Lutherse Bijbel (1648)

[fol. 56v]

VOOR-REDEN op de Handelingen der APOSTELEN. D.M.L.

DIt Boeck sal men lesen ende aen-sien, niet als wy eer-tijts gedaen hebben, als of S. Lucas daer-in alleen de eygen persoonlijcke wercken ofte handelingen der Apostelen hadde geschreven, tot een exempel van goede wercken, ofte van een goet leven: als oock S. Augustinus, ende vele andere, dit voor ’t beste exempel daer-in aen-gesien hebben, dat de Apostelen met de Christenen alle goederen gemeyn hebben gehadt, etc. ’t welck doch niet lange en duerde, ende by tijts moeste op-houden.

^* Maer daer op sal men mercken, dat S. Lucas met dit Boeck de gantsche Christenheyt leert, tot der Werelt eynde toe, het rechte Hooft-stuck der Christelijcke leere, namelijck, hoe wy alle moeten rechtveerdigh worden, alleen door ’t geloove in Iesum Christum, sonder alle toe-doen der Wet, oft hulpe onser wercken.

Sulck stuck is sijne voor-naemste meyninge, ende oorsake om dit Boeck te schrijven: daerom drijft hy oock so geweldelijck, niet alleen de predicatien der Apostelen, van ’t geloove in Christum, hoe dat beyde Ioden ende Heydenen daer-door hebben moeten rechtveerdigh worden, sonder alle verdiensten ende wercken; ⁺ maer oock de exempelen ende geschiedenissen van alsulcke leere; hoe de Heydenen, soo wel als de Ioden, alleen door ’t Euangelium, sonder de Wet zijn rechtveerdigh geworden: ende als S. Petrus getuygt in ’t 10 cap. v.28. ende 15. cap. v.9. dat Godt in sulck stuck geen onderscheyt gehouden en hebbe onder Ioden ende Heydenen: maer gelijck als Hy den Heydenen, die sonder de Wet leefden, den heyligen Geest gaf door ’t Euangelium; alsoo heeft Hy den selven oock den Ioden door ’t Euangelium, ende niet door de Wet, ofte om harer wercken ende verdiensten wille gegeven. Stelt alsoo in dit Boeck by malkanderen, beyde de leere van ’t geloove, ende oock de exempelen des geloofs.

DAerom dit Boeck wel mochte heeten eene glose over de Epistelen S. Pauli: ⁺ want dat S. Paulus leert ende drijft met woorden ende spreucken uyt de Schrift, dat wijst hier S. Lucas aen, ende bewijst het met exempelen ende geschiedenissen, dat het alsoo gegaen zy, ende alsoo gaen moete, als S. Paulus leert, namelijck, dat geene Wet, noch geen werck de Menschen rechtveerdigh make; maer alleen het geloove in Christum. Ende ghy vindt hier in dit Boeck eenen schoonen spiegel, daer-in ghy sien meugt, dat het waer is, ⁺ Sola fides justificat, alleen het geloove maeckt rechtveerdigh. Want alle exempelen ende geschiedenissen daer-in zijn van dat stuck gewisse ende troostelijcke getuygen, die u niet en liegen noch faelieren.

Want daer siet aen, ⁺ hoe S. Paulus selve is bekeert. Item, ⁺ hoe de Heyden Cornelius wort bekeert door S. Petri woort, hoe den Engel hem te vooren seyde, dat Petrus hem soude prediken, daer door hy saligh soude worden. Item, ⁺ de Lant-voogt Sergius, ende alle steden, daer S. Paulus ende Barnabas predikten. Siet aen het eerste Concilium der Apostelen te Ierusalem, cap. 15. Siet aen alle predicatien S. Petri, Pauli, Stephani ende Philippi; so sult ghy vinden, dat het altemael daer henen gaet, dat wy alleen door ’t geloove in Christum, ⁺ sonder de Wet ende wercken, moeten tot de genade komen, ende rechtveerdigh worden.

Ende men kan met dit Boeck, op dese maniere, den weder-partyen den mont geheel meesterlijck ende geweldelijck stoppen, die ons op de Wet ende onse wercken wijsen, ende haer dwaes onverstant openbaren voor de geheele werelt. Daerom spreeckt oock S. Lucas, dat sulcke exempelen des geloofs oock de vrome Ioden (die geloovigh geworden waren) seer verbaest maeckten, ende dat de andere ongeloovige Ioden dul ende dwaes daer over wierden. ’t Welck doch geen wonder en was, dewijle sy in de Wet opgevoedet, ende dat selve van Abraham af gewoon waren; ende verdrietelijck zijn moeste, dat de Heydenen, die sonder de Wet ende Godt waren, haer souden gelijck zijn in de genade Godts.

MAer dat onse lieden, wy die alle-gaer Heydenen zijn, sulcken Artijckel alsoo lasteren ende vervolgen, dat is tien-mael erger: daer wy nochtans hier sien, ende niet loochenen en konnen, ⁺ dat Godts genade ende Christi kennisse, op onse voor-saten gekomen is, sonder de Wet ende verdienst; ja in grouwelijcke afgoderyen ende lasteren. Maer sy sullen oock even soo veel met haer lasteren ende vervolgen daer aen gewinnen, als de Ioden met haer woeden ende rasen daer aen gewonnen hebben. Want die te vooren den Ioden sulcx gedreygt hadde, ende door Mosen laten singen: Ick wil u vertoornen over dien, dat mijn volck niet en is, ende over een onwetende volck u dul maken. Ende Hos. 2 cap. v.22. Ick wil mijn volck noemen, dat mijn volck niet en is, (dat is, dat sonder de Wet ende wercken leeft) ende heeft het haer gehouden: even deselve dreygt sulcx onsen lasteraers oock, ende (als Hy alreede wel heeft begonnen) sal Hy ’t haer gewisselijck houden. Maer dat en gelooven sy niet, tot dat sy ’t (als de Ioden) gewaer worden, Amen!

* Wat S. Lucas in de Handelingen der Apostelen voor-namelijk leert.

+ Joden ende Heydenen worden sonder de Wet rechtveerdigh.

+ Dit Boeck is een glose over S. Pauli Epistelen.

+ Sola fides justificat.

+ Paulus.

+ Cornelius.

+ Sergius.

+ Door ’t geloove Christi sonder de Wet ende wercken moeten wy rechtveerdigh worden.

+ Hoe Godts genade ende Christi kennisse tot ons Heydenen gekomen is.