Lutherse Bijbel (1648)

Het v. Capittel.

Begrijpt een stuck van de Predicatie, welcke Christus op den bergh heeft gedaen, in drie deelen: I. Van de saligheyt der jongeren Christi. II. Af-beeldinge des Apostel-ampts door sommige gelijckenissen. III. Worden sommige Geboden des Wets verklaert, tegen de vervalschinge der Phariseen.

I.1

MAer doe ^a Hy het volck sagh, ginck Hy op eenen bergh, ende sette Hem neder; ende sijne Iongeren traden tot Hem.

a In dit Capittel en spreeckt Christus niet van ’t ampt oft regiment der wereltlijcke Overigheyt; maer leert sijne Christenen een recht leven voor Godt in den geest.

2

Ende Hy dede sijnen mont op, leerdese, ende sprack:

3

⁺ Saligh zijn, die daer geestelijck arm zijn: want het Hemel-rijck is haer.

+ Luc. 6,20.

4

⁺⁺ Saligh zijn, die daer rouwe dragen: ^* want sy sullen getroost worden.

++ Luc. 6,21.

* Jes. 61,2. Matth. 11.5, 28.

5

⁺ Saligh zijn de sacht-moedige: want sy sullen het aerd-rijck ^b besitten.

+ Psal. 37,11.

b Besitten) De Werelt meynt de Aerde te besitten, ende het hare te beschermen, als sy gewelt oeffent; maer Christus leert, dat men de Aerde met sacht-moedigheyt besitte.

6

^* Saligh zijn, die daer hongeren ende dorsten nae de gerechtigheyt: ⁺ want sy sullen versadigt worden.

* Jes. 55,1.

+ Psal. 17,15. Ioh. 6,35.

7

Saligh zijn de barmhertige: want sy sullen barmhertigheyt verkrijgen.

8

⁺⁺ Saligh zijn, die reyn van herten zijn: want sy sullen Godt sien.

++ Psal. 15,2 ende 24,4. Ebr. 12,14.

9

Saligh zijn de ^c vrede-makers: want sy sullen Godts kinderen heeten.

c De vredemakers zijn meer dan de vreedsame; namelijck, die den vrede maken, bevorderen ende onderhouden onder andere: gelijck Christus ons by Godt heeft vrede gemaeckt.

10

^* Saligh zijn, die om der gerechtigheyt wille vervolgt worden: want het Hemel-rijck is haer.

* 2 Cor. 4,10. 2 Tim. 2,12. 1 Petr. 3,14.

11

⁺ Saligh zijt ghy, als u de Menschen om mijnent wille smaden ende vervolgen, ende spreken allerley quaet tegen u, ist dat sy daer aen liegen.

+ Luc. 6,22. 1 Petr. 4,14.

12

Weest vrolijck ende bly-moedigh, ⁺ het sal u in den Hemel wel geloont worden: ⁺ want alsoo hebben sy vervolgt de Propheten, die voor u [geweest zijn.]

+ Iac. 1,2.

+ Act. 7,52.

II.13

GHy zijt het ^d sout der aerden; ⁺ als nu het sout smake-loos wort, waer-mede sal men souten? ’t en is voort-aen nergens meer toe nut, dan dat men ’t uyt-schudde, ende late ’t de lieden vertreden.

d Wanneer de Leeraers ophouden Godts Woort te leeren, so moeten sy van menschen-wetten over-vallen ende vertreden worden.

+ Marc. 9,50. Luc. 14,34.

14

^* Ghy zijt het licht der Werelt: een stadt, die op eenen bergh leyt, en magh niet verborgen zijn.

* 2 Cor. 4,6.

15

Men en steeckt oock geen licht aen, ⁺ ende settet onder eenen schepel, maer op eenen kandelaer; so licht ‘et dan allen, die in den huyse zijn.

+ Marc. 4,21. Luc. 8,16. cap. 11,33.

16

Alsoo ☜laet uw’ licht lichten voor de lieden; ⁺ dat sy uwe goede wercken sien, ende uwen Vader in den Hemel prijsen☞.

+ 1 Petr. 2,12.

III.17

GHy en sult niet meynen, dat Ick gekomen ben, om de Wet ofte de Propheten te ontbinden: Ick en ben niet gekomen, om te ontbinden; maer om te vervullen.

18

Want Ick segge u voor-waer, ⁺ tot dat Hemel ende aerde vergae, en sal niet de kleynste letter, noch een tittel van de Wet vergaen, tot dat het alles geschiede.

+ Luc. 16,17.

19

Wie nu een van dese kleynste geboden ^e ontbindt, ⁺ ende leert de lieden alsoo, die sal de ^f kleynste heeten in ’t Hemel-rijck; maer wie het doet ende leert, die sal ^g in ’t Hemel-rijck.

e Ontbindt ) Alsoo doet der Papisten hoop, seggende: Dese geboden Christi en zijn geene geboden, maer raden.

+ Iac. 2,10.

f Kleynste heeten ) dat is, niet met allen zijn, ende verworpen worden.

g Groot heeten) dat is, groot ende uyt-nemende zijn.

20

^* Want ☙Ick segge u; ☜’t En zy dat uwe gerechtigheyt beter zy, dan der Schrift-geleerden ende ^h Phariseen; so en sult ghy in het Hemel-rijck niet komen☞.

* Euangelium op den 6 Son-dagh nae de H. Drievuldigheyt.

h Der Phariseen) Der Phariseen vromigheyt bestaet alleen in uyterlijcke wercken ende schijn; maer Christus eyscht des herten vromigheyt.

21

⁺ Ghy hebt gehoort, dat tot de Ouden geseyt is: Ghy en sult niet dooden; maer wie doodt, die sal des Gericht schuldigh zijn.

+ Exod. 20,13. Deut. 5,17.

22

Maer Ick segge u: Wie op sijnen broeder toornigh is, die is des Gerichts schuldigh. Maer wie tot sijnen broeder seyt, ⁱ Racha! die is des Raets schuldigh. Maer wie seyt: Ghy dwaes! die is des helschen vyers schuldigh.

i Racha begrijpt alle toornige teeckenen. Sommige meynen, dat het voort-kome van ’t Ebreeusche woort, Rik, id est, vanum & nihil, dat nieuwers toe en deugt; maer een dwaes is harder, als die oock schadelijck, ende niet alleen ondeugdelijck is.

23

Daerom, wanneer ghy uwe gave op den Altaer offert, ende wordt aldaer in-dachtigh, dat uwe broeder yet tegen u hebbe;

24

So laet aldaer voor den Altaer uwe gave, ende gaet eerst henen, ende versoent u met uwen broeder, ende als-dan komt ende offert uwe gave.

25

^{+ k} Overdraegt u met uwe weder-partye terstont, terwijle dat ghy noch met hem op den wegh zijt; op dat u de weder-partye niet t’ eeniger tijt over en levere den Richter; ende de Richter over-levere u den Dienaer, ende wordt in den kercker geworpen.

+ Luc. 12,58. Eph. 4,26.

k Overdraegt u) Gelijck als de gene schuldigh is te versoenen, die den anderen leet gedaen heeft; alsoo is die schuldigh te vergeven ende goet-willigh te zijn, dien leet geschiedt is: op dat aen beyde zijden geen toorn en blijve.

26

Ick segge u voorwaer, Ghy en sult van daer niet uyt-komen, tot dat ghy oock den laetsten penningh betaelt☙.

27

^* Ghy hebt gehoort, dat tot de Ouden geseyt is: Ghy en sult geen overspel doen.

* Exod. 20,14. Deut. 5,18.

28

⁺ Maer ick segge u: Wie een wijf aensiet om haer te begeeren, die heeft alreede met haer overspel gedaen in sijn herte.

+ Iob 31.1, 9. Psal. 119,37.

29

⁺⁺ Maer ergert u uwe rechter-ooge, so ^l treckt het uyt, ende werpt ’et van u: ’t is u beter, dat een uwer leden verderve, ende niet het geheele lichaem in de Helle geworpen en worde.

++ Matth. 18.8, 9. Marc. 9.47, 43.

l Treckt) geestelijck uyt te trecken is hier geboden, dat is, wanneer oogen-lust in ’t herte gedoodt ende wegh-gedaen wort.

30

Ergert u uwe rechter-hant, so houwtse af, ende werptse van u: ’t is u beter, dat een uwer leden verderve, ende niet het geheele lichaem in de Helle geworpen en worde.

31

Daer is oock geseyt: ⁺ Wie hem van sijn wijf scheydt, die sal haer eenen scheyd-brief geven. ⁺

+ Deut. 24,1. Matth. 19,7. etc.

+ Marc. 10.4, etc. Luc. 16,18.

32

Maer Ick segge u: ⁺ Wie hem van sijn wijf scheydt, (’t en zij dan om overspel) die maeckt dat sy overspel doet: ende wie een af-gescheyden trouwt, die doet overspel.

+ 1 Cor. 7,10.

33

Voorts hebt ghy gehoort, ⁺ dat tot de Ouden geseyt is: Ghy en sult geenen valschen eedt doen, ende sult Gode uwen eedt houden.

+ Exod. 20,7. Lev. 19,12. Deut. 5,11.

34

Maer Ick segge u: ⁺ Dat ghy gant-

+ Iac. 5,12.

[fol. 4r]

schelijck niet ^m sweeren en sult, Noch by den Hemel; want hy is Godts stoel:

m Sweeren) Al het sweeren ende eedt doen is hier verboden, dat de Mensch van hem selven doet: maer wanneer het de liefde, het gebodt, de noot, nuttigheyt des Naesten, ofte Godts eere eyscht, so is het wel gedaen: gelijck als oock de toorn verboden is, ende nochtans loflijck is, wanneer hy uyt liefde ende tot Godts eere vereyscht wort.

35

^* Noch by de Aerde; want sy is sijn voet-banck: Noch by ⁺ Ierusalem; want sy is eens grooten Konincx stadt.

* Ies. 66,1.

+ Psal. 48.2, 3.

36

Oock en sult ghy by uw’ hooft niet sweeren; want ghy en kont niet een eenigh hayr wit ofte swart maken.

37

⁺⁺ Maer ☜uwe reden zy, Ia, ja; Neen, neen: wat daer boven is, dat is van den quaden☞.

++ Iac. 5,12.

38

^/ Ghy hebt gehoort, datter geseyt is: Ooge om ooge, tant om tant.

/ Exod. 21.23, etc. Lev. 24,20. Deut. 19,21.

39

^// Maer ick segge u, Dat ghy den quaden ⁿ niet weder-staen en sult; maer so u yemant eenen slagh geeft op uwe rechter wange, dien biedt oock d’ andere.

// Lev. 19,18. Prov. 24,29. Luc. 6,29. Rom. 12.17, 19. 1 Cor. 6,7. 1 Thes. 5,15. 1 Petr. 3,9.

n Niet weder-staen), dat is, niemant en sal hem selven wreken; maer de Overigheyt des sweerts sal sulcx doen, Rom. 13,4.

40

Ende so yemant met u rechten wil, ende uwen rock nemen; die laet oock den mantel.

41

Ende so u yemant dwingt een mijle te gaen, so gaet met hem twee.

42

^* Geeft den genen, die u bidt; ende keert u niet af van den genen, die van u leenen wil.

* Deut. 15.7, 8. Luc. 6,35. Gal. 6,10.

43

⁺ Ghy hebt gehoort, datter geseyt is: Ghy sult uwen Naesten lief hebben; ende uwen vyant haten.

+ Lev. 19,18.

44

Maer Ick segge u: ☜Hebt lief uwe vyanden; ⁺⁺ segent die u vloecken; doet wel den genen, die u haten; ^/ biddet voor de gene, die u leet aen-doen ende vervolgen;

++ Luc. 6.27, 35. Rom. 12,20.

/ Luc. 23,24. Act. 7,60. 1 Cor. 4.12, 13. 1 Petr. 2,23.

45

Op dat ghy kinderen zijt uwes vaders in den Hemel: want Hy laet sijne Sonne op-gaen over de boose, ende over de goede; ende laet regenen over de Rechtveerdige ende onrechtveerdige☞.

46

Want ist dat ghy lief hebt, ⁺ die u lief hebben; wat sult ghy voor loon hebben? en doen niet oock dat selve de ^o tollenaers?

+ Luc. 6,32.

o Tollenaers heeten in ’t Latijn Publicani, ende zijn geweest, die der Romeynen renten ende tollen onder handen hadden; ende waren gemeynlijck godt-loose Heydenen, van de Romeynen daer toe gestelt.

47

Ende ist dat ghy u alleen tegen uwe broeders vriendelijck bewijst, wat doet ghy sonderlings? en doen niet de tollenaers oock alsoo?

48

Daer om sult ghy volkomen zijn, gelijck als uwe Vader in den Hemel volkomen is.