Maatstaf. Jaargang 2

[p. 89]

Paul Rodenko
Waarom daarom^*

Het feit dat het PEN-Congres dit jaar van 20 tot 26 juni in Nederland wordt gehouden, is voor de redacteur van dit tijdschrift aanleiding geweest, bij wijze van hommage aan onze buitenlandse gasten, het juninummer aan in het nederlands vertaald werk van buitenlandse schrijvers te wijden.

Men zou zich kunnen afvragen of het niet méér zin heeft, een nummer met in het frans, duits of engels vertaald werk van nederlandse schrijvers te brengen; immers, de litteratuur der wereldtaalgebieden is hier beter bekend dan onze litteratuur daar. Wanneer men de nadruk op het informatieve karakter van de vertaling legt, is deze stelling zeker juist. Een integrerend deel van het nederlandse lezerspubliek is meertalig, zodat voor de culturele uitwisseling een in het engels vertaalde W.F. Hermans belangrijker is dan een in het nederlands vertaalde Graham Greene. Om de problemen die zich hierbij voordoen eveneens tot hun recht te doen komen, heeft de redacteur trouwens G. Sötemann uitgenodigd, hierover in dit nummer zijn mening kenbaar te maken.

Behalve een informatieve heeft de vertaling echter ook een zuiver aesthetische functie, en ik geloof dat deze juist in een cultureel transitoland als Nederland sterker op de voorgrond treedt dan in de grote, overwegend ééntalige landen. Het duidelijkst komt dit tot uiting bij het vertalen van poëzie. Wie Prévert vertaalt voor een lezerskring, die Prévert over het algemeen ook in het oorspronkelijk kan en zal lezen - wat men bij de nederlandse poëzieliefhebber toch verwachten kan - geeft geen informatie, maar levert een zelfstandig kunstwerk. Informatie is trouwens ‘einmalig’: een goede vertaling van een roman of toneelstuk, waarbij het informatieve immers op de voorgrond staat, maakt een tweede vertaling meestal voorlopig overbodig; van een ge-

* Voor het redigeren van dit nummer heeft de redacteur de medewerking aangetrokken van Paul Rodenko; dit is dan ook de reden, dat het redactionele Waarom Daarom ditmaal zijn naam draagt.

[p. 90]

dicht, hoe bekend ook, is elke nieuwe vertaling werkelijk ‘nieuw’. Zonder nu te willen beweren dat Nederland naar verhouding meer goede vertalers telt dan Frankrijk, Duitsland of Engeland, meen ik toch wel dat de vertaling, niet als informatie, maar als zelfstandige kunstuiting, in het geheel van onze litteraire beschaving een relatief belangrijker plaats inneemt dan in de genoemde landen. Uitgangspunt van dit nummer vormt daarom niet de vertaling als interculturele wisselmunt, maar het verschijnsel van de gratuite, de ‘l'art pour l'art’-vertaling als wezenlijk kenmerk van het nederlandse litteraire leven.

Dit is ook de reden waarom de redacteur en ik gemeend hebben, geen vertaalopdrachten te moeten verstrekken, maar het nummer geheel te moeten samenstellen uit spontaan binnengekomen bijdragen. Op deze wijze wordt dan niet een panoramatisch overzicht verkregen van wat er in het buitenland gaande is, maar wel een beeld van wat de voor eigen plezier vertalende nederlandse letterkundige aanspreekt. Een aldus ontstaan vertaalnummer moge op de cultureel-informatief ingestelde lezer een chaotische indruk maken: in werkelijkheid geeft deze dwarsdoorsnede door hetgeen er thans vertaald wordt onopzettelijk een verrassend beeld van de ‘geest des tijds’. Auteurs uit alle eeuwen, genres, figuren en thema's komen in het magnetisch krachtveld van de spontane vertaal-interesse te liggen, en vormen aldus een cultuur-sociologisch interpretabel patroon.

Een dergelijke interpretatie heb ik dan ook aan deze verzameling van vertalingen trachten te geven, en wel door de dominerende interessen met behulp van gehele of gedeeltelijke citaten uit de bijdragen in een min of meer sluitend en zinvol verband te brengen. De onder de pagina's geplaatste citaten vormen dus samen een soort verbindende tekst, waarvan men het geheel achterin dit nummer onder de titel Schering terug kan vinden.

Dat de zo tot stand gekomen verzameling opent en sluit met werk van dezelfde vertaler berust op de interne logica van de cyclus; men kan het echter ook als een hulde beschouwen aan de dichter Nijhoff, wiens naam verbonden is aan de vorig jaar ingestelde Vertaalprijs.