleef geen kans over om iets goed te maken (alsof dat mogelijk zou zijn voor een opperste schurk die duizenden en nog eens duizenden mannen, vrouwen en kinderen, geboren en ongeboren babies zonder enige konsideratie voor een bittere dood in de gaskamers bestemde; die na elk transport uit de hoofdstad met zijn zwarte, groene en grijze ratten en muizen in een hoofdstedelijke woning een orgie aanrichtte).

‘Of hij in vrijheid gesteld wilde worden?’

‘Ja, om mijn vrouw. Wij hebben goddank geen kinderen. Mijn kollega wel, die heeft het zwaarder dan ik; die moet zijn gezicht tegenover zijn zonen redden.’

(Ik herinner mij een uitspraak van een predikant, die in de oorlogsjaren met deze kollega nogal eens een onderhoud had ten gunste van de ingesloten en voor deportatie bestemde joodse burgers. Hij zei toen: ‘Ik heb een afkeer van lijflijk

[p. 757]

geweld, ik ben bang voor honden, maar deze cynische schoft zou ik met eigen handen kunnen wurgen’.)

Arrogante Willy vertelde op de vraag van mijn vriend hoe hij er toe gekomen was een nazi te worden, het volgende: zijn vader had de Führer ‘onze man’ genoemd en dat vond de zoon, als vrucht van de autoritaire opvoeding in het vaderlijk huis, ook. Of hij dan ooit tot een eigen kritische instelling was gekomen?

‘Nee, waarom zou ik? Het hele volk zag zijn redder in de Führer.’

‘U is Rooms geworden; waarom?’ vroeg mijn vriend.

‘Dan ziet men meer’, luidde het antwoord.

(U zoudt, mijnheer de minister, mij uit de onzekerheid kunnen helpen als u de vraag beantwoordde of de pauselijke nuntius zijn invloed voor de in-vrijheid-stelling van deze renegaat heeft aangewend.)

‘Maar wordt deze Arrogante Willy’, vroeg ik, ‘dan niet nacht en dag achtervolgd door de beelden van verschrikkingen uit het verleden?’

‘Welnee, als hij al onrustig zou worden, krijgt hij een injektie en dan ziet hij inplaats van de schare ter dood gedoemden een optocht van bruidsparen. De wetenschap staat voor niets.’

‘Hoe schikt hij zich in zijn verblijf?’

‘Uitstekend, geloof maar gerust, dat zijn maaltijd hem net zo goed smaakt als dit diner ons.’

Zo ziek was de man twee maanden voor zijn gefingeerd sterfbed.

Zo juist lees ik in de krant dat Arrogante Willy de operatie goed heeft doorstaan. Hoe kan dat met zulk een ernstig hartdefekt?

Ik had u deze gang van zaken al willen voorspellen. Ik wil u nog meer voorspellen.

Arrogante Willy zal na 9 september a.s. als zijn driemaanden-strafonderbreking erop zit, als een net heertje langs de parkwegen van zijn woonplaats wandelen. Tot zolang zullen de berichten over zijn aanstaande dood voortduren. Arrogante Willy zal als symbool van het oude nazisme het nieuwe versterken. Omringd door zijn oude kameraden medebeulen, zal hij beklaagd en bemoedigd worden, getroost en bewonderd. Hij

[p. 758]

zal spreken over zijn noodlot dat hem als S.D.-chef de hoofdstad deed kiezen, die koncentratieplaats van te deporteren joodse burgers zou worden, toen hij met zijn kollega de keus had tussen deze en een andere stad. Deze kollega heeft dan ook maar vijf jaar gekregen en is al lang weer een gezien man in zijn vaderland.

Arrogante Willy zal natuurlijk eens sterven. In een komfortabel bed, in een komfortabele omgeving, aan een komfortabele ziekte. Dat zal dan in flagrante tegenstelling zijn met zijn slachtoffers die met een benauwde staanplaats in een gaskamer ‘genoegen’ moesten nemen.

Mijnheer de minister, ik wil niet treden in uw prerogatieven, die u vrijheid van handelen gaven terzake de gronden voor strafonderbreking.

Ik verzoen mij echter niet met uw bedrog waarbij de Kamerkudde zich applaudiserend neerlegde. Ik vergeef u niet het spitsvondig geillustreerd bedrog waarmee u, met de vrijlating van Arrogante Willy, het vaderlandse volk in de luren legde. Ik vergeef u het verraad niet aan de honderdduizend joodse burgers en de tweemaal tienduizend soldaten en verzetsstrijders, die deze godverlaten schurk op onvoorstelbare wijze om het leven heeft gebracht.

U hebt u stinkende gemaakt voor het aangezicht van ons volk. Ik nodig u uit om af te treden. Ik brandmerk u als bedrieger.

U zult de geschiedenis van dit volk ingaan als een leugenaar.

Fragment uit: De zieke God

Jan H. de Groot

Arnhem/Puerto de Andraitx, Mallorca. juli/augustus 1966