Maatstaf. Jaargang 10

[p. 621]

Louis Ferron
Een dag, vragen

Wat is een dorp? Wat is een dorp in Duitsland? Een bruine foto op mijn hotelkamer, recht boven het nachtkastje. Een woud, een kasteel, een klont huizen, adem van stilte. Of, een verzameling lepe boeren, die hun hofsteden ombouwden tot hotels en in het kasteel een jeugdherberg. Of, een groot café vol dronken soldaten, jeeps voor de deur, de officieren in de achterkamer, de kasteleinse naakt en kirrend op het vloerkleed.

‘Maar pas op jongens, morgen moeten jullie weer fris zijn, in dienst van ‘Her Majestys own army’. In je groen gelapte wagen zitten en over de wegen razen, luid claxonerend, zodat de laffe boeren in de heggen vluchten. Met bossen op je kop en Lee-Enfields in je hand, onder de bomen sluipen. Doffe klappen, zover het oor reikt. (Hoever reikt het oor?).

Een dorp in Duitsland, preciezer: een dorp in de Eifel, waar 's avonds de bezettingstroepen binnenkomen, iedere avond opnieuw. En je kent de struise Eifeldochters; vanonder de koe gaan zij onder de stier. Een dorp in de Eifel, zo duits, zo hollands, ja, zelfs zo engels.

Het raam van mijn kamer gaf uit op een mestvaalt. Daarachter de spanning van een bos tegen de heuvels. De tamme kraai die over kwam gevlogen, neerstreek op de vaalt. Beneden mij ging een venster open.

‘Jakob, komm mal her’. De kraai vloog naar de stem, veel lieve klanken, misschien wat brood. Jakob vloog weer verder. Als ik door het dorp liep, kwam ik hem wel een keer of tien tegen.

‘Jakob’, klonk het van de stoepen, uit de huizen. De machtige, alom gekende vogel hipte van aanbidder naar aanbidder, zelfs mij schuwde hij niet. (Ik, de naakte in het behaarde land).

's Middags lag ik opgebaard op het terras naast het Rathaus. Ik (mijn lichaam) welhaast horizontaal uitge-

[p. 622]

strekt over twee stoelen. Mijn hoofd vol doffe dieren, mijn schoenen glimmend, knellend. Zo, plechtig onder de flambouw van snel verschalend bier, groeide soms een kleine vreugde in mij. De dieren kropen terug in hun kooien en mijn huid voelde soepel als een mes.

Kwam de man toen het terras op, lopend als een robot, almaar saluerend, of lenig, en glad als de bevriende rover? Is hij ooit wel geweest, zo ja, hoe bewijst men dat? Doorhalen wat niet van toepassing is, naam en verdere gegevens duidelijk en in blokletters in te vullen. Had hij een naam? Het zijn de vragen die men stelt achteraf, de bezegelingen van de twijfel, zoals de dood de bezegeling van het leven is. (Heb ik geleefd en wie was ik?). Het rode zegel op de envelop, onleesbaar monogram. Droeg hij een groen uniform, was hij luitenant? (lef'tenənt, say it in english, please). Soms, als in een vlaag van waanzin, de zekerheid. Hij ging op een stoel zitten, naast mij.

‘Pardon, is deze plaats vrij?’

‘Jazeker, gaat u zitten’.

Hij droeg een groen uniform, dat als een vel over zijn leden viel. Ik vroeg hem (op zijn teken?) of hij bij de bezettingstroepen diende, of hij vrijwillig was. Ik vroeg het, omdat ik uit zijn mond ‘ja’ wilde horen, want natuurlijk was hij bij de bezettingstroepen en natuurlijk diende hij vrijwillig. Hoe natuurlijk ook klonk het ‘ja’. En toch, zijn stem. Verborg hij zich achter zijn eigen aanwezigheid? Droeg hij vermoedens achter de nonchalance van zijn gezicht, onder de fijngesneden uniform. (Is een huid niet fijngesneden?).

Ik klom op uit mijn liggende houding en vatte omzichtig mijn glas.

‘Ze hebben hier in het dorp een tamme kraai die Jakob heet’. Ik had zoveel andere dingen kunnen zeggen, moeten zeggen. Maar alles liet ik ongezegd, omdat mijn mond weerspannig woorden vormde, buiten mij om. Ik zou hem willen vertellen... ‘Hij heet Jakob; als je hem roept komt hij naar je toe, houdt zijn kop scheef en luistert’.

En hij luisterde. Had hij niet zijn benen over elkaar geslagen en sloeg hij niet een denkbeeldig pluisje van zijn

[p. 623]

revers? Een scherpe tik, daar stond mijn glas op het marmeren blad, vlokkig schuim kabbelde op het bier, dat lauw geworden was gelijk pis. O, hoe voelde ik mij, temidden van tafeltjes en stoeltjes, temidden van kwetterende mannen en vrouwen, naast de man achter mijn horizon. Ik bood een glas bier aan. Hoe accepteerde hij? Hij had reeds verteld bij welk onderdeel hij behoorde, vanwaar hij kwam, hoezeer hij van de zon hield. Maar niet vroeg hij naar mij, wie ik was en waarom. Moest hij niet weten, dat ik op het terras zat, (iedere dag van mijn bestaan, dacht ik) wachtend op hem, hoewel ik hem nu voor het eerst zag.

Wij zaten daar voor lange tijd, tussen ons groeide het dorp, de steden waar wij woonden. Zij werden dik en vol als gevaarlijke ballonnen, deinend, dreigend te barsten na ieder woord dat werd toegevoegd aan de vele, de onnodige. Wij zagen de lijn afkalven, die de heuvels van de hemel scheidt. Maar wij bleven schijnbewegingen maken, zachte poten uitsteken, snel weer intrekken bij het minste gerucht. De ballon dreef af en smolt weg in het duister. Werd er iets gezegd? Werd ooit iets gezegd van minder belang?

's Avonds lag ik op mijn hotelkamer, teksten neuriënd uit geïllustreerde tijdschriften, of zat ik in het café om de hoek, (afstand speelde geen rol) oude jagers beloerend, soms toespringend, lachend, als ik hen gevangen had in mijn warnet van woorden. Werd toen niet mijn stroom van duizend woorden platgeslagen, omdat er een man binnenkwam, die ik mijn beste vriend zou willen noemen, omdat ik hem ontmoet had eens, of ooit zou gaan ontmoeten? Wij zagen elkaar, dat was te zien; de een die de ander vermeed aan te zien. (Konden ogen dan branden of verraden?). Redde ik hem uit eenzaamheid? Hij was kennelijk een buitenlander. Ik vroeg de jagers plaats voor hem te maken en lachend schoven zij terzijde, alsof zij hem kenden. (Ja, ja, wij kennen hem al langer dan vandaag, altijd al zo'n donder geweest.) Hij vertelde me van een tamme kraai die hij had zien lopen, de kraai heette Jakob en was een allemansvriend en hoewel hij engelsman was, (luitenant bij de bezettingstroepen) kwam de vogel ook

[p. 624]

naar hem gestrompeld. De machteloze woorden vielen uit zijn mond met de zekerheid van een automatisch geweer. Onze ogen gingen zoekend door het lokaal, elkaar mijdend als leprozen. Naast ons lachten de jagers, zij bonkten hun voeten tegen de tafel en lieten bier en broodjes aandragen. Voor ons zaten dikke vaders, vette moeders, kwijlende kinderen en wij zwegen, zonder verstandhouding. Het dienstertje veegde het tafelblad af en knipoogde tegen ons, weer lachten de jagers hun misthoorns leeg, hoewel zij geen acht op ons sloegen.

Ik liep toen het café uit, zoals ik van het terras liep, of weglopen zou (tijd speelt geen rol).

‘Ik heb nog een afspraak’, zei ik. Vermoedde hij? Begreep hij? Hij liet me nochtans ontsnappen.