Maatstaf. Jaargang 5

[p. 317]

Anton van Duinkerken
Het exemplaar van Gerard Bruning

Na de dood van Gerard Bruning kreeg ik van diens familie als aandenken zijn exemplaar van Les Fleurs du Mal. Dit is het eerste deel van een uitgave van de volledige werken, bezorgd door Calmann-Lévy te Parijs. Dit eerste deel verscheen in 1925. Het wordt voorafgegaan door het bekende opstel van Théophile Gautier. Gerard Bruning overleed 8 oktober 1926. Het exemplaar kan dus niet veel langer dan een jaar in zijn bezit zijn geweest. In het opstel van Gautier onderstreepte hij tal van plaatsen. Er is bijna geen bladzijde in, waarop niet iets werd aangestreept. Enkele plaatsen markeerde Gerard Bruning bijzonder, door in de rand enkele streepjes of een uitroepingsteken te zetten. Verder plaatste hij onder het lezen vluchtige aantekeningen in de rand.

Deze aantekeningen zijn van tweeërlei aard. Voor een deel vatten zij pro memorie de inhoud van een alinea samen. Deze objectieve noten, blijkbaar aangebracht om het terugvinden van een passage te vergemakkelijken, verdelen het stuk niet stelselmatig in paragrafen, maar laten er uit naar voren springen wat de lezer meer bijzonder in zijn aandacht wilde vasthouden. Ik geef hier deze noten in de volgorde, waarin ze voorkomen met de Romeinse paginering van de bladzijden, waarop zij staan. Het stuk van Théophile Gautier is op veel manieren bereikbaar. Wie het met deze aantekeningen doorleest, vindt gemakkelijk de plaats, waarbij Brunings aandacht geprikkeld werd.

Blz. XVI ‘le style de décadence’, blz. XXXII de kat, blz. XXXIV de vrouw, blz. XXXVII Vie Antérieure, - het artificieele, blz. XXXIX Petites Vieilles, blz. XLVI Poe, blz. LVI Balzac, blz. LXIX Poe.

Behalve deze noten voor praktisch gebruik staan er met hetzelfde scherpe potlood even snel geschreven echter ook enkele aantekeningen in de rand, die van belang zijn voor de kennis van Brunings oordeel over het opstel van Gautier. Op blz. XV, bij de passage over de grote gemeenplaatsen, die

[p. 318]

het grondbezit van de menselijke geest uitmaken, zet Bruning in de rand: vgl. Gide.

Op blz. XXX spreekt Gautier over ‘le don de correspondance’. Hierbij tekent Bruning aan: bij Baudelaire heeft dit woord veel wijder beteekenis. Zie Art. Rom. over Th. Gautier.

Op blz. XXXIV wordt gesproken over ‘la panthère noire de Java, qui le repose et le dédommage de ces méchantes chattes parisiennes aux griffes aiguës’. Bruning onderstreept: qui le repose et le dédommage. Hij zet bovendien een streepje in de rand bij de aangehaalde woorden. Hij plaatst er drie uitroepingstekens naast en zet dan nog in de rand allemachtig!

Op blz. XXXV veronderstelt Gautier, dat Baudelaire met zijn geliefde zou willen vluchten ‘et cacher sa félicité parfaite dans quelque asile mystérieusement féerique, ou idéalement confortable’. Dit gedeelte heeft Gerard Bruning op twee manieren onderstreept. Een rechte streep loopt tot de komma na féerique, een gegolfde streep onderscheidt de rest. In de rechtse marge staat een verticale streep, waarnaast: o la la! In de linkse marge: Goddomme!! Théophile!

Op blz. XXXVII wordt de mededeling over la Vie antérieure in de rand begeleid door het onderstreepte woord klets.

Na de aanhaling uit Les Paradis Artificiels op blz. LXI vervolgt Th. Gautier: ‘il est difficile de croire que l'auteur des Fleurs du mal, malgré ses penchants sataniques, ait rendu de fréquentes visites aux paradis artificiels’. Gerard Bruning onderstreept: il est difficile de croire, zet er een verticaal streepje naast, vervolgens een vraagteken en eindelijk de aantekening: dat is naïf!

Deze snelle, maar gecompliceerde reacties tekenen de geest van de lezer, die Gerard Bruning was. Bij de gedichten uit de bundel staan geen noten of voorkeurtekens. Voor zover na te gaan, werden alle aantekeningen aangebracht met hetzelfde potlood, dat scherp gepunt bleef tot het einde, zodat de lectuur van dit stuk nauwelijks onderbroken zal zijn geweest