Maatstaf. Jaargang 13

[p. 769]

[Nummer 11]

Wim Gijsen
Een zomeravond

Hij herinnerde zich dat hij nog geen tien minuten geleden buiten had gestaan en de telefooncel was ingestapt op de hoek van Tusdhinsky en de Javastraat. Het was goed weer: een vallende zomeravond met late vlagen warmte.

Of hij al eens eerder had gebeld, had de stem aan de andere kant gevraagd. Nee, dat had hij niet, en ze had geprobeerd een afspraak met hem te maken voor later op de avond. Maar hij had voet bij stuk gehouden en gezegd dat het direkt moest gebeuren. ‘Goed dan’, had de stem na een korte aarzeling gezegd, ‘komt U dan maar direkt’.

In de auto, op weg naar het opgegeven adres, had hij getracht zich een beeld te vormen van de vrouw die hij straks zou ontmoeten, maar het was hem niet gelukt. Hij was te nerveus geweest en herinnerde zich niets, behalve dan dat de stem wat te resoluut was geweest naar zijn smaak en te weinig klankrijk. Maar wat betekende zoiets?

Ze stond nu voor hem, een al te mager klein vrouwtje, die zich mechanisch de handen wreef. De hoge boord van haar uniform was militair met een klein glinsterdingetje op de kraag.

‘Wilt U niet gaan zitten?’

Hij nam plaats op een houten stoel opzij van het bureau en keek rond. De muren waren witgekalkt, hier en daar wat foto's en een enkele affiche.

Ze ging achter het bureau zitten en plaatste haar armen op de groene rubberen legger die het bureau vooraan en in het midden goeddeels bedekte. Voor de ramen hing verschoten en uitgezakte vitrage tot halverwege. Daarachter zag hij af en toe hoeden en stukken van hoofden voorbijgaan, begeleid door stemmen en geluiden van voetstappen.

De vrouw schuin tegenover hem zei niets. Ze had een smal benig gezicht, niet onvriendelijk. Het haar was peperachtig grijs, dun en in de nek omgekruld in een soort rol. Daar doorheen schemerde wit de hoofdhuid, met hier en

[p. 770]

daar een vlekje roze. Op de bovenlip de zachte schemering van wat donkerder haar. Ze deed hem denken aan zijn grootmoeder toen die nog leefde: dezelfde kleine gestalte, dezelfde vage leeftijd, ergens tussen de 60 en oneindig.

‘Het is moeilijk om een begin te maken’, zei hij na een tijdje, ‘maar daar zult U aan gewend zijn’.

‘Ja’, antwoordde ze, ‘dat is altijd hetzelfde. Maar U moet maar gewoon ergens beginnen. Als ik iets niet begrijp, vraag ik het wel’.

Hij voelde even een soort van dankbaarheid en begon in zijn zakken naar sigaretten te zoeken. Uit een verfrommeld pakje haalde hij de laatste te voorschijn. Toen hij die had aangestoken, zag hij nergens een asbak. Ze zocht in één van de laden van haar bureau en haalde het deksel van een blikje poederkoffie te voorschijn.

‘Het gaat om een moeilijke kwestie’, zei hij, ‘en ik zou graag willen dat U mij goed begreep’.

Hij begon haperend te praten en hoorde zichzelf vertellen met een stem die niet van hem scheen te zijn, af en toe hard zuigend aan zijn sigaret, zo hard dat hij de lichte geluiden kon horen waarmee weer een stukje van het witte sigarettepapier tot grijze as verbrandde. Daar tussendoor stelde ze soms een vraag. ‘Bent U getrouwd? Kinderen? U woont dus bij elkaar in?’ Een enkele maal keek hij haar al vertellend recht in de ogen, die donkerder waren en levendiger dan de rest van haar lichaam, dat betrekkelijk roerloos opgesloten scheen binnen het uniform dat donker glansde en waar hij geen borst kon ontdekken om het hoofd tegen aan te leggen, gesteld al dat zoiets bij hem zou zijn opgekomen. Overigens ging het door hem heen dat hij niet mocht klagen. Ze luisterde aandachtig, iets te beroepsmatig misschien, maar hoe kon het anders.

Toen er tekening begon te komen in zijn verhaal en hij zijn sigaret doofde, hief ze haar hand op.

‘Mag ik ook iets zeggen? Vindt U goed dat ik U even onderbreek?’

‘Ga uw gang’, zei hij, ‘vanzelfsprekend’.

Het klonk te formeel voor de gelegenheid.

‘Ik weet precies hoe U zich voelt’, zei ze, ‘maar mag ik

[p. 771]

U eens iets vragen?’

Hij knikte.

‘Bent U gelovig?’

Hij haalde de schouders op.

‘In elk geval niet op de manier die U bedoelt’, zei hij.

‘Ik heb ook veel geleden’, zei ze, ‘ik ben net als U door de diepten gegaan. Daar heb ik ook mijn Redder gevonden. Weet U wie U hier gebracht heeft?’

Hij schudde zijn hoofd en keek langs haar heen. Hij voelde zenuwtrekkingen in zijn bovenlip.

‘Het is de Here Jezus die U roept’, zei ze, haar stem begeleidend door met de toppen van haar vingers op het bureau te kloppen, ‘ja, ja, ik zie dat U het niet gelooft. U denkt dat U hier uit eigen vrije wil naar toe bent gekomen. Maar Hij is het die U hier brengt. Ik voel het. Hier’.

Ze legde een hand op haar borst, bedacht dat het gebaar te pathetisch was voor de man tegenover haar en nam de hand weg. Hij kreeg het warm.

‘Dat geloof ik niet’, zei hij kortaf, ‘die U bedoelt heeft wel wat anders aan zijn hoofd’.

‘Dat denkt U maar’, zei ze.

‘De wereld is groot’, antwoordde hij, ‘God weet hoeveel brokken steen en ijzer in de ruimte bewoond zijn, net als het onze. Een onvoorstelbare hoeveelheid leven. En U wilt me vertellen dat hij kans ziet om mij temidden van miljarden anderen in de gaten te houden en naar uw kantoortje te loodsen?’

Ze vouwde nu de handen ineen alsof ze ging bidden. De rimpelige huid op de knokkels trok strak. Haar gezicht bleef in dezelfde ernstige plooi, nogal onverzettelijk.

‘Ja’, zei ze, ‘dat geloof ik. Ik zal U eens iets vertellen. Toen ik in het kamp zat en later hoorde dat mijn man, van wie ik zielsveel hield, dood was, toen dacht ik eerst dat ik dat niet zou overleven. Toen was ik zoals U nu. Maar toen is God in mijn leven gekomen en die heeft mij geleerd, zoals dat in de Bijbel zo mooi staat met de woorden van onze Heiland: niet mijn wil geschiedde, maar de Uwe’.

Hij schudde wanhopig met zijn hoofd maar zij zag het niet en praatte door. Het regende nu God en heilanden uit haar

[p. 772]

mond, geschraagd door teksten en vergelijkingen die hij kende van vroeger. Alles op dezelfde vastberaden, niet aan het wankelen te brengen toon van alle ijveraars.

‘Johannes 5:21’, zei ze ‘zo doet ook de Zoon leven wie Hij wil. En dat is wat Hij met U wil. Hij wil dat U leeft, waarachtig leeft, want nu bent U in de duisternis en Hij weet dat. Hij heeft U naar mij gestuurd, niet om mij, want U bent vol zonde en ik ben vol zonde, net als U, maar door Zijn genade mag ik U van Hem vertellen met een kracht die niet van mij is maar van Hem. Jezus leeft’.

Hij zag hoe het buiten langzamerhand donkerder werd. Boven de huizen aan de overzijde slonk de rode weerschijn van de zon, een vliegtuig gromde over en de masten van de antennes op de daken tastten star naar de eerste beelden van de avondprogramma's.

Hij veegde met de rug van zijn hand over zijn voorhoofd, de huid voelde glad en olieachtig aan. Half tussen zijn benen, achter de zijkant van het bureau, wreef hij de binnenkanten van zijn beide handen hard over elkaar tot er donkere rolletjes ontstonden van aangekleefd stof en zweet, die hij met een tersluiks veeggebaar op de grond liet vallen.

Ze had haar monoloog gestopt en keek hem aan. Observeerde. Had Hij gewerkt door haar?

Hij wilde haar niet teleurstellen, maar wat kon hij doen? God was ‘in’ in sommige kringen. Moest hij zeggen dat hij God had gevoeld, zich bekeren? Hij had eerder wel geprobeerd te bidden, te spreken met iemand buiten hem, maar het was altijd geweest in de trant van: het kan niet verdommen wie je bent, maar geef antwoord. Laat horen dat er wat is. En nooit was er iets anders geweest dan het gonzen van zijn eigen bloed en de gedachte dat hij zich zat aan te stellen. God was er niet. Of misschien ook wel, maar dan ergens ver buiten bereik, een sadist tussen de sterren, een waanzinnige heilige, of andersom. Een zatlap met een universum, schaterend op de rand van een heelal dat uitdijde en groeide, zichzelf opblies als een geweldige ballon met daarbinnen niets dan lucht en gespartel van lucht.

Maar waarom zoiets zeggen? Hij voelde zich vermoeid en niet in staat tot een debat waarvoor hij niet gekomen

[p. 773]

was. Hij verkeerde niet in de positie medelijden te hebben, maar toch had hij dat met haar, om de simpelheid van haar geloof dat alle redelijke grond miste. Om het al te militaire uniform en om de gretigheid waarmee ze naar hem keek, hopend op haar oude dag nog een streepje aan de balk te mogen zetten voor weer een bekering, zoals jachtvliegers dat in de oorlog deden voor elke neergeschoten tegenstander.

Hij zocht opnieuw naar een sigaret en vond nog een halve in zijn borstzak, aan de onderkant ten dele verkruimeld, het papier al licht verkleurd. Hij stak hem aan. Het smaakte naar stro en brandde in zijn keel. Hij moest hier weg. De omgeving maakte hem onrustig. Het was een krankzinnig idee om hier te komen.

‘Ik geloof niet dat U me goed begrijpt’, zei hij zo vriendelijk mogelijk. ‘ik kom niet voor God of wie dan ook. Ook niet in de eerste plaats voor mezelf, hoewel dat meetelt. Ik wil alleen dat er iets gedaan wordt voor er wat gebeurt. Daarvoor kom ik hier. Ik wil redelijk zijn’.

Ze zuchtte. De begeestering gleed weg uit haar gezicht. Met haar linkerhand verschikte ze iets aan de rol achter op haar hoofd. ‘En de huisarts?’, vroeg ze.

‘Die heb ik gebeld. Die kent de toestand van haver tot gort. Hij kan er niets meer aan doen en verwijst naar de specialist.’

‘En wat zegt die er dan van?’

‘Die heb ik ook gebeld. Alleen met patiënten die uit zichzelf komen, kan hij iets beginnen, zegt die. Onwilligen zijn voor de ggd. Die moest ik maar bellen als het te gek werd’.

Ze gaf geen antwoord. Een plotseling drift overviel hem.

‘Jezus Uw Redder’ staarde vanaf de affiche tegenover hem onbewogen neer op zijn hoofd, de armen zegenend uitgestrekt in de leegte.

‘Begrijpt U het dan niet?’, riep hij woedend, ‘diè kerels komen alleen maar als er ongelukken zijn gebeurd. Als we elkaar de trap afslaan of iemand in zijn blote kont door de ruiten stapt. Dàn komen die je halen. Maar dat is te laat. Daarvoor ben ik hier’. Ze hief de handen halverwege op in een begrijpend en tegelijkertijd afwerend gebaar.

[p. 774]

‘Ik weet het’, zei ze, ‘ik weet het. Het is moeilijk. Geloof me, als ik U helpen kon, graag. Maar op dit punt zijn wij leken. Wij mogen voor de wet niets doen. Hier kan niemand van ons U helpen’.

Hij stond op.

‘Dan moest ik maar gaan’, zei hij, ‘ik heb gedaan wat ik kon’.

Ze stond ook op en begeleidde hem naar de deur. Hij gaf haar een hand en probeerde vriendelijk te lachen, maar ergens in zijn gezicht trok er iets scheef.

‘Bedankt in elk geval dat U zolang hebt geluisterd.’

‘Het is niets’, antwoordde ze ‘dat is niets. Ik kan U jammer genoeg niet helpen. Maar ik zal voor U bidden, ook al gelooft U daar niet in’.

Hij zei niets meer en liep door de gang naar de buitendeur. Er stonden een bank en een parapluiebak. De vloer bestond uit tegels die helder wit waren geschrobd. De buitendeur sloot slecht en hij moest hard trekken om hem achter zich dicht te krijgen. Boven de deur hing tegen de muur een groot lichtblauw bord met zwarte letters: stichting mens in nood. En een telefoonnummer.

Hij liep naar de overzijde en zocht in zijn zak naar de sleutels van de wagen. Hij opende hem, streek met één hand langs de portierrand en voelde de schilferige laag roest onder zijn huid, onderwijl denkend aan zijn schoonvader die nu snurken zou met een oud padvindersmes geopend onder zijn kussen, en zijn vrouw die bij de buren zat tot hij terug zou komen. Hij dacht er een ogenblik over om alles maar te laten zoals het was, ergens de auto neer te zetten en te drinken tot hij er bij neerviel. Maar hij deed het niet en stapte in de wagen.

Het was 8.12 uur op zijn horloge. Een mooie zomeravond. De uitzending van Achter het nieuws was net begonnen. Hij startte de auto. Voor hem lag het plein en de weg naar huis. God was nergens te zien. Terwijl de vrouw van de stichting begon te bidden voor zijn heil, reed hij weg.

‘Je moet het zelf maar weten’, zei hij zachtjes tegen God die nergens was, ‘maar over vijf minuten lazer ik hem van de trap af, met mes en al’.