Lutherse Bijbel (1648)

Het xxvj. Capittel.

Heeft seven deelen: I. Iesus spreeckt tot sijne Apostelen van sijn lijden ende sterven. II. Der Oversten der Ioden beraedslaginge. III. Iesus wort te Bethanien van seker wijf gesalft. IV. Iudas biedt sijne verraderye aen. V. De Heere doet het Paesch-lam bereyden, eet dat met sijne Apostelen, ende set het H. Avontmael in. VI. Wat in ’t uyt-gaen nae den Hof, als oock in den Hof zy gesproken ende gehandelt geworden. VII. Wat in ’t paleys van Caiphas geschiedt zy.

I.1

ENde het gebeurde, doe Iesus alle dese redenen vol-eyndt hadde, sprack Hy tot sijne Iongeren:

2

Ghy weet, dat nae twee dagen Paeschen wort, ⁺ ende des Menschen Soon sal over-gelevert worden, dat Hy gekruycigt worde.

+ Marc. 14,1. Luc. 22,1. Ioh. 13,1.

II.3

DOe vergaderden haer de Hooge-priesters ende Schrift-geleerden, ⁺ ende d’ Outsten in den volcke, in het paleys des Hoogen-priesters, die daer hiet Caiphas:

+ Ioh. 11,47. Act. 4,27.

4

Ende hielden raet, hoe sy Iesum met liste grijpen ende dooden souden.

5

Maer sy spraken: Immers niet op het Feest, op datter geen op-roer en worde onder ’t volck.

III.6

DOe nu Iesus te Bethanien was, ⁺ in ’t huys Simonis des melaetschen;

+ Marc. 14,3. Ioh. 12,2.

7

Tradt een wijf tot Hem, dat hadde een glas met kostelijck water, ende goot het op sijn Hooft, daer Hy aen de tafel sat.

8

Doe dat sijne Iongeren sagen, wierden sy on-willigh, ende spraken: Waer-toe dient dit verlies?

9

Dit water hadde mogen dier verkocht, ende den armen gegeven worden.

10

Doe dat Iesus merckte, sprack Hy tot haer: Wat bekommert ghy dit wijf? sy heeft een ^a goet werck aen my gedaen.

a Goet werck) Daer siet men, dat het geloove alleen het werck goet maeckt; want alle vernuft hadde dit werck verdoemt; gelijck oock de Apostelen selve deden. Want die wercken zijn de beste, die men niet en weet, hoe goet dat sy zijn.

11

Ghy hebt altijt armen by u; ⁺ maer My en hebt ghy niet altijt.

+ Deut. 15,11. Marc. 14,7. Ioh. 12,8.

[fol. 15v]

12

Dat sy dit water op mijn lichaem heeft gegoten, dat heeft sy gedaen, om dat men my ^b begraven sal.

b Begraven) Laet het doch geschieden; ’t is de laetste dienst dien sy my doet: want Ick sal doch sterven.

13

Voor-waer Ick segge u: Waer dit Euangelium gepredickt wort in de gantsche Werelt, daer sal men oock seggen tot harer gedachtenisse, wat sy gedaen heeft.

IV.14

DOe ginck een van de Twaelve, ⁺ genoemt Iudas Iscarioth, henen tot de Hooge-priesters,

+ Marc. 14,10. Luc. 22,3. Joh. 13,2.

15

Ende sprack: Wat wilt ghy my geven, ick wil Hem u verraden? Ende sy boden hem dertigh silverlingen. ⁺

+ Zach. 11,12.

16

Ende van doe aen socht hy gelegentheyt, dat hy Hem verriede.

V.17

MAer op den eersten dagh der ^* soete brooden, traden de Iongeren tot Iesum, ⁺ ende spraken tot Hem: Waer wilt Ghy, dat wy u bereyden het Paesch-lam te eten?

* Exod. 12,17.

+ 1 Het Paesch-lam. Marc. 14,12. Luc. 22,7.

18

Hy sprack: Gaet henen in de stadt tot eenen, ende spreeckt tot hem: De Meester laet u seggen; Mijnen tijt is hier, Ick wil by u het Paeschen houden met mijne Iongeren.

19

Ende de Iongeren deden, gelijck Iesus haer bevolen hadde, ende bereydden het Paesch-lam.

20

Ende op den avont sette Hy Hem aen de tafel met de Twaelve; ⁺

+ Marc. 14,17. Luc. 22,14. Joh. 13,21.

21

Ende doe sy aten, sprack Hy: Voor-waer Ick segge u, ⁺ Een van u sal my verraden.

+ Act. 1,17.

22

Ende sy wierden seer bedroeft, ende begonnen, een yegelijck van haer, ende seyden tot Hem: Heere, ben ick ’t?

23

Hy antwoordde, ⁺ ende sprack: Die met de hant met my in de schotel dopt, die sal my verraden.

+ Psal. 41,10. Luc. 22,21. Joh. 13,18.

24

Des Menschen-Soon gaet wel henen, gelijck van Hem geschreven staet; maer wee dien Mensche, door welcken des Menschen Soon verraden wordt! het ware hem beter, dat deselve Mensch noyt geboren en ware.

25

Doe antwoordde Iudas, die Hem verriedt, ende sprack: Ben ick ’t, Rabi? hy sprack tot Hem: Ghy segt ’et.

26

☜Maer doe sy aten, ⁺ nam Iesus het broot, danckte, ende brack het, ende gaf het den Iongeren, ende sprack: Nemet, etet, dat is mijn lichaem.

+ Het Avontmael des Heeren. Marc. 14,22. Luc. 22,19. 1 Cor. 11,23.

27

Ende Hy nam den Kelck, ende danckte, gaf haer dien, ende sprack: Drincket alle daer uyt;

28

Dat is mijn Bloet des Nieuwen Testaments, ⁺ ’t welck vergoten wort voor vele, tot vergevinge der sonden☞.

+ Jer. 31,31. Ebr. 8,8.

29

Ick segge u; Ick en sal van nu aen niet meer van ’t gewas des wijn-stocks ^c drincken, tot op dien dagh, wanneer Ick ’t nieuw drincken sal met u in ’t Rijck mijnes Vaders.

c Drincken) dat is, Wy en sullen voort-aen niet meer eenen lichamelijcken omme-ganck met malkanderen hebben: ende dit sal ’t valete zijn.

VI.30

^* ENde ⁺ doe sy den Lof-sangh gesproken hadden, gingen sy uyt aen den Olijf-bergh.

* Marc. 14,26. Luc. 22,39. Joh. 18, 1.

+ 2 Olijf-bergh.

31

Doe sprack Iesus tot haer: In deser nacht sult ghy u alle aen my erge-ren; want daer staet geschreven: ⁺ ☜Ick sal den Herder slaen, ende de schapen der kudde sullen haer verstroyen☞.

+ Zach. 13,7. Marc. 14,27. Joh. 16,32.

32

Maer wanneer Ick op-stae, ⁺ wil Ick voor u henen gaen in Galileam.

+ Marc. 14,28. cap. 16,7.

33

Maer Petrus antwoordde, ⁺ ende sprack tot Hem: Al waer ’t oock dat sy haer alle aen u ergerden, so en wil ick doch my nimmer-meer ergeren.

+ Luc. 22,33.

34

Iesus sprack tot hem: ⁺ Voor-waer Ick segge u, In deser nacht, eer de haen kraeyt, sult ghy My drie-mael verloochenen.

+ Joh. 13,38.

35

Petrus sprack tot Hem: Al waer’t dat ick oock met u moeste sterven, so en wil ick u niet verloochenen. Desgelijcx seyden oock alle de Iongeren.

36

Doe quam Iesus met haer tot eenen Hof, ⁺ die hiet Gethsemane, ende sprack tot sijne Iongeren: Sit hier, tot dat Ick derwaerts gae, ende bidde.

+ Marc. 14,32. Luc. 22,39. Joh. 18,1.

37

Ende nam tot Hem Petrum, ende de twee sonen Zebedei, ende begon te treuren ende seer beangst te worden.

38

Doe sprack Iesus tot haer: ^d Mijne ziele is bedroeft ter doot toe; blijft hier, ende waeckt met My.

d Het geestelijcke lijden Christi in den Hof.

39

Ende ginck een weynigh voort, viel neder op sijn aen-gesicht, ende badt, ende sprack: ☜Mijn Vader, ⁺ is ’t mogelick, so gae dese kelck van my; doch niet als Ick wil, maer als Ghy wilt☞.

+ Luc. 22,41. Matth. 20.22, 23.

40

Ende Hy quam tot sijne Iongeren, ende vondtse slapende, ende sprack tot Petro: En kont ghy dan niet een uyre met My waken?

41

Waeckt ende biddet, op dat ghy niet in aen-vechtinge en valt; ⁺ de geest is gewilligh, maer het vleesch is swack.

+ Gal. 5,17.

42

Ten tweeden-mael ginck Hy wederom henen, badt ende sprack: Mijn Vader, en is ’t niet mogelick, dat dese kelck van my gae, ’t en zy dat Ick hem drincke, so geschiede uwen wille.

43

Ende Hy quam, ende vondtse wederom slapende; ende hare oogen waren vol slaeps.

44

Ende Hy lietse, ende ginck wederom henen, ende badt ten derden-mael, ende sprack deselve woorden.

45

Doe quam Hy tot sijne Iongeren, ende sprack tot haer: Och, wilt ghy nu slapen ende rusten? siet, de uyre is gekomen, dat des Menschen Soon in der sondaren handen over-gelevert wort.

46

Staet op, laet ons gaen; siet, hy is nae-by, die my verraedt.

47

Ende als Hy noch sprack, siet, ⁺ doe quam Iudas, een van de Twaelve, ende met hem een groote schare, met sweerden ende met stocken, van de Hooge-priesteren ende Outsten des volcx.

+ Marc. 14,43. Luc. 22,47. Joh. 18,3.

48

Ende de verrader hadde haer een teecken gegeven, ende geseyt: Welcken ick kussen sal, die is ’t, dien grijpet.

49

Ende terstont tradt hy tot Iesum, ende sprack: Weest ^e gegroet, Rabbi! ende kuste Hem.

e Gegroet) Dat is quaet Duytsch: wy groeten alsoo op Duytsch, Goeden avont. Veel gelucks, etc.

50

Maer Iesus sprack tot Hem: Mijn vrient, waerom zijt ghy gekomen?

[fol. 16r]

Doe ^f traden sy toe, ende sloegen de handen aen Iesum, ende grepen Hem.

f Het lichamelijcke lijden Christi in den hof.

51

Ende siet, een van de gene die met Iesu waren, reckte de hant uyt, ende trock sijn sweert uyt, ende sloegh des Hoogen-priesters knecht, ende hieuw hem een oore af.

52

Doe sprack Iesus tot hem: ⁺ Steeckt uw’ sweert in sijne plaetse; want ☜wie het ^g sweert neemt, die sal door het sweert ^h vergaen☞.

+ Gen. 9,6. Apoc. 13,10.

g Sweert neemt) Het sweert nemen de gene, die het sonder ordentlijck gewelt gebruycken.

h Vergaen) dat is, Hy is in des sweerts oordeel gevallen; hoe-wel somtijts de Geweldige des sweerts, van wegen sijne boete, ofte om andere oorsaken wille, sulck oordeel niet en vol-trecken; alsoo bevestigt Christus het sweert.

53

Ofte meynt ghy, dat Ick mijnen Vader niet en konde bidden, dat Hy my toe-schickte meer dan twaelf ⁱ legioenen Engelen?

i Legioenen) Een legioen is een getal van ontrent ses duysent.

54

^* Hoe soude dan de Schrift vervult worden? het moet alsoo geschieden.

* Psal. 22,7. ende 69.2, 10. Luc. 24,25.

55

Te dier uyre sprack Iesus tot de scharen: Ghy zijt uyt-gegaen als tot eenen Moordenaer, met sweerden ende met stocken, om my te vangen: Ick hebbe doch dagelicx by u geseten, ende hebbe geleert in den Tempel; ende ghy en hebt my niet gegrepen.

56

Maer dit is alles geschiedt, op dat de Schriften der Propheten vervult wierden. Doe verlieten Hem alle de Iongeren, ende vloden.

VII.57

^{+ ++} MAer die Iesum gegrepen hadden, leydden Hem tot den Hoogen-priester Caiphas; alwaer de Schrift-geleerden ende de Outsten haer vergadert hadden.

+ Marc. 14,53. Luc. 22,54. Joh. 18,13.

++ 2 Iesus wort tot Caipham geleydt.

58

Maer Petrus volgde Hem nae van verre, tot in het paleys des Hoogen-priesters: ende ginck binnen, ende sette hem by de knechten, op dat hy sage, hoe ’t soude af-loopen.

59

Maer de Hooge-priesters, ⁺ ende de Outsten, ende den gantschen Raet sochten valsche getuygenisse tegen Iesum, op dat sy Hem doodden; ende en vonden geene.

+ Marc. 14,55.

60

Ende hoe-wel daer vele valsche getuygen voort-quamen, en vonden sy doch geene.

61

Ten laetsten quamen daer twee valsche getuygen voort, ende spraken: Hy heeft geseyt; ⁺ Ick kan den Tempel Godts af-breken, ende in drie dagen den selven op-bouwen.

+ Joh. 2,19.

62

Ende de Hooge-priester stont op, ⁺ ende sprack tot Hem: En antwoordt Ghy niet op het gene, dat dese tegen u getuygen?

+ Marc. 14,59.

63

Maer Iesus sweegh stille. Ende de Hooge-priester antwoordde, ⁺ ende sprack tot Hem: Ick besweere u by den levendigen Godt, dat Ghy ons segt, of Ghy zijt Christus de Soon Godts?

+ Jes. 53,7. Matth. 27.12, 14.

64

Iesus sprack tot hem: Ghy segt ’et. ⁺ Doch segge Ick u, ☜Van nu aen sal ’t geschieden, dat ghy sien sult des Menschen Soon sitten ter rechter-hant der kracht, ende komen in de wolcken des Hemels☞.

+ Psal. 110,1. Matth. 16,27. cap. 24,30. Marc. 14,62. Luc. 22,69. Act. 1,11. Rom. 14,10. 1 Thess. 4,16. Apoc. 1,7.

65

Doe verscheurde de Hooge-priester sijne kleederen, ende sprack: Hy heeft Godt gelastert! wat behoeven wy breeder getuygenisse? siet, nu hebt ghy sijne Godts-lasteringe gehoort.

66

Wat dunckt u? Sy antwoordden, ⁺ ende spraken: Hy is des doots schuldigh.

+ Lev. 24,16.

67

Doe spogen sy uyt in sijn aengesicht, ⁺ ende sloegen Hem met vuysten: maer sommige sloegen Hem in ’t aengesichte,

+ Ies. 50,6. Ioh. 19,3.

68

Ende spraken: Propheteert ons Christe, ⁺ Wie is ’t die u sloegh?

+ Luc. 22,64.

69

Maer Petrus sat buyten in ’t paleys; ⁺ ende eene dienst-maegt tradt tot hem, ende sprack: Ende ghy waer’t oock met Iesu van Galilea?

+ Marc. 14,66. Luc. 22,55. Ioh. 18.16, 25.

70

⁺ Maer hy loochende het voor haer allen, ende sprack: Ick en weet niet wat ghy segt.

+ 3 Petrus versaeckt Christum.

71

Maer als hy ter deure uyt ginck, sagh hem een andere, ende sprack tot de gene, die daer waren: Dese was oock met Iesu van Nazareth.

72

Ende hy loochende ’t noch eens, ende swoer daer toe: Ick en kenne den Mensche niet.

73

Ende een weynigh daer-nae, traden toe die daer stonden, ende spraken tot Petro: Voor-waer ghy zijt oock een van die; want uwe sprake verraedt u.

74

Doe begon hy sich te vervloecken, ende te sweeren: Ick en kenne den Mensche niet. Ende terstont kraeyde de haen.

75

Doe dacht Petrus aen de woorden Iesu, die Hy tot hem seyde: ⁺ Eer de haen kraeyen sal, sult ghy my drie-mael verloochenen. Ende hy ginck uyt, ende weende bitterlijck.

+ Matth. 26,34. Marc. 14,30. Luc. 22,61. Ioh. 13,38.