Maatstaf. Jaargang 2

[p. 704]

L. Vroman
Kristallijne fracties

[BBB, Op je uitdaging stuur ik hierbij iets voor Maatstaf, hopende dat je geen spijt hebt van je woorden. Kan je eruit wijs? Het is de bedoeling dat men kan zien dat elke alinea van het proza gecondenseerd is tot een couplet en elk van de coupletten weer tot een regel, zodat de vier regels van het eindproduct samen een kwatrijn vormen. Is het te drukken, indien te begrijpen? Het ideaal (onmogelijk neem ik aan) zou zijn:

misschien.

Anders gewoon maar onder elkaar met spacies, desnoods met een uitleg. Of anders helemaal niet, en alleen maar wat ruimte met het excuus dat hier iets gestaan zou hebben als het maar gekund had. - Leo

BLV, Onze BBB wist er geen raad mee. En ik ook niet. En wij samen ook niet. Althans eerst niet, maar later een beetje (met ½ excuus) en toen nog een beetje meer (met ¼ excuus) en daarbij moet het dan maar blijven, want 4 regels op 1 blz., nee, dat zouden sommigen (die ik elke maand in Maatstaf hun typografisch plaatsje moet geven) voortrekkerij vinden. Vraag maar aan Bertus A. en Ellen W. Die zijn er nogal eens bekaaid afgekomen. Maar dat kan H. Krijger niet helpen, ze zijn ook zo, och ze zijn toch zo, soms wat al te, het houdt niet op bij tijden. - De layout is dus ten dele gelukt, d.w.z. we hebben het begrepen (ten dele natuurlijk). Maar we vinden het helemaal mooi (misschien). - Henk]

[p. 705]

 

Wat niet in woorden kan worden gezegd,

 

wordt gezegd in stilte. Het goede proza

 

koestert stilte in de witte delen van

 

het papier. De goede lezer leest het

 

per alinea; het klein wit bandje aan

 

het eind hetwelk de alinea's tot schijn-

 

coupletten scheidt, spelt hij het lang-

 

zaamst. Als hem het beeld van zulk een

 

fragment helder is geworden mag het ver-

 

bleken, tot een structuur van leegte

 

overblijft.

 

 

 

De energie, waarmee de storm van ge-

 

dachten moet remmen, rondvoelen naar

 

woorden, met deze de kaken van elkander

 

breken en de zware tong bewegen, is een

 

verwoestende energie. Als het werk is

 

gedaan, en de vreemde klanken zijn uit-

 

gestoten en verstorven, blijft er bij

 

de uitgesprokene slechts twijfel, groei-

 

ende tot vertwijfeling.

 

 

 

Waarom zien de pas-doden er zo

 

angstig uit? Het gehele lichaam van

 

de stervende spreekt, gedreven door

 

een laatste, waanzinnige drang tot ui-

 

ting. Het wil begrepen in het enig be-

 

langrijke dat ieder mens ééns moet

 

zeggen; maar vertwijfeling, die in de

 

stilte volgt, is het enige dat wordt

 

begrepen.

 

 

 

Wellicht geeft het begraven lijf nog

 

een zucht die niemand hoort; onder de

 

indruk van het ontzaglijk gewicht der

 

aarde, kreunt het een woordeloos woord,

 

en de laatste gedachte, vrij van de

 

drang tot verstaanbaarheid, komt onverwron-

 

gen naar buiten door de gesloten lippen.

[p. 706]

 

Zoals lang in het licht

 

beelden verbleken

 

is het gezang

 

de betekenis

 

van het gedicht.

 

 

 

Ik verdroom tot een draad

 

 

 

Want hopende dat geen

 

begrippen van het openen

 

der lippen breken,

 

 

 

brekend van bidden

 

 

 

wordt de vreze des lijks

 

tot een levend wezen,

 

van verlangen te spreken

 

onuitsprekelijk;

 

 

 

dat zij na het midden

 

 

 

Een door de hem

 

te grote grond

 

aan de gesloten

 

mond

 

ontsproten:

 

‘emmmmmm’

 

 

 

opnieuw bestaat.

26 September 1954