Maatstaf. Jaargang 7

J.C. Brandt Corstius
Hercules Degeneratus

Een dwaas gezicht, als een geweldig opgeblazen ballon door één prikje tot een waardeloos vodje ineenschrompelt. Zo langs zijn neus weg verzoekt V. de lezer van Maatstaf enkele passages van zijn ‘aanval’ op De Muze in het Morgenlicht als onjuist te schrappen, daar ze na mijn antwoord op die ‘aanval’ onhoudbaar bleken. Hoe had V. juist die, thans volkomen loze gedeelten, aangegrepen om onder geweldig fanfaregeschal de comparatist en neerlandicus te vernietigen! Hoe hoog zat hij erop te paard! Daar is nu niets meer van over. En het ging hierbij niet om de vraag van drukfouten of slordigheden. Daarover kan men blijkbaar tevergeefs twisten. Maar het betrof hier beweringen, waarvan ieder thans het kwaadaardige karakter van misleiding kan vaststellen. Dat is een veel ernstiger zaak dan slordigheden en drukfouten, waarop men ten eeuwigen dage kan blijven jagen. Door onnauwkeurigheden verspeelt men zijn wetenschappelijke rechten niet, door misleiding wel zijn recht als criticus.

[p. 769]

Tekenend is in dit verband, dat V. niet terugneemt zijn passage op blz. 635, dat staaltje van een hem typerende werkwijze: uitgaan van een ‘het zàl wel’ om nog geen halve bladzijde verder zonder enig spoor van bewijs te doen alsof er volle zekerheid bestaat, op grond waarvan een oordeel kan worden geveld! Een dergelijke manier van doen getuigt van echte pseudo-kritiek. Daartoe behoort van ouds ook de gewoonte in de dupliek uit te wijken naar andere terreinen. Zo moet deze keer de Franse vertaling van mijn Pléiade-bijdrage het in het bijzonder ontgelden. Een altijd dankbaar onderwerp, zeker voor een pseudo-criticus die vertaler is, want wie ontmoette ooit een vertaler, die tevreden was over het werk van een confrater? De beste vertalers verklaren al te vaak, dat het werk van de ander niet goed is. Het zou vreemd zijn geweest, als het deze keer anders was. Verder worden er wat losse zinnen geciteerd [over het futurisme b.v.], deze keer niet met het te riskant gebleken ‘sic’, maar voorzien van het huiselijker ‘heus’. Die zinnen blijven in de lucht hangen. Maar er moet toch iets gezegd worden! Jammer vind ik het, dat V. mijn ‘van Salisbury’ niet geapprecieerd heeft. Hij had mij toch immers met de verwijtend opgeheven wijsvinger van de frik verweten namen en titels via hun vormen in andere talen op te geven. Welnu, John of Salisbury was bij Curtius Johannes von Salisbury geworden en daar heeft V. hem gevonden en zo verscheen Johannes van Salisbury. Ik vind het best. Maar een grapje kan er bij V. niet meer af.

Maar laat ik tot slot de kern van de zaak nog eens noemen, nl. de methodiek en didactiek van het comparatisme. Uit het antwoord van V. blijkt nog duidelijker, hetgeen ik reeds constateerde: V. heeft, door zich blind te staren op details, het boek niet werkelijk kunnen lezen. Men kan op die manier blijkbaar uren - ja, jaren - met een boekje bezig zijn zonder te merken waarom het te doen is. Want gloednieuw [zijn eigen woord] klinkt het V. uit mijn antwoord op zijn ‘aanval’ tegemoet, dat ik mij met mijn boekje ten doel gesteld heb de behandeling van enkele constanten van de historie der Europese literatuur. Maar het inleidende hoofdstuk van De Muze in het Morgenlicht deelt deze opzet mee aan iedere

[p. 770]

lezer, die niet van de eerste zin af emotioneel op jacht is naar andere zaken. Zo kan V. ook menen, dat hetgeen ik in mijn antwoord over het essay zeg, in mijn boek niet aanwezig zou zijn. Op blz. 132-133 van De Muze in het Morgenlicht staat echter niets anders te lezen voor wie er niet op uit is zinnen uit hun verband te lichten en ze vervolgens - eventueel verminkt - in stommiteiten te veranderen.

Zo lezende is V. niet aan de methodiek en de didactiek van het comparatisme - de hoofdzaak in mijn boek! - toegekomen. Typerend is, dat hij er zich met enkele spottende opmerkingen van af maakt, zich verschuilende achter de rug van Vestdijk, waar al zoveel mannetjes staan. Dat bij V. de hoofdzaak geen van beide keren aan de orde is gekomen, toont duidelijk aan, hoezeer hij zich fanatiek vastgebeten heeft in een werk, dat om allerlei andere redenen dan het onderwerp zelf zijn afkeer had opgewekt. Dat mijn boekje hem heeft geërgerd, dat hij er, wie weet al hoe lang, tegen gevloekt heeft, tot het eindelijk niet meer te houden was en het er uit moest, het zij zo. Maar ik wens niet de dupe te zijn van een dergelijke persoonlijke behoeftebevrediging.

V. heeft zich gedragen als de hoofdpersoon in de bekende parabel van Hercules Degeneratus. Zij verhaalt, dat op een morgen Hercules zijn huis verliet. Achterom en langs sluipwegen drong hij door in de tuin van zijn buurman en deed daar hetgeen hij zo hoognodig moest doen. Maar thuisgekomen riep hij met overslaande stem tot zijn vrouw: Norma! ik heb hiernaast weer eens eventjes een Augiasstal uitgemest! En Norma, steeds kwebbelzuchtiger bakkersdochter, ging uit en kwetterde de heldendaad van haar man de buurt rond. Er waren er, die het geloofden. Een krantenknechtje riep: Ha, die Hercules toch! Maar anderen wisten, dat de buurman die dag zijn tuin bevuild had aangetroffen. En zij dachten er het hunne van.

Gedachtenwisseling gesloten.

redactie