Maatstaf. Jaargang 3

[p. 889]

S. Vestdijk
Rembrandt en de engelen
De onvervulbare opdracht

Sinds 'k in de hemel ben gekomen
Heeft God mij het penseel ontnomen.
De eng'len schild'ren even goed
Als ik, het menschelijk gemoed
Beelden zij met hun veeren pennen
Wel scherper uit, en, laat 'k bekennen,
Het schrijnen van mijn clair-obscur
Had in het Licht geen rust of duur
En zou vervagen in de stralen
Waarin wij allen ademhalen.

Zoo, zonder kleuren op 't palet,
Heeft God mij tóch aan 't werk gezet.
Hij toonde een map met al mijn etsen
En sprak: ‘Wil nog eens Jezus schetsen.
Geen zelfportret met rimpels diep,
Geen vrouw met muts, die bij u sliep,
Geen menschheid met haar bonte kwalen
Kan bij uw spel met lijnen halen,
Die stippen, op 't papier gesterd,
Waarin zoo ijl Mijn wereld werd’.

Zoo werkte ik met mijn stift als vroeger.
IJlheid wordt enkel maar de zwoeger
Geschonken die zijn best wil doen
Méer dan met paars en vermiljoen
Waarvoor de rijken hem beloonden:
O ets oneindig, waar 'k in woonde
Als in haar huis een oude vrouw,
Die spinrag veegt van 't Delftsche blauw,

[p. 890]

 

En het bewaart, en in die draden

 

Van vuil de wegen Gods mag raden. -

 

 

 

Was het een oog, was het een mond

 

Wat daar onder de stift ontstond?

 

De lijnen willen zich niet voegen

 

Tot het gelaat dat vuisten sloegen,

 

'k Word door de eng'len afgeleid,

 

Die met hun vleugels als om strijd

 

Mijn wordend wonder begeleiden,

 

Klapwiekende, daar waar wij beiden

 

Alleen maar eenzaam moesten zijn:

 

Hij, Jezus, en ik, Rembrandt van Rijn.

 

 

 

Ik sprak tot God - Hij, wel bij machte

 

Elk schilderslijden te verzachten -:

 

‘Men noemt mij onbeheerscht en stug.

 

Uw opdracht geef ik weer terug.

 

Mij stoort 't geruisch der vleugelpennen.

 

Ook aan hun lofzang kan 'k niet wennen.

 

Wanneer Heer Jezus moet ontstaan,

 

Laat mij dan weer naar Holland gaan.

 

Laat mij maar schild'ren met mijn kleuren

 

De vrouwen boven onderdeuren’.

 

 

 

Het werd mij toegestaan. Ik vond

 

Alles wat van mij lag of stond

 

In Amsterdam, en al mijn doeken,

 

Die ik als vreemd'ling mocht bezoeken,

 

Terug. Dit wordt een schildersfeest!

 

Zoo speelde Rembrandt nooit de beest.

 

Ik laat het Saskia betalen,

 

En Hendrickje mag wijn gaan halen.

 

Nu wordt de schade ingehaald:

 

Geen Rembrandt die naar eng'len taalt. -

[p. 891]

 

Dronken, zag ik in alle hoeken

 

't Gelaat van Hem die ik moest zoeken.

 

Maar toen in 't vale ochtendlicht

 

Ik aan mijn tafel tot mijn plicht

 

Mij aanschikte en aan mijn handen

 

Het werk opdroeg, werd mij de schande

 

Der onmacht pijnlijk ingeprent.

 

Wat 'k kennen moest bleef onbekend.

 

Een leegte had het heil vervangen.

 

Geen lijn wou nog naar God verlangen.

 

 

 

Verslagen zette ik mij toen

 

Aan 't blaad'ren - 'k had het God zien doen -

 

In de oude etsen, en hun beelden

 

Vervulden mij; ik zag de weelde

 

Des tempels, waar Hij het gespuis

 

Met roeden uitjoeg; 'k zag het kruis,

 

Met piek en paardenvolk terzijde;

 

Ik zag Zijn dorst, Zijn overlijden;

 

En dan weer de verloren zoon,

 

En wonderen, en eerbetoon.

 

 

 

En al die halen, al die lijnen,

 

Het mijne eens, van 't duiz'lend reine

 

Der leege vlakken tot aan 't zwart

 

Der duisternis, kneep in mijn hart,

 

Wilde nogmaals naar 't licht, en wilde

 

De Man zijn die de smarten stilde.

 

Vergeefs. Zoo is 't met mij gesteld.

 

Het best, ik schilder maar voor geld.

 

Ik ben de etser zonder waarde

 

Zoo in de hemel als op aarde. -

 

 

 

Ik ging terug. Ik klopte aan.

 

Zwijgend liet men mij binnengaan.

[p. 892]

 

God hield zich schuil. Men wees mij naar de

 

Tafel waar 'k mijn gerei bewaarde.

 

En daar, op 't blanke vel papier

 

Geschetst zag ik in drie of vier

 

Met zorg en zwier getrokken lijnen

 

't Gelaat dat mij niet wou verschijnen.

 

Ik knielde, en vraag mij af: is Hij

 

Het werk van de eng'len of van mij?

Jan. 1956.