Maatstaf. Jaargang 11

[p. 941]

Tekenen van tegenspraak

Bloemen voor Irene

De behoefte aan informatie bij een objectief gebrek daaraan resulteert in geruchten, die door een geïnteresseerd publiek van mond tot mond worden doorgegeven. Deze onhygiënische methode wordt noodzakelijk als geijkte communicatie-kanalen selectief verstopt raken en garandeert de vermindering tot op nul van het aanvankelijk waarheidsgehalte van het gerucht.

Dat de pers liederlijk tekort schiet in het signalerend publiceren en verifiëren van geruch-m.b.t. Ons Koninklijk Huis (OKH) is nu wel algemeen bekend, evenals het feit dat OKH zelf meestal niet erg scheutig (en voorzover scheutig niet bepaald verhelderend) is met zijn informatie. Minder besproken is de eerste voorwaarde: de behoefte aan officieuze informatie m.b.t. OKH.

De meeste nederlandse kranten tonen een uitzinnige belangstelling voor ook de geringste handelingen van OKH, zoals b.v. handdrukken en lintknippen. Daar vrijwel niemand geïnteresseerd is in de koninklijke dag-indeling, vakanties, enz., kan men slechts aannemen dat de diepere zin van deze overvloed aan officiële informatie gelegen is in de compensatie van het (door deze overvloed nog scherper gevoelde) gebrek aan officieuze informatie. Dat zou dan tegelijkertijd de nadruk op merkwaardig irrelevante maar toch betrekkelijk intieme details als b.v. kledij verklaren. Behoefte dus aan informatie van het type ‘B heeft ruzie met J’, ‘B wil trouwen maar mag niet’, enz. Behoefte aan informatie m.b.t. het veelgenoemde persoonlijk leven van OKH, dat niemand een barst aan gaat voorzover niet objectief is aangetoond dat een collectief belang in het spel is. Ook daarom is die behoefte zo moeilijk te vervullen.

In de officieuze informatie, positief (‘M is zo eenvoudig’) of negatief (‘I heeft allang een kind’) worden koninklijke personen tot gewone mensen. Te zeggen dat Zij dat al waren, is onjuist; het gerucht zou dan geen betekenis hebben en niet bestaan. Het gerucht dat Hen ‘gewoon’ maakt, brengt ons op Hun niveau of Hen op ons niveau. Beide bewegingen getuigen van een omvangrijke infantiliteit.

Het nadrukkelijk en kinderlijk gewoon-maken van OKH heeft echter ook een positief aspect: het zou op den duur kunnen leiden tot een werkelijk gewoon worden van de attitude t.a.v. OKH die zich dan verder voornamelijk in een ongeïnteresseerde de neutraliteit zou uiten. Daarmee wordt dan OKH als symbool voor x, y enz. geheel overbodig.

Eén en ander kan de democratie alleen maar ten goede

[p. 942]

komen. In een staat, waar de burgers zichzelf dienen te regeren, is geen plaats voor erfelijke posities en deze rationele vorm van zelfbestuur is onverenigbaar met welk sacrosanct. instituut dan ook. De regeringstaken van OKH kunnen even goed door nijvere ambtenaren worden vervuld. (De besparing zou wellicht het miniem percentage voor de onderontwikkelde gebieden kunnen opschroeven).

Du ridicule au sublime, il n'y a qu'un pas. Koningen zouden de bij Hen horende volkeren wat vooruit kunnen helpen op de weg van fundamentele democratisering door eenvoudig gewoon te doen. Dat zou o.m. kunnen door niet meer te praten over historische banden door God Zelf geknoopt tussen volk en vorstenhuis, en o.a. ook door hardop te zeggen dat niemand iets te maken heeft met persoonlijke ruzies en liefdes. Maar koningen zijn zelden behulpzaam en zeker niet in die richting. OKH was het evenmin tijdens de Irene-crisis. De enige die tot objectieve vooruitgang in de geschetste richting aanleiding heeft gegeven, is Irene.

Deze prinses gaf haar mening over de politieke en sociale situatie in Spanje ten beste, zoals elke melkboer die in Spanje zijn vakantie heeft doorgebracht dat doet. Zij maakte gebruik van een groot en democratisch voorrecht: een eigen mening te hebben, ook al is die mening dan reactionair. Dat een persbureau een dergelijke weinig interessante, want zeer frequente, opinie de moeite van het verspreiden waard vond, getuigt alleen maar van de stupiditeit van het persbureau. Dat Irene haar mening belangrijk genoeg vond om via een persbureau wereldkundig te maken, getuigt van weinig zelfbeheersing, maar voor het principe is dat van geen belang.

Voorts werd zij katholiek omdat zij daar zin in had. De belegen heren die voor het merendeel wel zo goed wilden zijn geen bezwaren te hebben tegen een persoonlijke geloofsovertuiging, zochten en vonden andere voor hen meer acceptabele vorm van kritiek: zij hadden wel wat eerder mogen worden ingelicht. Omdat zij wel mag denken wat zij wil, als zij het maar eerst en snel aan Ons vertelt. Zij werden terecht aan haar majesteitelijke laars gelapt.

Zij zette haar wil door en verloofde zich met een spaans edelman. Zo kreeg de spaanse adel toch een functie. De Kamer liet zij er buiten en terecht. Tenslotte deelde zij mee zich in Spanje te zullen vestigen. Het schijnt dat zij daardoor nooit meer althans de nederlandse troon zal kunnen bestijgen. Daarmee is een begin gemaakt met het zachtmoedig einde van OKH. Want vier is

[p. 943]

eindig.

wim brinkman

Vereeuwigde ontheemden

Probeert men in het kader van de Verenigde Naties de restanten van het vluchtelingenprobleem op te heffen, de Duitse Bondsrepubliek echter legt het er op aan de zich op haar territoor bevindende 12.5 miljoen ‘vluchtelingen en ontheemden’ (een kwart van de bevolking) te vereeuwigen.

Op handige wijze - door gebruik te maken van naoorlogse verworvenheden van het recht zoals zelfbeschikking - wordt onder deze mensen het besef levend gehouden dat ze van elders komen en recht hebben op terugkeer. Ze zijn echter volledig in de westduitse volkshuishouding opgenomen, en genieten dezelfde welvaart als de overige bevolking. (De vluchtelingenstroom was essentieel voor het ekonomisch herstel na de oorlog).

Het verschil tussen ‘vluchteling’ en ‘ontheemde’ lijkt subtiel, doch is het niet. Een ‘vluchteling’ komt uit de D.D.R. - we beperken ons nu tot de duitstaligen -, dateert dus van na 1945; een ‘ontheemde’ is iemand die op de vlucht gejaagd is, een ‘verdrevene’. Bij de ineenstorting van Hitler's rijk kwamen deze ontheemden als in een soort volksverhuizing terecht op het grondgebied van de huidige Bondsrepubliek. Er zijn 3 maal zo veel ontheemden als vluchtelingen. De ontheemden zijn verenigd in ‘Landsmannschaften’ en uiten voortdurend hun aanspraken op de gebieden waar ze vandaan kwamen. Hun jaarlijkse massale reünies zijn hun belangrijkste uiting.

Het gaat hier onder andere om Sudetenduitsers (met 2 miljoen de grootste groep), Sileziërs, Oostpruisen, Pommers, Transsylvaanse duitsers, Donauduitsers en Dobroedsjaduitsers.

Hoewel hun reünies een sterk folkloristisch karakter hebben - dat soms sterk doet denken aan de bruine folklore, o.a. wat de uniformen van hun jeugdorganisatie Deutsche Jugend des Osten betreft -, overheerst het politieke karakter. De Sudetenduitsers geven op hun jaarlijkse reünies (1960: 350.000, 1961: 200.000, 1962: 400.000, 1963: 400.000 reünisten) uitdrukking aan punt 15 van hun 20-punten programma: ‘(...) In ons geval verstaan wij hieronder het recht van de Sudetenduitse etnische groep naar zijn geboorteland terug te keren en daar een ongestoord bestaan te leiden in vrije zelfbeschikking. De situatie in Europa - daarbij inbegrepen de verhouding tussen de Bondsrepubliek en Tsjechoslowakije - kan niet als weer normaal worden beschouwd zolang dit recht niet is gerealiseerd’.

Zowel regering als socialistische oppositie betuigen hun solida-

[p. 944]

riteit, en bepaald niet alleen schriftelijk.

Spd-leider Erich Ollenhauer op de reünie in 1960 van de Sudetenduitsers: ‘De spd is met u in uw streven voor alle ontheemden vreedzame terugkeer voor elkaar te brengen naar hun geboorteland onverschillig of dit nu binnen of buiten de vooroorlogse duitse grenzen ligt’.

Minister van transport Hans-Christoph Seebohm, tevens president van de Sudetendeutsche Landsmannschaft, op de reünie in 1961: ‘U bent hier allen vrijwillig heengekomen onder het brengen van grote persoonlijke offers van tijd en geld, om u weer te wijden aan ons geboorteland, het Sudetenland, en voor de wereld te bewijzen dat wij Sudetenduitsers als etnische groep bestaan en vastbesloten zijn te eisen dat het recht op het geboorteland en op zelfbeschikking in ons geboorteland uiteindelijk zal worden verwerkelijkt’.

Rudolf Lodgman von Auen, de vorig jaar gestorven erevoorzitter van de Sudetendeutsche Landsmannschaft: ‘De Sudetendeutsche Landsmannschaft is in de loop van de jaren gegroeid en een belangrijke faktor in het openbare leven geworden. Ze werd een waardevolle schakel in de politieke rol van de westduitse en oostenrijkse demokratische staten, terwijl ze tot nu toe verboden is in de Sowjet-zone. Samen met de andere organisaties van ontheemden heeft zij de nationaal-politieke verantwoordelijkheid om het probleem van het duitse en europese oosten levend te houden onder het duitse volk in de Bondsrepubliek van Duitsland en Oostenrijk en in de westerse wereld, en deze te winnen voor een nieuwe duitse oostpolitiek in de geest van een verenigd Europa’.

Lodgman von Auen legt er nog een eurotisch waasje op, zien wij. In de wetgeving tracht de regering de ontheemden te vereeuwigen. Ze ontwierp een definitie van ontheemde - de bondsministers voor ontheemden, vluchtelingen en oorlogsinvaliden Oberländer en Krüger gebruikten deze bij hun beleid - die garandeert dat er ontheemden zijn die helemaal niet ontheemd zijn: ‘Een echtelijk kind wordt als ontheemde beschouwd als zijn vader uit zijn geboorteland is verdreven, een buitenechtelijk kind als zijn moeder uit haar geboorteland is verdreven’. Men kan tegenwerpen dat hiermee de ontheemden niet vereeuwigd zijn. Hun bestaan is echter tot over een eeuw veiliggesteld. Dat hier sinistere politieke plannen mee gediend zijn, is duidelijk.

h. neudecker

gegevens: Deutschland im Wiederaufbau 1949-1959. Sudeten Bulletin, 1960-1963.