Maatstaf. Jaargang 14

[p. 714]

dick walda
bruiloftsgasten

De hele boel was versierd met slingers en lampions. In de hoek van de kamer, boven de schoorsteen, hing een fraai schild, waarop met zilveren letters vermeld stond: hulde aan het bruidspaar. Er was veel eterij. Nog meer drank. Hoewel ik bij voorkeur bruiloften en partijen tracht te ontlopen, kon ik me met goed fatsoen niet aan de feestelijkheden onttrekken. Ten slotte waren tante Hinke en oom Gerrit vijfentwintig jaar getrouwd en de hele familie zou komen. Zelfs de friese tak. Bovendien kwam ik in vroeger jaren, als kleine jongen, vaak bij hen op bezoek. Tante Hinke bakte graag en goed taarten en oom Gerrit (een smakelijk prater) fokte duiven, die destijds ook mijn bijzondere belangstelling hadden. Samen trokken we altijd naar het duivenhok waar mij de kampioenen werden aangewezen. Het hok werd door ons gezamenlijk gereinigd. Oom Gerrit was dan onophoudelijk aan het woord.

Het mooist van alles vond ik het paren van de duiven. De eerste keer, dat ik het zag, dacht ik aan wat gespeel. Maar oom Gerrit legde alles uit omtrent deze bezigheid, die in een oogwenk, zonder veel fratsen, verricht werd. Het voorspel verliep indrukwekkender en deed denken aan tedere mensengebaren. De doffer - zich spannend en daardoor net de trotse drager van een ingeslikte koningskroon - liep lonkend en koerend rond het duifje. Eigenlijk reageerden de duifjes uiterst ondankbaar en gereserveerd op al dat eerbetoon. De doffers hadden

[p. 715]

echter veel geduld. Ten slotte, met hun schoonste gekoer, sprongen ze boven op de wijfjes, die - roerloos zittend - snel genomen werden. Daarna zochten ze, ieder afzonderlijk, weer hun eigen leventje en hoorden niet langer bij elkaar. Dat laatste frappeerde me het meest. Een enkele keer hield ik de duiven - als ze in de manden moesten - wel eens vast. Het was een eenvoudige greep, maar als je die wist, kon je een duif met één hand op zijn kop houden.

Ik kon er dus niet onderuit, zoals iedereen begrijpt. Die bruiloft moest gevierd worden. Eerst was het feest wat onwennig. Veel onbekenden. We ontmoetten elkaar slechts bij begrafenissen en dan was iedereen totaal ander. Wél in het nette pak, zoals ditmaal, maar gelouterd door de droefenis.

Het feest, kompleet met akkordeonspeler en hallekiedee-gezang, was een uur aan de gang, toen de vrouwen wilden dansen. Dat gebeurde en ik wist net op tijd de kamer te ontvluchten. De feestmuts - zilverpapier met een rose lintje op de punt en een vinnig elastiekje, dat knelde rond mijn pasgeschoren kin - stond me niet, konstateerde ik toen ik in de gangspiegel keek.

Teruglopende naar het feestvertrek hoorde ik dat er om stilte werd gevraagd. Een mij onbekend familielid hield een korte toespraak, waarbij allen opstonden en (de zakdoek reeds op ooghoogte) met ontroerde blik naar Hinke en Gerrit staarden.

‘Bruidegom en bruid! Ik geloof uit naam van alle aanwezigen te spreken, als ik zeg, Gerrit, en ook jij Hinke, al hadden jullie wel eens trubbels, het zij jullie gegund nog tientallen jaren in dit schone pand (ja, hij zei pand) te mogen leven en streven. En dat er nog veel taarten gebakken mogen worden, en Gerrit, jongen, dat er voor jou natuurlijk nog veel kampioenen worden weggelegd. Vooral jij, Gerrit, jij die altijd zo voor je medemensen klaar staat. Als je toch dood gaat, willen we

[p. 716]

een standbeeld voor je oprichten, en daarop komt dan te staan (de spreker verhief nu zijn stem) weldoener der mensheid.’

Alle gasten waren vanzelfsprekend even onder de indruk, maar de akkordeonspeler wist de stilte mooi op te vangen door meteen ‘lang zullen ze leven’ in te zetten. Hierop volgde een polonaise.

Toen iedereen weer zat, werden er liederen aangeheven. Mij trof vooral de heldere tenor van een verre oom, die de pretmuts al goed schuin had staan.

Na het zingen stelde tante Marie voor (het feesthuis bevond zich in de omgeving van onze onvolprezen dierentuin) een wandelingetje door Artis te gaan maken om de krokodillen te voeren, hoewel ze het enge beesten vond. Maar gelukkig werden er schalen met leverworstin-het-zuur aangedragen, zodat het plan van tante Marie op de achtergrond raakte.

Het lawaai, de hitte en het zweet dreven me naar het koele balkon. Daar trof ik mijn verre oom, de schone zanger. Hij zat in het donker op de vuilnisbak. Ik vond een zitplaats op een lege krat.

‘Zeker lid van een zangkoor?’

‘Ik? Welnee, jongen. Ik zing zo maar wat.’

We luisterden naar het geroezemoes, dat naar buiten golfde. Opeens ging hij verder: ‘Eigenlijk is jodelen mijn specialiteit. Daar ben ik pas goed in. Dat heb je nog niet van me gehoord. Misschien komt het nog wel als ik vanavond een borreltje of tien op heb. Anders begin ik er niet aan. Dan begin ik te janken van m'n eigen jodelen. Dat kunnen we nou niet hebben, op een feest. Geen gejank zeg ik maar’. Hij zweeg weer geruime tijd en ik wachtte geduldig.

‘Nee, dat komt zo’, ging hij verder. ‘In die pokketijd van veertig, een-en-veertig, wou ik ook m'n steentje bijdragen.

[p. 717]

Op een dag liep ik met een stapel manifesten in mijn buitenzak. Ik zou wel eens even laten zien, hoe we dat moesten aanpakken met die moffen. De lefgoser uithangen. Je kent dat wel. Nou, nog geen half uur later was ik de manifesten kwijt en zat ik opgesloten. Ze hebben mijn rug kapot geslagen. En maar vragen waar die papiertjes vandaan kwamen. Jongen, je kunt me geloven of niet, maar ik liep helemaal leeg. Huilen, bloeden en poepen. En die klanten maar rossen. Dat was nog in Amsterdam.

Ze hebben niks uit me gekregen. Ik heb alleen wat namen genoemd van jongens, die allang dood waren. Ik zei, dat ik niet wist waar ze woonden, maar ik dacht in de buurt van de Middenweg. Je weet wel, vlak bij de Oosterbegraafplaats. Die moffen schreven alles op. Ze zouden het uitzoeken.

Om kort te gaan - laten we nou even lekker blijven kletsen, ze missen ons binnen toch niet - op een goeie dag zat ik in Amersfoort. Daar ben ik maar kort geweest. Toen naar Duitsland.

Onderweg - mijn rug was beurs - heb ik plat op m'n buik in de trein gelegen. Je weet wat een beestenvervoer dat was. Ik kwam bij een toffe ploeg jongens terecht, die al wat langer zaten. Toch niemand vertrouwen. Leer dat van mij, jongen, geen mens vertrouwen. Daar kan ik je staaltjes van vertellen.

Het was een werkkamp, maar ik wou meteen naar het hospitaal. Wat een ellende heb ik die eerste weken gehad. Werken moest ik. De jongens hebben me er doorheen gesleept. Er waren er bij, die nog erger toegetakeld waren dan ik. Die hadden meer overtuiging. Ik was niet zo'n politiek licht, weet je. Maar goed die jongens haalden me er doorheen.

Het eten was natuurlijk huilen. De vrouwen gingen plat

[p. 718]

voor een snee brood, kun je je voorstellen.

Ze hadden daar van die grote krengen van honden. Die vraten je bijna op. Ik heb er eens bij gestaan, dat zo'n SS-schoft een van die honden losliet op een oude man. Wij liepen er net langs met onze ploeg. Ik wou naar voren springen om die mof op z'n bek te slaan. Maar ze hielden me tegen...’

Er volgde weer een lange pauze en ik waagde het niet om wat te vragen. M'n verre oom zat met een nietszeggend gezicht voor zich uit te kijken. Opeens begon hij weer te praten.

‘Het vreten werd steeds slechter, want 't ging die kelerelijers ook niet meer zo best. Ik mocht de jongens graag opvrolijken. Soms deed ik dat met een goeie mop, soms zong ik wat. Dat moest allemaal in het geniep gebeuren. Geen mens mocht het merken. Dat begrijp je. Jodelen was toen nogal in de mode. Nou, jongen, ik had nog steeds een beste keel. En ik voor die jongens jodelen. Eerst zachtjes aan, maar je weet hoe dat gaat. Als je er helemaal in bent, dan gooi je je mond wijd open en wordt het een vol geluid. Ik had er zelf geen erg in. Hoe het precies gebeurde weet ik niet. Op een gegeven moment stond de hele keet vol moffen.

Ik denk, Wiebe denk ik, nou kun je wel dag zeggen met je handje. Je ziet je wijfie nooit meer terug. Maar moet je opletten, die rotzakken stonden te lachen. Ze vonden het mooi. Moet je nog wat?

Sinds dat moment kon ik een potje breken. Als ik langs kwam en een van die gasten had zin in een stuk jodelwerk, dan moest ik een riedel weggeven. Ik heb ook af en toe op het schavotje gestaan, waar ze werden opgehangen, je weet wel. Dat gebeurde dan onder het appèl. En ik maar jodelen. Soms dacht ik, dat ik geen strot meer over

[p. 719]

had.

Ze vonden, dat ik het mooi deed. Kunst en kultuur, daar hielden ze van. Als ik aan het jodelen was, kregen ze van die sentimentele koppen, de smeerlappen.

Ja, jongen ik heb heel wat brood bij mekaar gezongen. Ik begon steeds maar weer aan hetzelfde refrein. Je kunt me geloven of niet, maar ik was nog beter dan een vrijende houtduif. Hoe vlugger ik stond te gorgelen, des te mooier vonden ze het.

Maar op den duur kreeg ik de zenuwen van dat gejodel. Ik wou er mee stoppen. Maar de jongens uit de barak vonden het allang goed. Ik zorgde voor ekstra rantsoenen, nietwaar? En ze hadden wat afleiding. Als we van dat zware kelere werk hadden en bijna afpijgerden, dan gaf ik weer een riedeltje weg. Die rotzakken stonden dan ook mooi mee te luisteren en ze letten niet erg op ons. Nou, zo is dat allemaal gegaan. M'n rug zit vol littekens.

Ze vragen me wel eens op feesten en bruiloften. Dan ga ik er heen in m'n mooie pak en het duurt niet lang of ze zeggen. Wiebe, toe man, jodel 's wat, je doet 't zo lekker. Maar nee, ik begin er niet aan, voordat ik een stuk of wat glaasjes op heb. Dan voel ik niks meer, weet je. Dan wil ik er nog wel 's op los jodelen, want m'n keel is nog best. En weten ze veel!’

Toen stond hij op van de vuilnisbak en zei: ‘Kom, ik ga nog een borreltje pakken’.

Het zal een half uur later geweest zijn - ik zat nog steeds op de lege krat - dat ik hem uitbundig hoorde jodelen.

Het geroezemoes hield op.