Maatstaf. Jaargang 1

[p. 283]

Paul van Ostaijen
Hiërarchie

[Zoals in de bekende groteske van Paul van Ostaijen, Het Bordeel van Ika Loch, de uitkomsten van de logica - waar de naam Ika Loch het anagram van is - gerelativeerd worden, zo wordt in de hier volgende korte groteske de ‘zenuw van elk beduidend leger’, het gevoel voor hiërarchie en de prestige, blootgelegd. Inderdaad: bloot gelegd; door het plaatsen van de imposante beginselen van het zoveelste armeekorps in de minst imposante situatie - het spel met tegenstellingen dat Van Ostaijen bij voorkeur bedrijft om de humbug der frazen te demonstreren - bereikt hij ook hier de droge satyrische toon die afdoende is voor de afrekening met het Europa van zijn dagen. Door de geringe verschillen met het Europa van onze dagen en de kennismaking met de Duitse bezetting, heeft dit verhaal nu ook voor het Noorden een actualiteit gekregen die het voordien mogelijk miste. - Hiërarchie, dat niet eerder gepubliceerd werd, is waarschijnlijk in 1920 te Berlijn geschreven. Afgezien van de inhoud wijst ook het manuscript zelf, een ongelinieerd kwartovel dat aan twee zijden met zwarte inkt is beschreven, op deze datering.

Gerrit Borgers]

Het k. und k. kommando van het zoveelste armeekorps begreep de toestand. Hij was eenvoudig kritiek. Pessimisme was gewettigd. Want daar ging niets van af: mannen zijn mannen. Et nunc et semper. Men moet aannemen dat ze viriel zijn. Bizonder moet men dit aannemen van martiale manschappen. Manschappen zijn mannen in 't vierkant. Daarom nog geen vierkante mannen.

't Is waarachtig niet prettig te Cataro. Cataro is in oorlogstoestand. De manschappen hebben alleen wandluizen in hun bed en wensen verandering in deze toestand. Het keizerlijke en koninklijke Oberkommando kon niet minder dan deze wens billijk vinden. Een bordeelhouder bracht de oplos-

[p. 284]

sing. Daarom kreeg hij de titel van ingenieur van erotische zaken.

Dáar lag de moeilijkheid voor het oprichten van een publiek bordeel: officieren en manschappen. Daarbij bijkomstige moeilijkheden: het totaal gemis aan vrouwen en plaats.

De ingenieur was een knap mens. Hij vond een huis en bovendien nog vier vrouwen: een blinde, een kreupele, een lamme en een gebochelde. Die werden voor één jaar verbonden aan zijn etablissement. Per contract natuurlijk. Op gezegeld keizerlijk en koninklijk papier.

De grootste moeilijkheid bleef: de officieren en de manschappen. Officieren willen niet weten, zoals genoeg bekend, van liefde in een bed waarin soldaten hun voorafgingen. Kwestie van hiërarchie en prestige. Geef Caesar wat Caesar toekomt. En de officieren hebben precies zoveel recht als de manschappen. Anderzijds zou het onverstandig zijn het bordeel enkel voor officieren toegankelijk te houden, want het gevolg zou zijn: het verwoesten van de geest van verdraagzaamheid onder de manschappen en wie weet, muiterij misschien.

Er waren slechts vier vertrekken in het huis. Voor elke vrouw een. Hoe bracht men dit in overeenstemming met de geest van hiërarchie, de zenuw van elk beduidend leger?

Zoals gezegd, de ingenieur was een verstandig man. Met zin voor hiërarchie. De versiering der kamers verzoende hij met het hiërarchisch beginsel. Elke kamer kreeg een bed en een kanapee.

Wat is daarbij, zal men denken. Dat is geen oplossing. De kanapee is voor de eerste akt van het minnespel; het bed voor de tweede akt of knoop. Ach neen! zo gekompliceerd is de erotiek van het kerngezonde zoveelste armeekorps niet.

De kanapee is voor de manschappen. Het bed voor de officieren. De vrouwen statiseerden als volgt: ik heb vandaag 2 bedden en 5 kanapees gehad.

Dat heet ik hiërarchie. Neen, zelfs objectief: dat is hiërarchie. Synthese van hiërarchie: een bed voor de officieren, een kanapee voor de manschappen. Dat een leger met zulke tucht onderging!

Cataro-bordeel, mythos van onze beschaving!