Maatstaf. Jaargang 13

[p. 172]

Kees Holierhoek
De volière

Vanuit het bed in de huiskamer volgde ze als een roofdier al zijn bewegingen: of hij het juiste zaad pakje, de juiste hoeveelheid en of hij ervoor zorgde dat ze allemaal wat kregen. Hij moest de brutalen van de voerkastjes weghouden en eerst de schuch teren hun gang laten gaan. Als ze een hoestbui kreeg en haar ogen dichtkneep, gooide hij snel wat handen zaad naar de hoek waar de fellen begerig op hun beurt zaten te wachten.

Wie het felst leeft, dacht hij, moet ook het meeste vreten.

- Die krengen moeten eruit, had ze al vaak gezegd, - die bederven het voor de anderen.

Maar hij had tot op de dag van vandaag zijn poot stijf weten te houden.

Toen hij - weer binnengekomen - koffie wilde gaan zetten, bleken er in het kastje boven de gootsteen geen koffiebonen meer te zijn.

- Is er geen koffie meer? riep hij in de richting van de kamer.

- Nee, antwoordde ze kuchend, - ik lust geen koffie meer.

- Ik wel, godverdomme, zei hij zacht, zodat ze het niet kon horen. - Moet je dan thee? vroeg hij luid.

- Nou niet. Straks wel.

- Verrek maar, zei hij zacht en begon voor zichzelf thee te zetten. Liet de ketel vol water lopen en plaatste hem op het gas.

Hij bleef staan wachten tot het water kookte.

- Wat doe je? vroeg ze tussen twee hoestbuien door.

- Ik zet thee.

- Ik héb nog geen trek.

- Ik wel.

Ze zweeg. Op zoveel brutaliteit had ze geen antwoord.

Hij stak het theelichtje aan, deed een paar schepjes thee in de theepot en goot hem vol kokend water.

- Zet je nou toch thee? riep ze.

[p. 173]

Hij zweeg.

- Hé, wat doe je nou?!

Hij bleef zwijgen. Lichtte de deksel van de pot en keek hoever het was.

Wim kwam geeuwend uit zijn vaste hoekje en sloop met voorovergebogen kop de kamer in.

- Houd die kat alsjeblieft bij je, riep ze. - Ik wil dat kreng hier niet hebben. Hij stinkt naar rotte vis.

Hij schonk zichzelf een kop thee in en ging op de keukenstoel zitten wachten tot het afgekoeld was.

- Moet je echt geen thee? vroeg hij.

- Nou, geef me dan toch maar een bakje.

Hij rees overeind en schonk een tweede kopje in.

- Nou springt Wimmie op mijn bed! Ook dat nog!

- Hij heet Wim, zei hij met nadruk, - niet Wimmie. Het is geen kind meer.

- Haal dat kreng dan weg.

Hij blies over de theekopjes om ze sneller te doen afkoelen.

- En, ging ze verder, - als mijn zoon nog geleefd had, had ik hem ook nog Wimmie genoemd, ook al was hij nou zesentwintig geweest.

In zijn slapen begon het bloed te kloppen.

- Dat heeft er geen donder mee te maken, schreeuwde hij. - Dat heeft er helemaal geen sodemieter mee te maken. En de jongen had het bovendien zeker nooit genomen. Als je zesentwintig bent, laat je je niet meer als een klein kind behandelen. Dat moet je nou eens een keer goed begrijpen. En bovendien is het niet alleen jouw zoon, maar ook de mijne. Jij altijd met je ‘mijn zoon dit’, ‘mijn zoon dat’. Hij pakte het tweede theekopje en bracht het de kamer in. Ze lag diep weggezakt in de kussens. Aan het voeteneind stond de kat te loeren. Zijn rug was gekromd.

- Hier, zei hij en gaf haar het kopje. - Moet je er nog een koekje bij?

- Nee.

Onder haar hoestbui door pakte ze haar zakdoek en spuugde er het losgekomen slijm in. Hij draaide zijn ogen vol afgrijzen van haar weg. Door het glas van de open-

[p. 174]

slaande deuren zag hij de volière op het plaatsje. De zon viel door het gaasdak op de kleurige vogels die stil en verzadigd zaten na te genieten van hun ontbijt. De klok op de schoorsteenmantel wees kwart voor tien. Zij had zijn blik gevolgd.

- De melkboer is laat vandaag, zei ze. - Misschien is er weer een wiel van zijn wagen afgelopen.

- Dat gebeurt niet iedere dag. Als ze zoiets maken, is het weer voor jaren goed. Het zijn geen kwajongens.

- Haal die kat nou van mijn bed. Alsjeblíéft.

- Hij zit daar goed.

En hij liep terug naar de keuken, ging op de stoel zitten en dronk met kleine slokjes zijn thee op.

De kat was achter hem aangelopen en hief miauwend zijn kop naar hem op.

- Ja, het komt in orde, Wim, fluisterde hij tegen het beest. - Ik zal het voor je pakken.

Hij zette in een pannetje wat melk op het gas en maakte een schoteltje kattenvoer klaar. Nog voor hij het bordje op de grond had gezet, dook de kat er opaf. Daardoor golfde er iets over de rand heen op de keukenmat.

Met genoegen zag hij het beest vreten.

De bel ging. Hij liep de gang in om de melkboer te helpen. Twee liter melk en een pakje boter en vier eieren.

- Heb je ook yoghurt genomen? vroeg ze toen hij weer terugkwam in de keuken.

- Nee, zei hij, - moest dat dan?

- Dat had ik je toch gezegd.

- Ik kan me er niets van herinneren.

- Dan moet je het dadelijk maar even in de winkel gaan halen.

Hij zweeg. Hij was het zat. Daarom bleef hij maar stil op zijn keukenstoel zitten. Wim lag weer in zijn hoek te slapen. Heel langzaam ging zijn borstkas op en neer. Het schoteltje was helemaal leeg. Hij had geen druppel overgelaten. Hij moest eigenlijk niet zoveel vreten, dan zou hij wat agressiever worden. Nou verrekte hij het zelfs om een muis die zijn kop uit het keukenkastje stak, te vangen. Het beest werd feitelijk totaal verpest. Hij zou nog de kanker

[p. 175]

krijgen in zijn overvoede lichaam. Kleine gezwelletjes zouden hem verlammen. Dat zou haar plezier doen, als het beest net zo ziek werd als zij. Maar zover was het gelukkig nog niet. En ze zou het ook niet meemaken. Die ellende zou hèm alléén treffen.

- Misschien kun je nou meteen wel die yoghurt halen, riep ze uit bed. - Als je tenminste niet te lang wegblijft.

Hij zweeg.

- Hé, hoor je me niet?

- Jawel, mompelde hij zó dat ze hem net kon verstaan. - Ik hoor je wel.

- Waarom zeg je dan niets als ik je wat vraag?

Hij voelde zich dodelijk vermoeid: - Ik zal het nu meteen gaan halen.

Toen hij opstond, knikten zijn knieën door. Langzaam en voorzichtig liep bij de gang in. Vlak voor hij - zonder das of jas - naar buiten ging en de voordeur achter zich dichttrok, hoorde hij haar nog roepen:

- Trek je jas aan. Het is nog geen zomer!

Het was stil in de straat. De kinderen waren naar school en de moeders zaten bij elkaar op de koffie. De klok van de Nieuwe Kerk wees tien voor half elf. Zoals altijd als hij de gelegenheid kreeg, liep hij niet direct naar de melkboer op de hoek, maar maakte eerst een ommetje door de buurt om te zien of de verbouwing bij Franssen al opschoot, om kapper Dolings even goedendag te knikken en langs de wetering te lopen. In het water dreven grote groepen eenden. Hij verbrokkelde de oudbakken boterham die hij meegenomen bad en keek met genoegen naar de gevechten die om de kleine stukjes brood ontbrandden. Toen hij verder langs de achterzijde van het schoolgebouw in de Dwarsstraat liep, hoorde hij het gemengde geluid van tafels-opzeggende en zingende kinderen. Erbovenuit klonk het heldere getingel van de schoolbel die het begin van het speelkwartier aangaf. Hij bleef bij het schoolhek staan kijken. Joelend en schreeuwend kwamen de klassen naar buiten rennen, veroverden de lege ruimte van de speelplaats en bleven een kwartier lang hollen en voetballen en tikkertjespelen. Hier en daar werd er gevochten tot de hoofdonder-

[p. 176]

wijzer met driftige passen tussenbeide kwam. Hij bleef staan kijken tot de schoolbel voor de tweede keer ging en de kinderen zich klasgewijs opstelden om weer naar binnen te gaan. Het speet hem dat het niet langer duurde, want het boeide hem bovenmate. Droef, zonder te weten waarom, stak hij de straat over in de richting van de melkboer. Er stonden een paar vrouwen in de winkel die allemaal een hele rits boodschappen moesten hebben, zodat het enige tijd duurde vóór hij aan de beurt was.

- Een fles yoghurt, zei hij tegen de zoon van de melkboer die door zijn vader in de winkel werd gehouden, omdat hij al een paar keer wegens diefstal en geweldpleging in de bak was geraakt.

- Alstublieft, zei de zoon en plaatste een fles yoghurt voor hem op de toonbank. Hij betaalde en liep bedachtzaam - de fles onder de oksel geklemd - weer terug naar huis. Hij dacht erover wat hij haar zou zeggen ter verklaring van zijn langdurige afwezigheid. Het beste kon hij het dit keer maar eens zoeken bij de zoon van de melkboer: dat die hem zulke spannende verhalen over inbraak en roof had verteld en zijn raad had ingewonnen over een akkefietje dat nog op zijn programma stond, dat hij de jongen enkele belangrijke inlichtingen verstrekt had waar hij hem erg dankbaar voor was geweest. Ze zou van woede en afgunst niet meer uit haar woorden kunnen komen.

Hij stak de sleutel in het slot van de voordeur en draaide hem om. Zo zacht mogelijk sloot hij de deur achter zich en liep op zijn tenen naar de keuken. (Misschien was ze wel in slaap gevallen: dan hoefde hij helemaal geen uitleg te geven en bleven alle moeilijkheden hem bespaard.) Hij zette de fles op het aanrecht en ging stil op de keukenstoel zitten. Vanuit de kamer klonk geen enkel geluid. In zijn vertrouwde hoek bij het keukenkastje lag Wim - welgedaan-ineengerold - te snorren. Het bevreemdde hem haar piepende ademhaling niet te horen, en hoe langer het stil bleef, des te vreemder begon hij zich te voelen: alsof hij langzaam maar zeker, de benen eerst, in ijskoud water werd neergelaten. Rillingen begonnen over zijn rug te lopen en zijn armen trilden. Met een bleekvertrokken gezicht schoof hij de huiskamer in. Ze lag met

[p. 177]

haar rug naar hem toe, doodstil. Haar borstkas bewoog niet meer. Ze is dood, dacht hij, liep op haar toe en boog zich vol afgrijzen over haar heen. Met open, glazige ogen lag ze, niets-ziend, naar de muur te staren. Slijmdraden liepen uit haar mond neer op het kussen. Voorzichtig bewoog hij zich weer van haar af en draaide zich om naar de volière, buiten op het plaatsje, waar het felle zonlicht door het gazen dak heen scheen en alle kleuren fel en levendig deed oplichten. Voortgedreven door een onverwachte impuls liep hij naar de keuken, pakte het zware kattenlichaam van Wim en droeg hem via de achterdeur naar het plaatsje. Toen hij aan het haakje van de volièredeur morrelde, vlogen de vogels verschrikt op. Wim was uit zijn diepe slaap ontwaakt en keek verbaasd en onwennig om zich heen toen hij zich - alleen met de schel kwetterende vogels - in de volière bevond. Zijn baas stond achter het gaas toe te kijken, het lichaam kaarsrecht en in de houding alsof hij als commandant getuige was van een fusillering. De kat deed een paar pasjes naar voren, maar hield verschrikt stil toen de hele groep vogels zich luidruchtig verplaatste. Hij dook in elkaar alsof hij toe zou springen, maar bleef onbeweeglijk staan. Pas toen het gekwetter weer wat was verminderd, richtte hij zijn rug op en bewoog zich weer verder naar voren. Weer was een algemene verhuizing het gevolg. Omdat hij er blijkbaar plezier in kreeg, begon hij opnieuw aan hetzelfde spelletje tot hij achter een van de kleine heesters een vogeltje weg zag vluchten dat blijkbaar niet kon vliegen. Met zijn voorpoten vooruitgestrekt sprong hij toe en klauwde naar het slachtoffertje dat zich echter niet zomaar gewonnen gaf en kans zag om alvorens te bezwijken de kat een pik in het linkeroog te geven.

Zijn baas schrok ervan. Zó had hij het niet bedoeld: Wim moest behouden blijven.

Doldriest van de pijn begon de kat heen en weer te springen, tolde over de dode boomstammetjes omhoog naar de verzamelde vogels, sloeg zijn poten naar hen uit, viel weer op de grond en deed steeds heftiger pogingen wraak te nemen.

Zijn baas keek gefascineerd toe, zag hoe Wim slachtoffers

[p. 178]

maakte onder de schuwen, hoe de brutalen hem steeds te slim af waren, en bewonderde de razernij van het anders zo luie dier. In zijn slapen drukte en klopte het bloed.

Leiden, 2 mei 1965