Maatstaf. Jaargang 1

[p. 609]

Bert Bakker
Waarom daarom

In het eerste nummer van Maatstaf heb ik - zij het in andere woorden - de lezers uiteengezet, dat Martinus Nijhoff in zekere zin ‘de redacteur van de redacteur’ zou zijn geweest. Zijn scheppende medewerking, in de vorm van een ‘journaal’, zou de hartslag van het tijdschrift zijn geworden.

Na zijn heengaan - deze maand alweer een jaar geleden - stond ik, niet slechts in naam, maar in feite alleen voor het redigeren. Het was een omvangrijke taak, waar ik mij voor gesteld zag. In de eerste plaats, omdat het soms moeilijk was, een keuze te maken uit de bijdragen, die mij werden toegezonden en in de tweede plaats, om vast te stellen wèlke auteurs ik zou uitnodigen om te schrijven over de onderwerpen, die naar mijn mening in Maatstaf dienden te worden behandeld.

De lezer heeft het recht, te weten welke ‘maatstaf’ ik heb aangelegd bij mijn definitieve beslissingen. In mijn inleiding tot het eerste nummer heb ik gezegd, dat ik mij zou laten leiden door de kwaliteit der bijdragen en dat ik de culturele, maatschappelijke en sociale verschijnselen, die verband houden met de literatuur, niet zou verwaarlozen. Het bleek mij dan ook spoedig, dat - hetzij bewust, misschien soms onbewust - mijn beslissingen, vooral ten aanzien van de essayistische bijdragen, inderdaad mede werden bepaald door factoren van niet direct aesthetisch karakter. Ik heb hier verscheidene malen met mijn vrienden, mijn vrouw en mijn naaste medewerkers over gesproken. En ik kwam tot het besluit, in Maatstaf twee nieuwe rubrieken te openen, die beide - ongeacht hun wisselende inhoud - uiteindelijk tot doel zullen moeten hebben, dat het strict litteraire in een humanitair vlak wordt getrokken. Of dit in beginsel juist is en, zo ja, of deze rubrieken er aan zullen beantwoorden, zal de lezer moeten beoordelen.

Ik heb mij gewend tot de historicus dr B.W. Schaper en hem gevraagd, in Maatstaf een aantal boeken, pamfletten, artikelen en redevoeringen te behandelen, wier verschijning

[p. 610]

in de loop der tijden al dan niet vèrstrekkende gevolgen heeft gehad op letterkundig, sociaal, religieus en staatkundig gebied. De heer Schaper heeft deze rubriek Het werkende woord genoemd. Door zijn bijdragen zal de lezer min of meer worden gedwongen, zich bezig te houden met onderwerpen, die hem in de problemen van de dag confronteren met algemeen-menselijke problemen.

De auctor intellectualis van de tweede rubriek is J.B. Charles. Hij raadde mij aan, van maand tot maand een Nederlandse schrijver uit te nodigen, ‘het laatste woord’ te nemen over zijn eigen boek, nadat verondersteld mag worden, dat de besprekingen in de vooraanstaande dag-, week- en maandbladen zijn verschenen. Het is niet de bedoeling, dat de schrijver met zijn critici in discussie treedt; maar hij zal nagaan of zijn boek àl dan niet werd begrepen, of het naar zijn mening in de algemene beoordeling recht of onrecht werd gedaan, wèlke critische opmerkingen hij als juist moet erkennen, kortom wat zijn persoonlijke visie is ten aanzien van eigen methode, probleemstelling, stijl, constructie, etc. Immers: in vele gevallen kan pas nádat een boek een zekere ‘werking’ heeft gehad, de auteur zich realiseren hoe zijn tijdgenoten tegenover zijn werk staan. De rubriek werd dan ook Het laatste woord genoemd, een titel, die men vanzelfsprekend niet al te letterlijk moet opvatten. Uiteraard houdt het plaatsen van dergelijke artikelen niet in - en dit geldt niet slechts voor deze rubriek - dat ik de zienswijze van de schrijver steeds geheel zou delen.

Ik leg de lezers van mijn tijdschrift dit alles voor, om in het licht te stellen, dat een literatuur, waarin problemen, die mede producten zijn van een zich in alle opzichten veranderende maatschappij, hun neerslag vinden, niet uitsluitend met de normen der aesthetica kunnen worden benaderd.