Maatstaf. Jaargang 4

[p. 101]

Victor E. van Vriesland
De bevrijding van Dalfsen
fragment^*

Al wie dit leest moet een nacht wakkerliggen
Gelijk ik wakker lag dien bangen nacht.
Een klad vuilgeel lijmig maanlicht lag langs
De lampetkom van 't ijzren waschgestel
Waardoor het hokje met onzeekren schemer
Besmeurd werd. Hier was elk geluid bedreiging
En ademen was zwaar gelijk een arbeid.
Toen kwam de maan. Hooger en koeler blauw
Werden haar gele schijnsels. Door de koude
Die als een stolp stond over 't stille dorp
Weerklonken zacht wat schoten uit de richting
Van 't kerkplein, waar de rakkers van het kamp
Van Ommen nachtlang huis aan huis doorzochten.
Vergeet het daglicht door het dunne doek
Kierende van den afgeschoten hoek
Der zoldergang... Vergeefs: een vale dag
Legt zich als bruingrijs meel op alle dingen.
In de dorpsstraat hoor ik de Wehrmacht zingen
Die uitmarcheert ter ochtendexercitie.
Buren zeggen dat de groene politie
Vannacht de weduwe van Van den Burg,
Wier zoon werd weggevoerd, door knie en rug
Een kogel joeg. Maar gauw ontsteld zijn wij
Al lang niet meer. Het is geen vrees, alleen
Diep weggedoken halfvergeten angst
Die sluimert en zich knaagt door onzen sluimer.
De morgen. De vanouds vaste geluiden.

* Men zie ook het fragment in Nationale Snipperdag, 1954, blz. 107-109.

[p. 102]

 

Kinderen gaan naar school, het eenig lieve

 

In deze wereld van verdoemden. Zie,

 

Daar komt de post langs. Maar hij brengt weer niets.

 

Dag Jelle, zeg ik. - Dag meneer van Vliet.

 

Ik rijd op houten velgen naar de Wiggerd

 

En krijg een maatje melk mee. Het geluid

 

Van dit hout op de steenen moet tot in

 

Lengte van jaren klinken want het bootst

 

Nauw en keurig den reutel na van menschen

 

Die sterven, en van sterven is de lucht

 

Verzadigd. Luister naar het laatst gereutel.

 

Ik kende dien drogen dorren kantoorklerk.

 

Ons land was een klein land met kleine menschen,

 

Zoo duf en burgerlijk als hun gepoetste

 

Meubeltjes. Maar nu is het alles anders.

 

- Ik heb last van mijn maag, liegt Hagedoorn,

 

En mag dus van mijn dokter niet meer rooken.

 

Hier, neemt u voortaan mijn tabak; hier, neem!

 

Om niet veel meer heeft God uit Sodom één

 

Rechtvaardige gered. Maar Hagedoorn

 

Redde Hij niet. Zoo kort voor de bevrijding

 

Werd hij betrapt bij het rondbrengen van

 

Vrij Nederland en doodgeschoten. 'k Hoorde

 

't Gedempt snikken van zijn vrouw, later; nu.

 

Hartbrekend liefelijk is in de bosschen

 

Van Rechteren het murmelende beekje;

 

't Wiegt den gewonden geest en draagt hem naar

 

Vergetelheid. Maar wij vergeten niet

 

En kunnen niet en willen niet vergeten

 

En zullen niet... Al dit onvatbaar leed

 

Ging overal in 't land zijn lotsgang. Dit was

 

Een dag als andre. Ik ging weg van het raam

 

Toen Gerritsen de veldwachter - de foute

 

Van de twee - langs ging. Uitzichtloos geleek

 

Der dagen druk, als een oogkas die leeg is,

 

Het ooglid weggekrompen, 't oog afwezig,

[p. 103]

 

Een putje lichtrood vleesch, een vreeslijke

 

Vleeschlijke spot van de natuur met zich.

 

De dag verstreek als steeds. Tegen den avond

 

Die onmerkbaar gekomen was, want tijd

 

Werd hier onwezenlijk als 't heele leven,

 

Kwam tot mij weer de traag tergende troost

 

Vol zelfverzekerde en toch zoo onzeekre

 

Mechanische onbekommerdheid: 't bericht

 

Der B.B.C., dat wij gedrieën, 't hoofd

 

Vlakbij het vloergat tot den grond gebogen,

 

Beluisterden. Dan dreunde de hartklop,

 

Maar 't brein bleef helder en mat moedeloos

 

Den afstand van het hier en nu tot vrijheid.

 

Zoo ging die laatste, wreedste winter, tot

 

Eindlijk het nieuws zich breed als een lawine

 

Over ons stortte, stortte over heel Dalfsen

 

In almaar sneller, overstelpender

 

Tempo. Wat dan gebeurt, doet voelen dat het

 

Er nu niets meer toe doet of ik of andren

 

Het einde nog beleven zullen, maar

 

Alleen, dat het al bijna zichtbaar is.

 

Zoo kan men zich, alles vergeten, soms,

 

In felle spanning, zoo verdiept verliezen

 

In een afwezig en geliefd gezicht,

 

Dat het door duistre leegte heen van tijd

 

En afstand toch nabij te aanschouwen lijkt,

 

Even goed alsof het ieeds was aanschouwd.

 

In de nog gure lucht begon een voorjaar.

 

Loopend achter kasteel Berg zag ik boomen

 

Al hier en daar in knop. Ik wandelde

 

Dwaas naast mijzelf, sidderend, sidderend

 

In de voorlente.