Lux. Jaargang 2

[p. 199]

De Paus over den bijbel.
door Pater Brada O.P.

Het ontzettende krijgsrumoer, dat over de wereld waart, doet de stem van den Paus niet duidelijk genoeg tot ons doordringen.

Zoo is het pijnlijk opvallend, hoe weinig goede Katholieken weten, dat we aan dezen Paus verschillende encyclieken danken, waarvan de inhoud voor hun persoonlijk godsdienstig leven van groot nut zou kunnen zijn.

Hoe weinig onder hen weten, dat deze Paus een encycliek uitgaf aver het ‘mystieke Lichaam van Christus,’ waarin Hij ons het juiste begrip geeft, wat wij daaronder hebben te verstaan. In zeer veel boeken werd er over geschreven, doch de uitleg van dit Paulinische beeld was geenszins altijd even duidelijk, jazelfs zoals de Paus zelf laat uitkomen, soms foutief.

Nog een andere encycliek kwam er uit met de titel ‘Divino Afflatu Spiritu’ waarin gehandeld wordt over de Bijbel.

Deze laatste encycliek, waarvan wij de inhoud voor U willen uiteenzetten kwam uit bij gelegenheid van het feit dat het vijftig jaar geleden was dat Paus Leo XIII zijn beroemd geworden encycliek uitgaf over hetzelfde onderwerp.

Evenals de encycliek van Paus Pius XI ‘Quadragesimo Anno’ een herdenkingsencycliek was van de encycliek van Paus Leo XIII ‘Rerum Novarum,’ zo ook is deze encycliek ‘Divino Afflatu Spiritu’ een herdenkingsencycliek van een der beroemde encyclieken van Paus Leo XIII, ‘Providentissimus’ geheten.

De grootheid van het pontificaat van Paus Leo XIII heeft inderdaad nog beteekenis voor onze tijd.

Na de aanleiding tot het schrijven van deze nieuwe encycliek te hebben uiteengezet, begint Paus Pius XII te getuigen dat Hij volkomen de leer van Paus Leo XIII, gelijk Paus Benedictus XV dat reeds gedaan had, de dwalingloosheid van de Bijbel kan onderschrijven.

In de Bijbel staat geen dwaling, dit volgt van zelf uit de leer der inspiratie die zoo opgevat moet worden, dat God de geheele bijbel inspireerde, niet slechts de stukken over geloof en zeden, zooals verschillende negentiendeeeuwsche theologen dat dachten, om allerlei moeilijkheden uit de weg te gaan.

Natuurlijk moet men direct dit voorbehoud maken, dat de overschrijvers der oorspronkelijke teksten heusch wel fouten in de tekst kunnen gebracht hebben. Ook moet men zijn verstand gebruiken: en als er in de Bijbel staat ‘De dwaas zegt, er is geen God’ moet men niet gaan zeggen’ Er staat in de Bijbel dat er geen God is’ erbij vergetend dat het de dwazen zijn die dat zeggen. Ook moet men weten, wat de schrijver voor zijn rekening neemt, als de schrijver

[p. 200]

een boek aanhaalt, een mondelinge traditie vertelt, een brief overschrijft dan is hij het er per sé niet mee eens, Bovendien is de Bijbel geen modern boek waarbij in de voetnoten altijd correct wordt aangegeven, waar de schrijver dit en waar de schrijver dat heeft gehaald. En tenslotte, men moet de woorden begrijpen zooals ze bedoeld zijn.

Om ineens wat dit laatste betreft maar het meest klassieke, voorbeeld aan te halen als de schrijver zegt ‘de zon ging op’ dan moet men dit verstaan zooals het bedoeld is. Een goed begrip van dit alles had heel wat eindelooze discussies onnoodig gemaakt

Wij voor ons bewonderen de heldere wijze, waarop Professor van den Oudenrijn deze problemen heeft uitgezet in zijn boek ‘God schreef’ (Roermond 1933).

De Paus wijst met voldoening op het grootsche werk verricht door de Paters Dominicanen door de stichting van hun bijbelschool St. Stephanus te Jerusalem, waar Père Lagrange en zijn staf werkten.

Van groot nut was het, dat Paus Leo XIII een zgn. ‘Bijbelcommisie’ instelde om uitspraak te doen bij de nieuwe problemen die zich voordeden, toen de bijbelstudie zulk een vlucht nam na de talrijke ontdekkingen van de oudheidkunde. De Paus wijst op het werk van de Pausen Pius X en Pius XI om het verkrijgen van de wetenschappelijke graad van doctor in de bijbelwetenschap zoo hoog mogelijk op te voeren.

Tenslotte prijst hij de Paters Benediktijnen die sinds 1907 bezig zijn een uitgave van de zgn. ‘Vulgaat’ voor te bereiden, welke zoover mogelijk terug gaat naar de oorspronkelijke vertaling van Hieronymus. Paus Pius XI gaf die Paters een apart klooster voor dit werk en verrijkte hun bibliotheek met verschillende kostbare handschriften.

‘Wat is er niet gedaan’ zegt de Paus ‘voor de verspreiding van de Bijbel, ook in de volkstaal,’ maar natuurlijk met uitleg, daar Christus de Kerk heeft aangesteld tot het behouden en uitleggen van de ware leer. Een uitleg van een leek zonder het wetenschappelijk apparaat van de moderne tijd loopt hopeloos gevaar vedraaiing en verdichting aan te bieden, zooals in de tijdschriften der Adventisten. Blij is de Paus dat zoowel op wetenschappelijk gebied als ook in het praktisch christelijk leven de Bijbel geweldig veel belangstelling geniet. Hij wijst op de bijbelcongressen, bijbelweken, wetenschappelijke uitgaven naar de normen van moderne tekstcritiek, alswel naar het verlangen der Christenheid de Bijbel te nemen als bron van meditatie. Met nadruk wijst de Paus op het groote nut der opgravingen in Palestina en het Oosten, met nadruk wijst hij op de noodzaak de studie der Bijbeltalen te bevorderen. De tekstcritiek, die ons terugbrengt tot de oorspronkelijke tekst, die alle overschrijffouten er uithaalt, onnoodige herhaling weglaat er in gebracht door latere copiëerders, de zetting der woorden weer herstelt, is van zeer groote waarde.

De Paus sprak zich ook uit over wat de Bisschoppen op het concilie van Trente vereenigd, bedoelen toen zij verklaarden dat de Vulgaat authentiek was. De Paus wijst er op, dat het concilie juist om tekstrevisie vroeg; men noemt de Vulgaat dan ook niet authentiek van wege een ingesteld wetenschappelijk onderzoek van de tekst, doch vanwege het eeuwenlange gebruik dat men er van maakte.

Dit gebruik bestond alleen maar in de Westersche kerk merkt de Paus op en sluit geenzins het gezag van de oorspronkelijke tekst uit.

De bedoeling was slechts een tekst aan te wijzen waaruit men zonder gevaar van

[p. 201]

dwaling kon putten zoowel bij het geven van lessen, bij het dispuut, als bij het predikambt. Heel juist heeft men deze authenticiteit, jurische authenticiteit genoemd in tegenstelling met critische authenticiteit.

De Paus gaat verder en vindt het loffelijk dat men ook voor vertalingen in de volkstaal uitgaat van de oorspronkelijke teksten, dat is tot nut en voordeel van de geloovigen en tot gemakkelijker verstaan beter.

Hoe gelukkig zulke woorden te horen en hoe redelijk-

Sprekend over de uitleg van de Bijbel wijst de Paus weer op het nut van de kennis van de letterlijke tekst, en de letterlijke betekenis; de figuurlijke beteekenis komt van God en God kan ons die slechts bekend maken; zoo heeft Jezus ons de figuurlijke beteekenis uitgelegd van veel gebeurtenissen, denken we maar aan wat Hij zeide over het teeken van Jonas, zoo ook kennen we de figuurlijke beteekenis van sommige feiten en woorden door de preken van de apostelen, soms ook vastgelegd op schrift, Dit alles kennen we door de traditie en uit de oude liturgie. De Paus waarschuwt de predikanten voor de figuurlijke zin van de Bijbel dat kan ‘Inegese’ worden, laat men zich houden aan de uitleg van de Vaders en de bevoegde exegeten.

Wat onze tijd betreft men moet de goede leer ons door Thomas van Aquino over de inspiratie uiteengezet niet vergeten en vooral dit punt voor ogen houden, dat de inspiratie niet een mechanische was, ‘God hield de hand van de schrijver niet vast,’ doch het boek ontstaat naar het eigen karakter van den schrijver: Amos was een boer en Daniël een prins. Welnu dat valt ook in hun geschriften te merken.

Om de historiciteit van een bijbelboek vast te stellen is het ook van enorm belang het literaire type van een bijbelboek vast te stellen, daarvoor is groote kennis noodig van de oudheid, waarvan de studie door de Paus met nadruk wordt bevolen.

Sinds Paus Leo XIII zijn er door de bijbelwetenschap verschillende moeilijke problemen opgelost, doch er zijn nog problemen, die om de oplossing vragen. Laat men zoeken naar positieve oplossingen, niet slechts oplossingen om de tegenstanders van de Kerk het zwijgen op te leggen.

Tenslotte sprekend over het gebruik van de Bijbel in het ambt der priesters vraagt de Paus o.a. om het dagelijks lezen van de evangeliën vooral, in de christelijke huisgezinnen te bevorderen, natuurlijk met een door de Kerk goedgekeurde tekst. De priesters ook moeten dat, wat bijbeltijdschriften als vrucht van goede studie aanbieden, aan de geloovigen bekend maken. Met bijzondere zorg spreekt de Paus over de opleiding van de seminaristen in de bijbelwetenschap.

Het is vooral in deze verschrikkelijke oorlogstijd zeer opportuun voor de menschen om de Bijbel te lezen.

Men leert in de Bijbel rechtvaardigheid en liefde.

‘De Bijbel niet kennen is Christus niet kennen’, heeft Hieronymus reeds gezegd. De encycliek eindigt met een speciale zegen voor hen die de bijbelwetenschap beoefenen.

Wie deze encycliek in zijn geheel zou willen lezen kunnen we geen Nederlandsche vertaling aanbieden, doch b.v. verwijzen naar de Spaansche vertaling verschenen in het Venezolaansche tijdschrift ‘Adsum’ Caracas Mei 1944.

Er is rond de encycliek van Paus Leo XIII ‘Providentissimus’ een uitgebreide literatuur ontstaan: deze nieuwe encycliek gaf antwoord en moge weer een nieuwe spoorslag zijn tot verdere studie.