Maatstaf. Jaargang 10

[p. 313]

Jacques Den Haan
Il fuoco di San Antonio

Pasen in Florence. We hebben er onze eerbied betuigd voor de majesteit van Michelangelo's David, de vele verdere monumenten bezichtigd en ons mild verbaasd over de weelde der snoepwinkels. Van het sinistere winkeltje dat ik als kind placht te betreden met de gebruikelijke formule op de lippen ‘'n cent kopen’ tot de taartpaleizen van Florence - 't is een heel eind geweest. Ze waren me indertijd in Barcelona al opgevallen, waar ze in pracht alleen onderdeden voor de apotheken. In Florence bezagen we wat perplex de verscheidenheid van de paaseieren: van de in ons oog vrij normale tot die van de afmetingen van een flink kind toe; mijn vrouw en ik wedijverden min of meer wie wel de vreemdste kon ontdekken. Ik heb ze gezien, die zeventig gulden kostten en gevuld waren met bij voorbeeld een fraai geslepen flacon parfum. Kenners hebben mij later verzekerd, dat als rijke Florentijnen nu eens werkelijk wat voor de amorata willen doen, die paaseieren wel van goud kunnen zijn of met edelstenen versierd. Verder zagen we vrij sporadische aansporingen om met Pasen eieren voor de armen te geven. Mijn vrouw vond dat een aardig denkbeeld, aardiger dan ze bij voorbeeld nuchterweg wat geld te geven. Ik deed er nogal neutraal over, het is gemakkelijker met een vrome zucht te mompelen: ‘de armen zult ge altijd bij u hebben’ dan sociale maatregelen te nemen.

We wandelden rond en we hadden veel bekijks. Gewoonlijk vieren wij onze vakantie in bergachtige streken, waar ik een windjack of een sporthemd draag en waar het niet zo heel erg is als de vouw niet meer zo messcherp in mijn shorts zit. V:or het chique Florence was dat wat anders en mijn vrouw, Haagse van het oude stempel, had haar sierlijkste en origineelste mantel aangetrokken, haar fraaiste sieraden voor de dag gehaald, haar elegantste schoeisel, haar feestelijkste tas en ik liep er naast, natuurlijk ook in

[p. 314]

m'n goeie goed. Op zichzelf een wel verzorgd, maar toch niet sensationeel te noemen geheel, ware het niet dat mijn vrouw verder was toegerust met het duidelijkste blauwe oog, dat ik in jaren gezien heb, werkelijk een klassiek voorbeeld van een blauw oog, voorzien van alle erbij passende kleurschakeringen. Uiteraard had mijn Maria liever in zak en as rondgeslopen, maar die hadden we nu eenmaal niet bij ons en ze moest dus wel voor mooi lopen. De arme ziel had in de slaapwagen van de trein die ons naar Florence bracht, die nacht een ontsteking voelen opkomen, die ontzettend pijnlijk, branderig en jeukerig was en onder en boven haar oog allerlei verkleuringen en huid-irritatie teweeg bracht. In het hotel stelde men de diagnose: ‘Il fuoco di San Antonio’, ofwel het vuur van de heilige Antonius en dacht men dat de signora toch wel koorts moest hebben en in bed moest blijven of in ieder geval een dokter moest laten komen. Nu kan San Antonio mijn signora niet gekend hebben; ze had de verre reis naar Florence gemaakt om die stad te zien en ze ging dus die stad zien, koorts en heilige negerend. Wel kreeg ik haar zover dat we ten slotte in een ziekenhuis terecht gekomen zijn, waar we allervriendelijkst ontvangen werden en men de al door ons gevreesde diagnose ‘gordelroos’ stelde. Ik liep er rond te dribbelen en zenuwachtig links en rechts te informeren of het ‘pericoloso’ was, een woord dat ik in de trein aan mijn sobere Italiaanse woordenschat had kunnen toevoegen, waar te lezen staat dat het zo pericoloso is uit het raampje te hangen. De geleerden waren er zo vaag over dat ik ten slotte de dokter niet goed genoeg meer vond en we uiteindelijk bij de professor terecht gekomen zijn, een charmant heer, die zich in vloeiend Frans kon uitdrukken en ons een compliment maakte over Scheveningen, een wat gratuit compliment omdat ik mij voor dat oord niet verantwoordelijk acht. Hij gaf goede raad en een paardemiddel, dat mijn vrouw op de been heeft gehouden.

En zo waren wij dus in Florence te bezichtigen: elegant geklede vrouw met blauw oog, vrij sombere figuur ernaast die zijn gezicht aan had waarop naar hij hoopte te lezen

[p. 315]

viel: ‘Lieve tegenligsters, dat daar is geen blauw oog, maar de verdomde fuoco van jullie heilige Antonius’. Ik moet zeggen, er was veel moois te zien, ze doen wel wat aan de schoonheid in Florence en in tegenstelling tot Spanje, waar ze door je heen kijken, staan ze hier wel op een kiertje open voor gerede manlijke bewondering. Er was één keer iets, in volle rijpheid, de wenkbrauwen geëpileerd tot op het door de mode voorgeschreven minimum, verzorgd tot op de rand van het mogelijke en kort en goed voorzien van een onmiskenbare snor. Niet zo iets waarvan je aarzelend zegt: ‘zie ik wat donker dons op de bovenlip of verbeeld ik het mij?’, nee: snòr, kordaat rechts en links schuin bijgeschoren. Ik weet niet of het latente homoseksuele instincten waren, die zich in mij roerden, maar ik vond het zonder meer aangrijpend. Het lukte niet altijd, dat van het gezicht dat ik aanhad. De tegenligster zag je dan mijn bewondering minzaam aanvaarden, veervolgens wendde ze de blik naar de originele satijnen mantel aan mijn zijde en je zag dan de ontzetting groeien en overgaan tot de diepe verachting waarmee ik dan weer opgenomen werd met de blik, die zei: ‘Zo, ben jij zó'n flink mannetje, schoft!’ Hoewel het mij slecht past bij zoveel pijn en narigheid aan mijn rechterzijde over mijn gemoedstoestand te spreken, moet het mij van het hart, dat ik er wel eens wat moedeloos van werd en met enige hunkering naar het grappa-uurtje uitzag. Dat is eigenlijk zo'n beetje Italiaanse blookertijd, maar wel wat spiritueler. Ik vind de grappa een drankje waar de heer Bols nog iets van leren kan.

Ook iets teveel kunstschatten en kerken maken mij dorstig, maar na de ochtendkoffie kan ik wel enkele kerken aan en dus zijn we ook in de Santa Maria Novella geweest, een kerk der Dominicanen, ons dringend aangeraden door onze reisgids. Er lopen Dominicanen rond in witte pijen, waarvan sommige naar mijn weinig deskundige oog wel eens aan een vet sopje toe zijn. Er waren twee enorme muurschilderijen te bekijken: de hemel en de hel. Voor de hel verdrongen zich zoveel mensen, die hun toekomst stonden te bestuderen, dat ik niet alle details heb kunnen zien, maar we staan er niet mooi op! Het komt erop

[p. 316]

neer dat allerlei lieden door kennelijke duivels in de hammen geprikt worden, terwijl het dieptepunt van het geheel in het midden is aangebracht en een beerput voorstelt met een figuur erin, die daar de eeuwigheid staat door te brengen met de beer, zal ik maar zeggen, vrijwel tot aan de lippen. Dat is dus wel een kwestie van niet te veel deining voor de stakker - hij zal er wel staan omdat hij pornografische boeken geschreven heeft, ik weet het niet, alle misdrijven waren bij de straffen vermeld, maar ik kon ze niet lezen vanwege het gedrang. Voor de hemel, aan de andere kant, stond nog geen hond en ik moet dan ook zeggen, dat het een van de vervelendste schilderijen is, die ik in lange tijd gezien heb. Allerlei dames en heren, ook in hun goeie goed, drentelen er wat ‘onverplicht’ in het rond en dat is zo ongeveer alles. Ik heb erover gelezen, dat de schilder, waarschijnlijk wel tegen een billijke vergoeding, in zijn tijd levende mensen uit Florence op zijn hemelschildering heeft afgebeeld, hetgeen in dit van oudsher cynische en kletslustige oord wel enige opschudding gegeven zal hebben, zo in de trant van: ‘Ja, die daar, dat is bankier Giroldini, die gauwdief en dat is z'n vrouw. Hoe dat schepsel hier ooit terecht gekomen is, buurvrouw, dat is me een levend raadsel. Dat was me d'r een! Weet je dat ze...’ Helaas, we zullen nooit weten wat ze, al heb ik zo mijn vermoedens...

We zijn tweemaal in die kerk geweest, want de eerste keer, op de Paasdag meen ik, waren die schilderingen om mij onbekende redenen niet te bekijken. Wel zag ik toen iets anders. Ik zag een lange, schrale man in een sjofele, lange jas, die een witte Dominicaan de hand stond te kussen op een wijze, die mij het vrijwel vergeten woord ‘inbrünstig’ naar de lippen bracht. Dat was niet zo maar een handkusje van man tot man, dat was duidelijk het betere vakwerk. De bekuste stond erbij met een gezicht van ‘nou ja, lamaarzitte, zeg!’, maar hij liet het toch minzaam toe. Op een wat vage wijze stond ik mij af te vragen, wat ter wereld zoveel vurige dankbaarheid kon opwekken. Misschien waren de man die dag al zijn zonden wel vergeven en waren er dat buitensporig veel? Inmiddels was er ook

[p. 317]

weer iets anders te beleven; het liep tegen lunchtijd en de kerk moest blijkbaar ontruimd worden, want verschillende witheren liepen rond en schudden een bos sleutels aan het oor der bezoekers. Ook zij die voor een der vele altaren in gebed verzonken waren, werden op die manier weggerammeld, het was duidelijk schaften geblazen en ze wilden de spaghetti niet koud laten worden. Omdat ik er niet voor voel, dat een man in een witte jurk met sleutels aan mijn oor komt rammelen - zoiets roept in mij gevoelens wakker, die aan de tachtigjarige oorlog ten grondslag gelegen moeten hebben - had ik mij al bij een uitgang opgesteld. En bij die uitgang passeerde mij de lange, schrale man in de sjofele jas. Hij droeg iets in zijn beide handen, die hij als een soort kommetje had samengevoegd en hij droeg het op een wijze of hij de kroonjuwelen aan het vervoeren was. Het was net iets uit een slecht toneelstuk. Het werd mij duidelijk dat de vurige kusscène, die ik had gadegeslagen niet op vergeving der zonden sloeg, maar dat de man iets gekregen had, waarvoor hij zijn diepe dankbaarheid betuigd had. Zonder enige moeite, zo rakelings kwam hij langs mij heen, kon ik zien wat hij zo behoedzaam wegbracht: twee eieren. Niet met juwelen bezet, niet van goud. Van een kip. Die man z'n Pasen was tenminste ook weer goed, want het was duidelijk, dat dit rechtstreeks op brassen afging.

Hoewel het grappa-uurtje nog lang niet aangebroken was, ben ik er toch maar eentje gaan kopen.