Maatstaf. Jaargang 3

[p. 882]

Willem Eges
Kerkgang

Wanneer ik zeg dat wij thuis met ons zessen waren is dit niet de volle waarheid, want Mek, die ik niet kan nalaten mee te tellen, was de huishoudster. Strikt genomen behoorde zij niet tot de onzen, maakte zelfs geen deel uit van onze familie, en toch was zij de spil waar alles om draaide. Zoals de cirkel één middelpunt heeft, zo had ons gezin één Mek. Maar ook uit een ander gezichtspunt bezien zagen wij haar als een uitzonderlijk wezen. Zij moet, voor zover ik mij haar herinner, zowat vierentwintig geweest zijn. Zij was klein van stuk en wat breed in de heupen. Haar manier van gaan was eigenaardig, omdat zij steeds op de tenen liep. Daardoor kon zij zich bijna geruisloos door het huis bewegen. Er was iets sluipends in haar gang. Die paste ook bij haar karaktereigenschappen. Zij luisterde graag aan deuren en loerde door sleutelgaten. Zij had een zeer materiële inslag en vond het daarom nodig te pas en te onpas prijzen te noemen. Morsten wij op het tafelkleed, dan placht zij te zeggen dat het zonde was van het pluche-van-tien-gulden. En hoe vaak zij bij het stoeien uitgeroepen heeft ‘denk om m'n japon-van-vijftien-gulden!’, weet ik niet. Wij vonden haar verschrikkelijk volwassen. Zij kon, meenden wij, over alles meepraten. Bovendien waren wij van haar alwetendheid overtuigd. Dat kwam omdat wij haar niet alleen als huishoudster, dienstbode en werkster kenden, maar ook als dame. Als huishoudster sneed zij brood en verdeelde het eten, als dienstbode deed zij de boodschappen, als werkster boende zij de trap en als dame ging zij naar de kerk en had zij haar portret laten maken. ‘Hier ben ik in 't gala’, legde zij uit, als zij de foto toonde. Zij stond er inderdaad uitgedost op. Zij keek quasi-vriendelijk. Haar grote hoed was rijkelijk van imitatie-kersen voorzien, zowel de rand als de bol. Haar gehandschoende handen rustten op een bamboehekje. Haar mantel, die hoog aan de hals gesloten was, had vele knopen en belegsels. Achter haar prijkte een fantastisch

[p. 883]

bos. Onder het kunstwerk stond in gouden krulletters de naam van de fotograaf. Wij wisten, wat Meks hoed, mantel en verdere garderobe gekost hadden. Dat vertelde zij ons als wij op weg waren naar de kerk. Meestal moesten wij ons haasten om op tijd aanwezig te zijn. Mek maakte zich vaak bezorgd dat de dominee reeds ‘op stoel’ zou zijn als wij arriveerden. Geen nood, want altijd konden wij beslag leggen op onbezette vaste plaatsen. Mek kende vele kerkgangers en zij ging daar nogal prat op. Zij knikte links en rechts, gaf handen en fluisterde aan diverse oren. Wij hadden te zwijgen. Bij de minste poging om het verbod te overtreden, keek zij ons bestraffend aan of hadden wij een tik of kneep te incasseren. Met anderen moesten wij achter in de kerk op de dominee wachten. Deed deze zijn intrede, dan was het alsof Mek een schok kreeg. Haastig offerde zij enkele dubbeltjes in de open schaal van de suppoost en trok ons mee naar de plaatsen. Zag zij de dominee in stilte zijn gebed doen, direct volgde zij zijn voorbeeld. Al wisten wij heel goed wat ogen sluiten en handen vouwen betekende, deze vertoning in de kerk vonden wij naäperij. Onze critiek hielden wij niet voor ons. Mijn zusje stak heimelijk haar tong uit en ik wees als een volwassene op mijn voorhoofd. Merkte Mek daar iets van, dan kregen wij een rake tik. Daarna ging zij zitten. Zij deed dat plechtig. Haar breedte gaf daar iets ceremonieels aan. Meestal was de dienst druk bezocht. Wij vonden dat de meeste aanwezigen zich vreemd gedroegen. Gedurende de preek, waarvan wij niets begrepen, letten wij op de kerkgangers. Er was een gesnorde meneer met grijs haar, die tijdens de dienst onophoudelijk zijn mond vertrok. Wij vermaakten ons om zijn grimassen. Schuin voor ons zat een vrouw met een pruik op. Mek had het ons verteld. Dat deed zij wanneer wij als ‘grote mensen’ behandeld werden. Vielen wij weer terug tot de kinderstaat, dan toonde zij spijt van haar vertrouwelijkheid. Wij hielden ons echter bij wat zij verteld had. Daarom boeide de pruik ons. Telkens als wij ernaar vroegen, kon Mek niet nalaten het bekende verhaal op te dissen. ‘Die juffrouw heet Stronk en ze draagt een pruik’, zei ze. ‘Het is een net mens, want ze is bekeerd.’ Met de pruik en de netheid van de vrouw

[p. 884]

wisten wij raad, niet met haar bekeerd zijn. ‘Wat is bekeerd?’, wilde ik weten. Mek schikte iets aan mijn dasje. ‘Wat zit dat ding weer miserabel. Wat vroeg je ook weer? Bekeerd, hè? Nu ja, bekeerd is bekeerd. Jullie begrijpen dat nog niet.’ Wij hielden het ervoor dat de juffrouw ziek was geweest en nu beter geworden. Toch zagen wij, uitgezonderd de pruik natuurlijk, niets bizonders aan haar. Zij knikte ons vriendelijk toe en tracteerde ons op een pepermuntje. Beschroomd namen wij de versnapering aan. Omdat wij haar pruik griezelig bleven vinden, ging ons glimlachje niet van harte. Mek vond ons ondankbare schepsels. Andere kinderen zouden blij zijn als zij getracteerd werden. Ten teken dat zij boos was ging Mek demonstratief op haar plaats verzitten. Voor ons het teken om op onze hoede te zijn. Het beste was ons muisstil te houden.

Als de voorlezer begon werd de huishoudster opmerkelijk aandachtig. Met een devote gezichtsuitdrukking nam zij haar kerkboekje met verguld-op-snee ter hand en volgde met de wijsvinger hetgeen zij hoorde. Omdat wij wisten hoe weinig aandacht zij dan voor ons had, konden wij ruimer ademhalen. Wij verlustigden ons opnieuw in de aanblik van de karakteristieke gedragingen van de kerkgangers. Drie rijen voor ons zat de magere mevrouw met het wiebelende kapothoedje, achter haar de onophoudelijk kuchende heer. Er was ook iemand die met zijn hoofd geen raad scheen te weten, want telkens dreigde het voorover te zullen vallen. Wij hadden Mek gevraagd of het voor de man te zwaar was, waarop zij ons te verstaan gaf dat het hier niet om een man ging, maar om een meneer, omdat hij steeds een wandelstok bij zich had. Met zo'n stakkerige zenuwlijder moesten wij geen lolletjes maken. ‘Dat doen we ook niet’, verzekerde ik oprecht. Maar Mek beweerde dat zij aan mijn gezicht zag hoe ik loog. Ook dat van mijn zusje gaf haar geen vertrouwen. ‘Als jullie zo doorgaan, weet ik wel hoe laat het is’, profeteerde zij. ‘Dat wordt een opgroeien voor galg en rad.’ Haar woorden maakten indruk. Wij waren er minutenlang stil van. ‘Wil God dan niet meer met ons te maken hebben?’ vroeg mijn zusje. ‘Neen’, zei Mek beslist. ‘Snuit je neus; hier heb je m'n zakdoek.’ Ik was on-

[p. 885]

gerust. ‘En mogen we dan ook niet in de gouden zalen van God lopen?’ Mek wist het precies. ‘Natuurlijk niet. God zal je aan zien komen. Hier heb je een pepermuntje. Nu stil zijn.’ Dan begon het verloop van de dienst ons weer te boeien. Het orgelspel, de stem van de dominee, het zingen van de broeders en zusters, de laatkomers, het kuchen en neuzen snuiten, dat alles maakte voor ons verder de godsdienstoefening uit. Nu God ons in de steek had gelaten, was ik onverschillig geworden. Een lichte hoest was in staat mij aan het lachen te krijgen, traag gezang bezorgde mij pret, omdat het orgel in sneller tempo speelde. Als de dominee te ver voorover boog, hoopte ik dat hij van de preekstoel vallen zou. Gedurende de preek wilde ik mij op Gods kwaadheid wreken. Ik hoopte dat het orgel een straatliedje zou gaan spelen. Ja, en dan de juffrouw met de pruik dansen met de heer met het zware hoofd. En Mek zou ook niet blijven zitten. Die ging met de dominee dansen. Want op een straatversje kon je walsen, Mek had het zelf gezegd. Ik was zo in mijn fantasie verdiept, dat het beëindigen van de dienst me ontging. ‘Blijf je hier wonen?’, vroeg Mek, terwijl ze me ruw van de stoel trok. Weer terug in het gareel, liep ik braaf hand in hand met mijn zusje tussen de kerkgangers naar buiten.