Maatstaf. Jaargang 13

[p. 167]

Jan Elemans
[Gedichten]

In de jaren twintig

In de jaren twintig
werden de kinderen
in armoe groot
op het platteland,
zonder bananen en sinaasappels.
Wilde herfsten
met hoog water,
de koeien vroeg op stal,
de bieten laat van het land.
Ziekten onder het vee
en onder de mensen
nog zedelijk verval.
De pastoors preekten vergeefs,
ook de kapelaans
hielden het niet in de hand.
Menig boeremeisje
trouwde buiten de boerenstand.
Vee leed gebrek
en tongblaar
ging van stal tot stal.
Op zwerende voeten
stonden koeien melkloos
met ziek schuim om de bek.
Zilveren melkbussen
sloegen langs de weg
bruin uit.
In arren moede
vingen boeren urine op
van zwangere paarden
in een hoge hoed,
bruikleen van Organon.

[p. 168]

 

Over Zevenhoven c.a.

 

kwam in die dagen

 

de ramp met de beer

 

van de fokvereniging,

 

een geweldige ever,

 

machtige ballen en borstels,

 

uit Zweden geïmporteerd.

 

Alleen reeds voor het transport

 

en de reis

 

van de veelkoppige aankoopkommissie

 

heeft de penningmeester

 

moeten zweten,

 

maar het beest deed het goed

 

en veel en lang

 

en elke sprong raak maar

 

bij alle 1400 biggen

 

van dat jaar

 

heeft het de aars vergeten

 

en dat hebben de boeren

 

en ook mijn vader

 

tot in verre omtrek

 

en lengte van dagen geweten.

 

 

 

Ramp over ramp.

 

Zwaluwen,

 

te vroeg vertrokken,

 

keerden niet weer.

 

Veel aardappelen,

 

zeer zoute boter

 

en bitterheid aan tafel,

 

de boer vaak en ver van huis,

 

de boerin alleen.

 

 

 

Maar rampen

 

drijven vrouw en man opeen:

 

in de bedsteden

[p. 169]

 

werd de vraag besproken

 

van lening en hypotheek,

 

trouwbreuk en dronkenschap

 

en schuld.

 

Harde woorden over en weer.

 

Bij dag

 

onder baai en manchester

 

is het leven rouw,

 

bij nacht

 

achter de gesloten deuren

 

van de herstelde huwelijkstrouw

 

wordt de harde hand zacht

 

en de boer van de beesten

 

de minnaar van de vrouw,

 

warm geweldenaar,

 

voorjaarsman en zaaier.

 

Was dit zo niet geweest

 

dan had later

 

niemand nog geweten

 

van de rampen,

 

van het hoge water

 

en de buitensporige kou.

[p. 170]

Verouderde prediking

Het graan is rijp, de boer
zet al zijn toerentallen in
en één knecht
die met één hand
in één halve dag
de hele oogst maait
dorst en want.
Het veelvoudige oeroude handwerk
werd één arbeidsgang
van één blinkende machine
die trekt en wordt getrokken,
maait dorst en want
en stro perst en balen
vult en uitwerpt
als uitwerpselen
van een voorwereldlijk dier
dat graast en gromt
en met hoge sprieten
de graanzee aftast,
een technosaurus uit de natijd
van toen wij jong waren
en veertien slagen met de zicht
nog een garf vormden,
honderd garven een vim
en zes vim een vracht.
Nu zijn negen dagen
geen noveen meer
en trekt de processie
voor de vruchten der aarde
niet langer
door het onbebouwde land.

[p. 171]

 

De pastoor klaagt

 

over de verwildering der zeden

 

en preekt van de zaaier

 

die uitging om te zaaien,

 

van onkruid onder de tarwe

 

en van de zeis des doods

 

maar de boeren bougeren niet,

 

begrijpen niet

 

wat hun zeer oude herder zegt.

 

Wat is dat,

 

vragen ze,

 

een zeis?