Maatstaf. Jaargang 9

[p. 875]

Ton Ven
Gids voor Den Haag en omstreken
Tweede wandeling
Haagse ‘Gentlemen’ en ‘Ladies’

Zij is ook eene zeer zindelijke stad. Johan Gram, 's-Gravenhage in onzen tijd [1893], blz. 4.

Herinnert ge u die aardige kachels welke de koffiehuishouder van de Ville Lumière 's winters voor zijn inrichting op de boulevard plaatst ten gerieve van bezoekers die het opene verkiezen?

Welnu, ook Den Haag zet kachels in de buitenlucht, maar dan van gemeentewege, en zij zijn er in elk seizoen.

Bij de uitgang van het station der Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij loopt ge al om uw eerste kachel heen. Eilieve, laat ons een wandeling langs deze her en der verspreide monumenten maken, samen met onze reisgezellen. Wij beginnen al vroeg, want de route is lang. Onze dames blijven thuis en vermaken zich in de hotelkamers. Of ook, indien zij beschikken over een welvoorziene beurs, zijn daar de lokkende magazijnen in heur onmiddellijk bereik.

Geen stad in ons land - ja, wij durven zeggen geen stad ter wereld - kan zich met Den Haag meten wat de overvloed betreft aan kachels in de open lucht. Bij de wonderbaarlijk snelle uitbreiding dezer stede kunnen de bouwers de nieuw aangelegde straten eenvoudig niet bijhouden. Want nauwelijks is het wegdek voltooid, of schier elke straat wordt door de oplettendheid der Haagse Stedemaagd met een kachel gekroond. De woningen komen dan later. Wie de stad nadert, om 't even langs welke spoor- of stoomtramweg, herkent haar onmiddellijk aan deze gestalten, uit de verkavelde weiden oprijzend.

Er is dan ook geen sprake van de mogelijkheid op éen dag alle kachels in ogenschouw te nemen, zelfs in de binnenstad. Wij dwalen dus maar een weinig rond, niet op goed geluk, maar zeker van een rijke vangst.

[p. 876]

Wij vinden nog twee kachels op de Stationsweg, een op het Huygensplein bij het wachthuisje, wederom twee in de Elzemoerstraat, éen successievelijk op de Stille Veerkade, de Paviljoensgracht [neven het standbeeld van Spinoza], de Lutherse Burgwal, de Grote Markt [een dubbele tussen de bokkingkramen], de Riviervismarkt, de Geest, de Vleerstraat, de Gedempte Sloot, de Noordwestbinnensingel, de Teellustlaan, de Elandstraat.

Wij zijn nog slechts aan het begin, maar vrezen, anders dan onszelf naar onze adem, onze wandelaars naar de hunne te doen snakken. Staan wij dus een ogenblik voor zulk een kachel stil. Dan blijkt dat het de keurigheid was die deze naam vernuftig heeft uitgedacht.

Dit plaatijzeren meubilair - zo valt ons allereerst op - bezit waarlijk iets aetherisch. Het is bijna van de grond los, het schijnt omhoog te willen wieken en slechts een paar ranke, geklauwde pootjes bedwingen zijn opvlucht. Het bezit een gelukkige cylindervorm en bovenaan treft ons een à-jour bewerkt boordsel van fraai ontwerp. De toegang is aan de achterkant.

Maar het liefst kijken wij naar de vrije strook tussen plaveisel en onderrand van de mantel. Deze blik leert ons de ongedwongen omgang der Haagse standen kennen. Wij zien er weliswaar enkel schoeisel en een klein stukje broekspijp, maar wij zien er de eenvoudige klomp van de slagersjongen [daar zijn kar met runderlappen even buiten beheer blijft] na de slobkous van de dandy, de baggerlaars van de koddebeier dra opgevolgd door het glimmend gelakte leder van de diplomaat, de glanzend bruine beenkap van de zandruiter [wiens rossinant en passant in toom wordt gehouden door een commissionair met koperen plaat] en de rinkelende spoor van de dragonder.

De Hagenaar is zijn kachels zeldzaam trouw. Zij zijn in voortdurende functie, doch het vertoef is kortstondig en de ene sollicitant naar haar goede gunsten volgt de andere op. Maar vergewis u tijdig middels een blik aan de onderzijde, of uw tocht door de spiraal stuit tegen een bezige rug.

Betreedt ge een vreemde stad zonder tevoren de wenken der natuur alsnog op het station te hebben opgevolgd, en

[p. 877]

staart ge met holle ogen over het kachelloze plein, tien tegen een dat aan uw ene zijde een hond zijn verknochtheid betuigt aan een lantarenpaal, dat aan uw andere het stilstaande paard van de kolenhandelaar, terwijl de eigenaar zijn zakken ergens naar binnen sjouwt, onder de hand aan zijn gedachten de vrije loop laat. Maar gijzelf? Er is een koffiehuis, zeker, doch een kop koffie kost een dubbeltje. Daar ontdekt ge tussen een paar huizen een spleet en spoedt u erheen. Helaas, nauwelijks voelt ge u verlicht, of ge wordt bezwaard door de barse hand van een dienaar van de H. Hermandad, wiens enige verdienste daarin ligt dat hij u een ogenblik de tijd liet. Schrale troost! Ge hebt een dubbeltje uitgewonnen, edoch twee rijksdaalders bij het Kantongerecht verspeeld.

Wij vinden op de Lange Vijverberg vijf kachels, en op de Korte nog drie daarenboven. Het merkwaardige aspect van de Dunne Bierkade is jammer genoeg juist gewijzigd. Daar hebben eertijds wegens het overvloedig gebruik van dun bier in de talloze taplokalen de kachels een ononderbroken rij gevormd langs de wallekant. Evenwel, het daardoor afgesloten uitzicht op het water leidde tot klachten, en nu heeft men er om de andere een verwijderd. Voor elk koffiehuis, school, eethuis, logement, schouwburg, concertzaal, kerk zult ge minstens éen kachel vinden, behalve juist daar.

Inmiddels hebben verscheidenen uit onze groep de verleiding niet kunnen weerstaan, en zich afgezonderd in de kronkelige ingewanden ter nadere kennismaking. Staande gebleven nemen wij de gelegenheid waar tot het plaatsen van een kleine historische anekdote. Er heeft ook een kachel het midden van de Kalvermarkt gesierd. Een late avond werd deze nochtans aangereden door een bierwagen met twee zware paarden. Een achterwiel trok de mantel geheel en al omver, en aldus werd er een gebruiker zichtbaar die een hooggeplaatst ambtenaar aan Buitenlandse Zaken bleek te zijn. Begrijpelijkerwijs uitte deze middelerwijl zijn verontwaardiging in krachtige, zij het welgekozen bewoordingen, en een oog- en oorgetuige, lid van de Gemeenteraad, vond het raadzaam te interpelleren. De argeloze gedachte dat het ietwat vreemd mocht heten hoe een zo voornaam dignitaris zich op dat uur bevinden kon in een stadsgedeelte

[p. 878]

van niet geheel onverdachte reputatie werd onmiddellijk weerlegd door de mededeling van het slachtoffer dat hij, op weg naar de Witte Sociëteit, iets te ver was doorgelopen, zoekend naar oplossing voor een diplomatiek incident van Landsbelang. Het College van Burgemeester en Wethouders zag zich genoopt de steen des aanstoots - ook in letterlijke zin - onverwijld op te heffen, temeer daar de gelegenheid ook zonder mantel haar nuttigheid bleef bewijzen.

Nu zeggen wij intussen de heren vaarwel en nemen onze dames mede. Voor haar is het slechts een klein stapje, want harer werd niet meer dan éen inrichting toegewijd. Welk ene echter! Geen ‘kachel’, maar een zogeheten Châlet de Nécessité, op het Plein tegenover de Hoge Raad. 't Is een bouwwerk voor welks goede smaak de bouwheer, de beroemde Rijksbouwmeester de Heer C.H. Peters, borg staat, en dat uitnemend past in de statige omgeving. Het wordt door de Gemeente verpacht. De pachter bezit er een riante woongelegenheid, met zes kamers over twee verdiepingen en een kleine ruimte voor de bezoeksters. Hij heft dertien cents entrée per bezoek. Een waar ‘geluks’ kind, maar niemand die de eenvoudig gebleven functionaris zijn buitenkansje - al wordt het binnen verdiend - zal misgunnen.

Ook hier een verbroedering - of zullen wij zeggen verzustering? - als bij de heren. Gewoonlijk moer er worden gewacht. De pachter staat in de deur. Een dame geeft haar naam die hij plaatst op een lijst. Dan wendt zij zich tot de groep van haar zusteren en doodt de tijd met olijke kortswijl, tot de pachter haar afroept: de jongejuffrouw Van Tinkelen! freule Ternood! vrouw De Kraan! barones Dellyeu Dêzence!

De altijd hoffelijke Hagenaar loopt uiteraard discreet voorbij aan het opgewekte troepje waar de geestige zomertoiletjes afwisselen met de stemmiger kledij voor alle seizoenen. Hoogstens valt zijn blik even op de twaalfjarige jonge-juffrouw Van Tinkelen die, afgeroepen, juist binnenwipt en zich omkerend nog even guitig een rose tongetje vertoont aan de wachtenden. Of wel, de brede statuur van een Scheveningse ontwarend, vraagt hij zich af: hoe moet dat straks met al die rokken.