Maatstaf. Jaargang 14

[p. 271]

tekenen van tegenspraak 1

lessen in liefde

Op de 10e maart van dit jaar trouwde in Amsterdam een prinses van Oranje. Naast de andere namen die zij heeft dankt zij haar titel aan de misvatting dat een bepaalde wieg bepaalde voorrechten en onschendbaarheid geeft. Het maakt voor ieder van de resterende dertien miljoen Nederlanders een groot verschil uit of zij de buurman beledigen of deze ene jonge vrouw of haar zusters. Zij mag ons wèl ongestraft beledigen. Zij mag bijvoorbeeld, na een zes weken durende vakantie in Mexico, hardop zeggen dat zij alle jonge mensen aanraadt hun wittebroodsweken daar door te brengen. Dat lijkt mij, afgezien van het financiële aspekt, een belediging voor de miljoenen arbeiders in dit land die bij hún huwelijk recht hebben op zegge en schrijve twee ekstra-vrije dagen en die twee jaar tevoren al moeten gaan sparen om een bescheiden ameublement, een bed en wat daarbij hoort en de trouwkosten te kunnen betalen. Tegen zo'n met blindheid geslagen prinsekind zou de arbeidersklasse maar één gebaar passen: een schop onder het edele achterste. Maar helaas, de feiten liggen anders. De arbeidersklasse in Westeuropa is voor een Judasloon de handlangster geworden van een macht die zij niet doorziet, omgekocht met meer loon en snippers welvaart; in ruil daarvoor verschaft zij het systeem waarin zij leeft rust en orde. Voor de arbeiders is dat Judasloon in zekere zin niet gering geweest en wie, pratende met hen, ze voor de voeten werpt dat zij hun groter loon linea recta naar de uitbuiters terugbrengen in ruil voor brommers, t.v.-toestellen, centrifuges en andere zaken, krijgt prompt triomfantelijk te horen: maar dat hadden we vroeger dan toch maar nietl Het is deze schijn van gelijk, die hen verzoent met b.v. een aftandse monarchie, sterker nog, die hen misschien het gevoel geeft ‘er

[p. 272]

werkelijk bij te horen’, niet langer minderwaardig te zijn. Wie bij de groep hoort, keert zich automatisch tegen iedereen die er niét bij hoort, of er niet bij wil horen: de jood, de neger, de provo. Alleen zo zijn de belachelijke reakties te verklaren van toch wel nette en vaak ook verstandige mensen op het verschijnsel provo. Al het geroep over het zg. verstoren van de orde naar aanleiding van niet meer dan een handvol rookbommen kan nooit de werkelijke reden zijn voor de felle reakties die Roel van Duyn c.s. hebben opgeroepen. Wie de rookbommen stelt tegenover jaarlijks 3000 doden in het verkeer mag zich afvragen wie er nu de orde verstoort: de provo of de automobilist. Nièt om de rookbom, maar wèl om b.v. het witte fietsenplan is de provo een bedreiging. De provo's hebben zeker gelijk wanneer ze stellen dat de auto niet alleen een dagelijkse bedreiging en een verspilling is van geld en ruimte, maar ook dat, althans in de grote steden, het partikullere autovervoer binnenkort een onmogelijkheid wordt. Vanuit die visie is de theorie van de altijd gratis ter beschikking staande witte fiets konsekwent en logisch. Maar allicht dat diezelfde witte fiets een tarting, een uitdaging is voor al die honderdduizenden die of net een auto hebben bemachtigd of dat spoedig hopen te doen. Het is duidelijk dat de provo, eenmaal in de hoek van het andere, het uitschot geworpen, spoedig uitgroeit tot wat hij nooit is geweest, en ook niet wil zijn: een maniakale gek, waarschijnlijk verslaafd aan verdovende middelen, te lui om te werken, niet gewassen en dus vies, schorum, dat in een werkkamp thuis hoort. Want alleen als hij eenmaal in die hoek is beland, kan er flink worden opgetreden zonder dat er ergens een geweten gaat spreken. Alleen in oppositie met dat beeld kan Van Hall voor de t.v. de zielige man spelen, die zo vol goede bedoelingen zit ‘en het toch al zo moeilijk heeft’.

Het mensbeeld van de provo, even afgezien van de praktische taktiek, is goeddeels identiek aan dat van de anarchist. Een mens behoort zó fatsoenlijk te zijn dat hij zelf weet wat goed is en wat niet, wat verstandig is en wat niet. Vanuit die utopie, want dat is het voorlopig toch wel, is alle gezag een belediging van dat mensbeeld en tevens, door haar negatieve invloed, een

[p. 273]

vertragende faktor op de weg van de mens náár dat uiteindelijke mensbeeld. Wanneer Roel van Duyn het ontwerp schetst van een agent zoals hij in zijn ogen zou moeten zijn - niet de gelaarsde, geuniformeerde knecht met wapenstok, maar een in het wit geklede ‘helper’, voorzien van een zijtas waarin naast verbandmateriaal, stratengidsen en aspirines ook een plaatsje is vrijgehouden voor voorbehoedsmiddelen - dan is dat niet enkel een omschrijving die de tegenstander moet ‘opjutten’ maar ook de gestalte van een wens: ‘zo zou het eigenlijk moeten zijn’. En zo zou het inderdáád moeten zijn. Het pleit voor de nuchterheid van de provo dat hij weet dat deze strijd waarbij hij, behalve boetes, minachting en achtervolging bij voorbaat niets anders te winnen heeft dat zijn eigen fatsoen, een verloren strijd is, al zijn er op langere termijn misschien zinvoller ontwikkelingen mogelijk.

Dat de provo, om iets van zijn boodschap onder de aandacht te brengen, de onbestemde ontevredenen uit de patattenten en de automatieken te voorschijn haalt en deze groepen mobiliseert onder de belofte van een rel, is niet meer dan logisch. De provo is de kat in het nauw, in wiens geval het doel de middelen heiligt, en bovendien stellen zij terecht: de nozem die eenmaal een goede klap of schop in de bajes heeft gehad, gaat daarna zijn hoofd wel gebruiken en wordt dan, op voorwaarde van wat simpel denkwerk, vanzelf wel provo.

Zo bezien is de provo in het geheel niet het verontrustende verschijnsel waarvoor het wordt gehouden. Er zijn geen psychiaters of sociologen voor nodig, het heeft niets te maken met het speeltuinwerk of het gebrek aan hobbyklubs. De provo, hij moge bij lange na niet feilloos zijn, is de ontevredene met de mens, die middeleeuwer die met neergeslagen vizier naar de 21e eeuw wandelt. Mij lijken de redenen waarom iemand provo wordt voorlopig beduidend respektabeler dan de redenen waarom iemand b.v. agent wordt of slager. En verontrustend is alleen maar de wijze waarop de meesten op deze provocerende lessen in liefde reageren.

Wim Gijsen