Maatstaf. Jaargang 14

[p. 361]

tekenen van tegenspraak

loondoktoren

De recente moeilijkheden met de loonvorming hebben tot nieuwe koortsachtige werkzaamheden van de loondoktoren geleid.

Ze hebben een van hen, A.L. den Broeder, zelfs geïnspireerd tot het ontwerpen van een nieuw loonvormingssisteem (Proeven van een nieuw loonvormings-systeem, De Groene, 21 mei 1966). Zijn werk is het direkte gevolg van het bezwijken van de ‘vrijere’ loonpolitiek na het ondergaan van de ‘geleide’.

De geleide loonpolitiek is indertijd ten onder gegaan toen de financiëel-sterkere ondernemingen op een steeds krapper wordende arbeidsmarkt hogere - dan officiëel voorzien was - lonen waren gaan bieden.

De vrijere loonpolitiek is recentelijk gesukkumbeerd, omdat na de grote ondernemers nu ook de loontrekkers de werking van de arbeidsmarkt herontdekt hadden.

De regering zag zich zo, niet lang nadat ze aan het liberaliseren van de loonvorming begonnen was, genoodzaakt het sisteem van ‘gevarenzones’ te proklameren, met als resultaat dat feitelijk alle de 7% overschrijdende loonsverhogingen over 1966 taboe verklaard zijn, en 5% de grens voor 1967 geworden is.

Het is derhalve niet zo verbazingwekkend dat de loondoktoren nu weer bezig zijn zich de haren uit de ongetwijfeld dunbehaarde hoofden te trekken, op zoek naar een nieuw, nu eindelijk feilloos loonsisteem.

Den Broeder heeft zich aan hun spits gesteld.

Hij doet zijn intree met het uitspreken van bezorgdheid over ‘onze ekonomische situatie’, ‘onze eksportpositie’ en ‘onze werkgelegenheid’, hiermee dus het visitekaartje van de loondokter duidelijk tonend.

Omdat hij dusdoende tegelijkertijd anderer vertrouwen in zich

[p. 362]

dreigt te ondermijnen, gezien het feit immers dat een dergelijke bezorgdheid in het niet zo verre verleden gelogenstraft werd door de werkelijke ekonomische ontwikkeling, voegt hij hieraan toe: ‘De loonstijgingen sedert 1963 hebben een aanpassing van lonen en prijzen veroorzaakt die konjunktureel en struktureel verwerkt kon worden en tot op zekere hoogte zelfs nuttig was’. Zonder nu duidelijk te maken dat en waarom de huidige ontwikkeling reden tot bezorgdheid geeft, terwijl de daaraan voorafgaande ‘tot op zekere hoogte zelfs nuttig’ was, gaat Den Broeder op weg zijn loonvormingssisteem op te dienen.

Zijn sisteem zal de eigenschappen hebben dat het ‘zich tussen geleide en vrije loonvorming in bevindt’, maar tevens moeten ‘bijdragen tot het verwezenlijken van de ekonomische doeleinden van het nederlandse volk als geheel en de belangen van de verschillende bevolkingsgroeperingen’, en nog enkele andere desiderata moeten vervullen.

Nieuwsgierig geworden naar wat precies deze ‘ekonomische doeleinden van het nederlandse volk als geheel’ zijn, leest de lezer snel door in De Groene. Wijs wordt hij niet, want hij vindt slechts nog een herhaling bij een aantal formele beschrijvingen van het zoekproces nodig voor het vinden van het sisteem: ‘een algemene bezinning op de doeleinden van het ekonomische beleid, het stellen van de prioriteiten, het kiezen van de middelen en het bepalen van het programma’.

Afgezien van nog een andere formele uitspraak over ‘de plaats die een rechtvaardige(r) verdeling van inkomens (en vermogens) in de rangorde der doeleinden’ heeft in te nemen komt er niets uit de pen van Den Broeder over de ‘ekonomische doeleinden van het nederlandse volk als geheel’. Dat is natuurlijk ook niet vreemd, want deze doeleinden bestaan niet en zijn niet te definiëren in een maatschappij als de nederlandse die gekenmerkt is door een chinese muur tussen hen die uitsluitend van de opbrengst van hun arbeid leven en hen die bezitters, bewakers en vermeerderaars van de kapitaalgoederen zijn, geassisteerd door ambtenaren, vakbonds- en partijbonzen. Misschien hebben we Den Broeder te kort gedaan? Hij eist immers ook dat het loonvormingssisteem ‘de realiteit van de

[p. 363]

belangentegenstelling tussen werkgevers en werknemers moet erkennen en dus ruimte moet bieden aan belangenstrijd tussen beide klassen (......)’. Echter ook deze uitspraak is volledig loos. De ‘realiteit’ behoeft echt niet ‘erkend’ te worden als ze duidelijk blijkt. Is haar bestaan versluierd, dan zal heus geen der tot erkenning bevoegde autoriteiten haar erkennen.

Voor het geval dit sisteem niet te verwerkelijken is (waarom eigenlijk niet?), heeft Den Broeder een ‘bizondere inkomensraad’ ontworpen, een soort nederlandse Prices and Incomes Board, ‘bestaande uit overheids-, werkgevers- en werknemersrepresentanten, wellicht ook vertegenwoordigers van de konsumenten’.

Dit lichaam, naast Stichting van de Arbeid, SER, Kollege van Rijksbemiddelaars het zoveelste lichaam van hoog gesalarieerden die wel eens zullen uitrekenen op hoeveel cent per uur meer de lager of laagst betaalden recht hebben, zal dan de cijfers moeten gaan produceren over de ‘ekonomische mogelijkheden’ (net als het Centraal Planbureau), en daaruit dan een ‘percentage’ berekenen dat basis moet zijn voor de loononderhandelingen. Had Den Broeder nu nog maar geopperd dat de personeelsbezetting van deze inkomensraad gemodelleerd zou worden op de inkomensverdeling in de nederlandse maatschappij, en de verschillende inkomensklassen in die raad aanwezig zouden zijn naar hun personele sterkte in de inkomensverdeling.

Zijn voorstel zou dan de verdienste hebben gehad munitie aan te dragen voor het opruimen van de bestaande onrechtvaardigheid en hipokrisie in onze maatschappij.

Bij afwezigheid van dergelijke ideeën kan het voorstel van Den Broeder alleen maar leiden tot versterking van de status quo. Om deze reden kan het het best zo snel mogelijk worden bijgezet in het rariteitenkabinet van de nederlandse loonpolitiek.

heinz neudecker

[p. 364]

* Dat de 7% grens ekonomisch weinig doordacht is, heeft W. Tieleman onlangs uitmuntend uiteengezet (Sijmen betaalt... maar waarvoor eigenlijk? Links, 4 juni 1966). Hij berekende daar o.a. dat de kosten van levensonderhoud eind april 1966 9 punten (= 7.4%) hoger waren dan eind april 1965.