Lutherse Bijbel (1648)

[p. fol.]

Geographische Beschryvinghe des JOODSCHEN LANDTS, door-vvandelt van onsen Salighmaecker den Heere Iesu Christo.

ALsoo wy in de Beschryvinghe van onse voor-gaende Kaerten (ghevoeght in ’t Oude Testament) ghenoeghsaem hebben verklaert, de gheleghentheydt deses Landts, sijne vruchtbaerheydt, name, verdelinghe; midts-gaders aenpalende Contreyen, soo sullen wy alhier (sulcks voorby gaende) alleen vertoonen de verdeelinghe, midtsgaders de namen der Provintien die dit Landt heeft gehadt ten tijde Christi: te weten, Iudea, dat is het Ioodsche Landt, Samaria, Galileen, Itureen, het Trachonitis Landt, midtsgaders Peraea, dat is, het Landt over de Iordane. Iudea is het Zuydelijckste deel des Landts Israël, palende in t’ Oosten aen de Doode-Zee en de Iordane: in ’t Zuyden aen het Gebergte Seir: in ’t westen aen de Groote-Zee: ende in ’t Noorden aen Samaria, het welck sich in ’t Oosten paelt aen de Iordane: in ’t Westen aen de groote-Zee: ende in ’t Noorden aen Galileen, ’t welck wederom sijne palen heeft in ’t Oosten de Iordane; mitsgaders de Galileesche-Zee: in ’t Westen de Groote-Zee: ende in ’t Noorden Itureen; dit Landt werdt gedeelt in twee deelen, te weten, in Hoogh- ende Neder-Galileen, het Landt Itureen, geleghen aen ’t gebergte Libanon, paelt ten Zuyden aen Galileen: in ’t Westen aen Phoenicia: ten Oosten aen Abilene: en in ’t Noorden aen ’t Gebergte Antilibanus: het Trachonitis Landt, eertijdts ghenaemt het Coninghrijck Basan, paelt teghen ’t Oosten aen het Landt Hus, alwaer den Heyligen Iob sijn wooninghe hadt: in ’t Zuyden teghen Peraea: in ’t Westen aen de Iordane, neffens de Galileesche-Zee: in ’t Noorden heeft het Itureen, Peraea heeft in ’t Oosten ’t Landt der Amoniten: in ’t Zuyden de Moabiten: teghen het Westen de Iordane: ende in ’t Noorden het Trachonitis Landt.

Dit alsoo gheseydt van de verdeelinge des Landts, sullen wy voort-gaen tot de wandelinge Christi, en van ’t begin sijner geboorte tot sijne Hemelvaert, kortelijck aen-roeren de Steden en de Vlecken daer hy heeft verkeert, en tot verlichtinghe des Lesers met Cyfer-getallen de selve (soo in dese beschryvinge, als oock in de Kaert) aenwijsen.

Den tijdt vervult zijnde, die van Godt bestemt ende sijne Propheten voorseyt was, tot op de komste Christi, is dit Landt Israels geraeckt onder de heerschappye der Romeynen, ende was daer in Coningh Herodes, toe-ghenaemt Ascalonita, een Idumeer, de eerste vreemde Coningh tot Ierusalem: Cyrenius was in Syrien Stadt-houder; en tot Romen regeerde als doen den Keyser Augusto, die de geheele werelt dede beschryven, een yeder in sijne stadt, ofte plaetse daer hy geboren en uytgesproten was.

Maria nu van den Engel Gabriel besocht, ghegroet ende aen-gheseyt zijnde dat sy (soo door den Heyligen Geest, als oock door de overschaduwende kracht des Alderhooghsten) soude bevrucht werden, een Sone baren, ende sijnen name noemen Iesus; woonde tot Nazareth, ⁺ van waer sy neffens haren onder-trouden Man Ioseph reysde na Bethlehem, ⁺ ’t welck was de Stat Davids, want sy beyde van den Geslachte Davids waren, om aldaer volghens ’t bevel des Keysers (als gheseyt is) beschreven te werden; aldaer komende, en was voor haer gheen Herberge te bekomen, dies sy haer moesten behelpen in een stalle der Beesten, alwaer het baren haer over-viel, ende baerde aldaer haer eerst-geboren Sone, wand hem in doecken, ende leyde hem in een kribbe der Beesten; dit den Herderen daer omtrent van d’Engelen geboodschapt zijnde, verlieten haer Vee, besochten het Kindeken, ende verkondighden sijne geboorte, Luc. 2. Dit Kindeken wert besneden ten achtsten dage, ende dry-en-dertig dagen out zijnde, in den Tempel gebragt binnen Ierusalem, ⁺om den Heere geheylight te werden, alwaer den rechtvaerdighen Simeon (zijnde in den Tempel) dit Kindt in sijne armen nam, Godt lovende, Luc. 2. vers 28.

Eenige tijdt hier na quamen de Wijsen uyt Oosten, ⁺ om desen nieuwen Coningh te besoecken, alsoo sy sijne Sterre gesien hadden; ’t geruchte hier van komende voor Herodes, dede vergaderen de Overpriesters en de Schriftgeleerden, om uyt haer te verstaen de plaetse sijner geboorte, die sy alle getuyghden te zijn 2. Bethlehem, waer over hy de Wijsen belaste alles wel neerstelijck te ondersoecken, en hem bekent te maecken, sy buyten 3. Ierusalem komende gingh de Sterre voor haer, tot datse het Kindeken vonden, ’t welck sy hare gaven offerden, ende werden in den droom vermaent, datse niet na Ierusalem, maer door eenen andren wegh souden naer huys keeren, ende Ioseph werdt mede in den droom belast, dat hy met Maria ende het Kindeken soude vlieden in Egypten; Herodes siende dat hy van den Wijsen bedrogen was, geboot wel stricktelijck datmen alle de kinderkens te Bethlehem ende daer omtrent soude dooden, van twee jaren oudt ende daer onder, op dat vervult werde de voorsegginge, Ier. 31:15. Herodes ghestorven zijnde, werdt Ioseph vermaent wederom te keeren, doch verstaende dat Archelaus (de Sone van Herodes) Coningh in Iudea was, reysde hy in Galileen, en woonde tot 1. Nazareth, Matth. 2: 23.

Iesus zijnde twaelf jaren, ⁺ reysde met sijn Ouderen na Ierusalem, op het Feest van Paesschen, ende als de dagen aldaer vol-eyndt waren, reysden wederom tot 1. Nazareth.

In ’t vijfthiende jaer des Keysers Tiberii, ⁺ als Pontius Pilatus President van Iudea was, quam Iesus van Nazareth aen de Iordane, niet verre van de Doode-Zee, te weten, tot Bethabare, ⁺dat is aen ’t Veer daer men gewoonelijck over-vaert, al-waer hy van Ioannes gedoopt wert, den Heyligen Geest op hem neder-daelde, ende een stemme uyt den Hemel riep: Dese is mijn Sone, mijn Geliefde, in den welcken ick mijn wel-behagen hebbe, Matt. 3. vers 17. Van den water opkomende, is hy door den Geest gevoert in de Woestyne, alwaer hy veertigh dagen gevast hebbende, van den duyvel besocht is, doch hy in alles volstandigh blyvende, is van den Satan verlaten, ende Iesu keerde wederom in Galileen, alwaer hem volgden Andreas, Petrus ende Philippus, ende hy woonde tot 1. Nazareth, Luc. 4: 16 alwaer hy in de Synagoge leerde, ende van daer uytgaende, komt hy tot Cana Galilea, ⁺alwaer hy den Huwelijcken Staet vereert met sijne eerste wonder-werck, doende het Water aldaer in Wijn veranderen, Ioan. 2. 1. Iesus van daer gaende nae. ⁺ Capharnaum met sijne Moeder, Broeders en de Discipelen, van daer treckende nae 3. Ierusalem, vermits het Feest van Paesschen nae by was, vers 12. 13.

+ 1.

+ 2.

+ 3.

+ A^o. 2.

+ A^o. 12.

+ A^o. 30.

+ 4.

+ 5.

+ 6.