Maatstaf. Jaargang 4

[p. 365]

J. Greshoff
Enkele aforismen

Men ziet het museumstukken aan, dat zij niemand toebehoren. Het zijn uit hun verband gerukte, aan de mens ontnomen, verloren voorwerpen. Zij missen de eigenaardige warme, extra schoonheid, welke het Bezit aan de dingen verleent. Men behoeft immers geen geschoold opmerker te zijn om het onderscheid te ondekken tussen een vrouw die door één man diep en vurig bemind wordt, en een vrouw die voor Jan, Piet en Klaas toegankelijk is.

De dichter kan zich in deze ongerijmde wereld slechts op twee wijzen staande houden: als kluizenaar of als komediant.

Een dichter die toelichtingen bij zijn werk verstrekt schendt niet alleen een geheim, maar erger: zijn eigen geheim.

Een dichter heeft zijn taal te lief om zijn werk door een vertaler te laten onttalen.

Wie zich eenmaal oprecht, met hart en ziel, aan de muze geeft, wordt nooit weer een vrij man, ook al schrijft hij geen letter meer.

Waardering confijt een kunstenaar, verguizing zet hem op azijn. Alleen verstandige onverschilligheid laat hem onaangetast en in zijn waarde.

Wij hebben allen onze grenzen. Ook de dichter, maar hij overschrijdt ze en blijft er buiten wonen.

Er bestaat een hemelsbreed verschil in aard tussen poëzie die van nature onverstaanbaar is, zoals men zoveel onbegrijpelijks in de natuur aantreft, en poëzie die, om der wille van het noodlottige alevel-altijd-wat-nieuws, met opzet en koele berekening onbegrijpelijk gemaakt is.

[p. 366]

Alle poëzie is wonder en uit hoofde daarvan onbegrijpelijk. De buitenstaanders die menen te begrijpen vergissen zich te goeder trouw. Poëzie bestaat niet om begrepen te worden. Wat zij vraagt is: herkenning.

Van alle titels mij bekend geeft die van Mallarmé het zuiverst het wezen der poëzie weer: ‘La Gloire du Mensonge’.

Er kan, naar mijn opvatting, geen vage poëzie bestaan, omdat poëzie een bovenmenselijke nauwkeurigheid, een bovenaardse helderheid veronderstelt.

Een goed boek is glashard, een slecht poreus als spons.

Uit tal van geschriften, in de laatste jaren tot niemands genoegen openbaar gemaakt, blijkt dat het vooruitstreven, althans in de letterkunde, vreemd genoeg tot pruttelen en stamelen leidt. Wie daar nog enig bezwaar tegen heeft, moet, of hij wil of niet, achteruitstreven.

Met de schrijvers in Frankrijk, ten onrechte verwaarloosd, zouden wij onze wat kale letterkunde liefelijk kunnen stofferen. Een Paul Adam bij voorbeeld, in Frankrijk vergeten, zou men tot drie of vier voortreffelijke vaderlandse auteurs kunnen versnijden.

Als schrijvers of boeken op enige wijze bijval oogsten is dat meestal aan het toeval of oorzaken buiten de letterkunde te wijten. De menigte dweept met een werk om duizend redenen, doch zelden omdat het als letterkunde belangrijk of fraai is.

Men moet een gedicht niet sullig en gelaten lezen, doch het onmiddellijk met geweld overmeesteren en daarna in bezit nemen.

Oprechte, ervaren lezers zijn altijd wantrouwend. Dat in tegenstelling met vele, te vele schrijvers die hun werk met een kinderlijk, ongegrond vertrouwen de wereld inzenden.