Lutherse Bijbel (1648)

Stucken in ESTER.

De stucken in Esther konnen in ses Hooft-stucken gedeelt worden:
I. Is de brief des Konincx Artaxerxis tegen de Ioden.
II. ’t Gebedt Mardochei, ende des gantschen volcx Israëls.
III. ’t Gebedt der Koninginne Esthers.
IV. Esthers komste tot den Koninck.
V. De brief van de Feest-dagen Purim, ende uyt wat oorsaken de Koninck den Ioden de selve hebbe toe-gestaen.
VI. Beschrijvinge eens drooms Mardochei, met de verklaringe.

I.1

MAer de brief luydde alsoo: ⁺ De groote Koninck Artaxerxes van Indien af tot aen Mooren-lant, ontbiedt den hondert ende seven-en-twintigh Vorsten, t’samen met de onderdanen, sijne groetenisse.

+ Dit stuck mochte gelesen worden nae ’t derde Capittel in ’t Boeck Esther.

2

Hoe wel ick een machtigh Koninck ben, ⁺ ende de grootste Heere op Aerden; so en hebb’ ick my doch mijns gewelts niet willen verheffen: maer my beneerstigt, genadighlijck ende sachtmoedighlijck te regeeren, ende den lieven vrede, dies hem yeder-man verheugt, te behouden: op dat een yegelijck gerustelijck leven, ende sijne handteringe drijven mochte.

+ Esther 1,12.

3

Daerom hielt ick met mijne Vorsten raet, Hoe sulcx geschieden mochte. Doe vertoonde my Haman, ^{+ +} mijn kloeckste, liefste ende getrouwste Raet, die naest den Koninck de hooghste is:

+ Haman.

+ Esther 3,1.

4

Hoe datter een volck zy, dat in alle landen verstroyt, sonderlinge wetten houde, tegen aller landen ende lieden wijse; ende steets der Koningen Geboden verachte, waer door sy vrede ende eenigheyt in ’t Rijck verhinderen.

5

Als wy nu vernamen, dat sich een eenigh volck tegen al de Werelt stelde, ende hare eygen wijse hielde, ende onsen Goboden ongehoorsaem ware; waer door sy groote schade deden, ende vrede ende eenigheyt in onsen Rijcke verstoorden:

6

So bevolen wy, Dat de gene welcke Haman de overste Vorst, ende de hooghste naest de Koninck, onse vader, aen-wijsen soude, met vrouwen ende kinderen, door harer vyanden sweert, sonder alle barmhertigheyt om-gebracht, ende niemaent verschoont en worde: ende dat op den veertienden dagh Adar, der twaelfster maent, in dit jaer:

7

Op dat de ongehoorsame alte-

[fol. 67r]

mael op eenen dagh verslagen worden, ende eene bestandige vrede in onsen Rijcke blijven moge.

II.8

ENde Mardocheus badt tot den Heere, ⁺ ende vertelde sijne wonder-wercken, ende sprack: ⁺

+ Dit stuck mach men lesen nae ’t eynde des vierden Capittels, voor ’t vijf de Capittel.

+ Mardochei Gebedt.

9

Heere Godt, Ghy zijt de almachtige Koninck, ’t staet alles in uwe macht, ende uwen wille en kan niemant tegen-staen, als Ghy Israël helpen wilt.

10

Ghy hebt Hemel ende Aerde gemaeckt, ⁺ ende al wat daer in is.

+ Neh. 9,6.

11

Ghy zijt aller Heere, ende niemant en kan u tegen-staen.

12

Ghy weet alle dingen, ende hebt ’et gesien, dat ick uyt geene trotsigheyt, noch hooveerdye den hoog-moedigen Haman niet en hebbe willen aen-bidden:

13

Want ick ware bereyt, Israël te goede, oock sijne voeten williglijck te kussen.

14

Maer hebbe ’t gedaen uyt vreese, dat ick niet de eere, die mijnen Godt toe-behoort, eenen Mensche en geve; ende niemant anders aen en badt, dan mijnen Godt.

15

Ende nu Heere, Ghy Koninck ende Godt Abrahams, ontfermt u over uw’ volck: want onse vyanden willen ons verdelgen, ende uw’ erve, dat Ghy van aen-begin gehadt hebt, uyt-roeyen.

16

En veracht uw’ hoopken niet, dat Ghy uyt Egypten verlost hebt.

17

Verhoort mijn gebedt, ende zijt genadigh uwen volcke, ende wendt onse treuren in vreugde; op dat wy leven, ende uwen Name prijsen: ende en laet den mont der gener, die u loven, niet verdelgen.

18

Ende het gantsche Israël riep uyt alle krachten tot den Heere: ⁺ want sy waren in doots nooden.

+ Esth. 3,13.

III.1

ENde de Koninginne Esther keerde haer oock tot den Heere in sulcken doots strijt:

2

Ende leyde hare Konincklijcke kleederen af, ende trock treur-kleederen aen; ende voor’t edele water ende balsem stroydese assche ende stof op haer hooft, ende verootmoedigde haer lijf met vasten; ende op alle plaetsen, daer sy te voren vrolijck geweest was, ruckte sy haer hayr uyt.

3

Ende badt tot den Godt Israëls, ⁺ Heere, Ghy die alleen onse Koninck zijt, helpt my ellendige!

+ Esthers Gebedt.

4

Ick en hebbe geenen anderen helper, dan u; ende de noot is voor oogen.

5

Ick hebbe van mijnen vader gehoort, ⁺ Heere, dat Ghy Israël uyt alle Heydenen af-gesondert, ende onse vaders van outs af ten eeuwigen erve aen-genomen, ende hen gehouden, wat Ghy gesproken hebt.

+ Exod. 19.5, 6. Deut. 4,20. c. 7,7.

6

Wy hebben voor u gesondiget: daerom hebt Ghy ons over-gegeven in onser vyanden handen.

7

Heere, Ghy zijt rechtveerdigh: want wy hebben hare Goden ge-eert.

8

Maer nu en laten sy hen daer-aen niet genoegen, dat sy ons in grooten dwangh houden.

9

Maer hare over-winninge schrijven sy der macht harer Afgoden toe, ende willen uwe beloften te niete maken, ende uw’ erve uyt-roeyen, ende den mont der gener, die u loven, toe-stoppen; ende de eere uwes Tempels ende Altaers verdelgen:

10

Ende den Heydenen den mont op-doen, om te prijsen de macht der Afgoden, ende eeuwighlijck te roemen eenen sterflijcken Koninck.

11

Heere, en geeft uwen scepter niet den genen, die niets zijn; op dat sy onsen jammer niet en bespotten: maer wendt haer voor-nemen over hen, ende teeckent den genen, die dat tegen ons aen-gericht heeft.

12

Gedenckt aen ons, Heere, ende vertoont u in onse noot; ende sterckt my, Heere, ⁺ Ghy Koninck aller Goden ende heerschappyen.

+ Dan. 2,47.

13

Leert my, hoe dat ick spreken sal voor den leeuw; ende wendt sijn herte, dat hy op onsen vyant gram worde: op dat hy selfs t’samen met sijnen aen-hangh om-kome.

14

Ende verlost ons door uwe hant, ende helpt my uw’ dienst-maegt, die geene andere hulpe en heeft, dan u Heere alleen:

15

Ghy die alle dingen weet, ende erkent, dat ick geene vreugde en hebbe aen de eere, die ick by de godt-loosen hebbe; oock geene lust aen ’t heydensche ende vreemde houwelijck.

16

Ghy weet het, dat ick ’t doen moet, ende niet en achte den heerlijcken cieraet, dien ick op mijn hooft drage, als ick staet voeren moet; maer houde hem als eenen onreynen doeck, ende en drage hem niet wanneer ick den staet niet en behoeve te voeren.

17

Oock en hebb’ ick noyt met Haman gegeten, noch vreugde gehadt aen de Konincklijcke tafel, noch gedroncken van den offer-wijn.

18

Ende uwe dienst-maegt en heeft haer noyt verheugt, sedert dat ick hier gebracht ben, tot op desen tijt, dan aen u alleen Heere, Ghy Godt Abrahams.

19

Verhoort de stemme der verlatene, Ghy stercke Godt boven alle, ende reddet ons van der godt-loosen hant, ende verlost my uyt mijne nooden.

IV.4

Ende ten derden dage leyde sy hare dagelijcksche kleederen af, ⁺ ende trock haren Konincklijcken cieraet aen;

+ Dit stuck mach eene Glossa zijn des begins in ’t vijfde Capittel.

5

Ende was seer schoon, ende riep Godt den Heylant aen, die alles siet:

6

Ende nam twee dienst-maegden met haer, ende leende cierlijck op de eene;

7

Maer de andere volgde haer, ende droegh haer den sleep van den rock nae.

8

Ende haer aen-gesicht was seer schoon, lieflijck ende vrolijck gestelt; maer haer herte was vol van angst ende sorge.

9

Ende als sy door alle de deuren in quam, trat sy tegen den Koninck over, daer hy sat op sijnen Konincklijcken stoel in sijne Konincklijcke kleederen, die van gout ende edel-gesteente waren, ende was schrickelijck aen te sien.

10

Doe hy nu de oogen op-hief, ende

[fol. 67v]

saghse toornighlijck aen, so wiert de Koninginne seer bleeck, ende sonck in eene onmacht, ende leyde het hooft op de dienst-maegt.

11

Doe veranderde Godt den Koninck sijn herte tot goedigheyt, ende hem wiert bange voor haer, ende sprong van sijnen stoel, ende om-vingse met sijne armen, tot dat sy weder tot haer selven quam,

12

Ende sprackse vriendelijck aen: Wat is u, Esther? ick ben uw’ broeder, en vreest u niet.

13

Ghy en sult niet sterven.

14

Want dit verbodt gaet alle anderen aen, maer u niet; komt herwaerts.

15

Ende hy hief den gouden Scepter op, ende leyde hem op hare schouderen, ende kustese, ende seyde: Spreeckt tot my.

16

Ende sy antwoordde: Doe ick u aen-sagh, ⁺ so docht my, ick sagh eenen Engel Godts; daerom verschrickte ick voor uwe groote Majesteyt.

+ 2 Sam. 19,27.

17

Want ghy zijt seer verschrickelijck, ende uwe gestalte is gantsch heerlijck.

18

Ende als sy soo sprack, so sonck sy wederom in eene onmacht, ende viel daer neder.

19

Maer de Koninck verschrickte t’ samen met alle sijne dienaren, ende troostedense.

V.

IN het vierde jaer des Konincx Ptolemei ende Cleopatre, ^{+ +} brachten Dositheus (die hem voor eenen Priester uyt den stamme Levi uyt gaf) ende Ptolemeus sijn soon, desen brief der Purim, ⁺ ende seyden, Dat Lysimachus een soon Ptolemei den selven over-geset hadde te Ierusalem.

+ Dit stuck mach men lesen nae ’t eynde des achtsten Cap. voor’t negende Cap.

+ Dositheus. Ptolemeus.

+ Purim. Esth, 3,7. c. 9,26.

1

ARtaxerxes de groote Koninck van Indien tot in Mooren-lant, ontbiedt den hondert ende seven-en-twintigh Vorsten, t’samen met den onderdanen, sijne groetenisse.

2

Wy bevinden, datter vele zijn, welcke der Vorsten genade misbruycken, ende van de eere, die hen weder-vaert, groots ende boos worden; ⁺

+ Alsoo heeft een Marck-graef van Meyssen geseyt: Een Vorst en behoeft hem soo seer niet te vreesen voor de gene die verre van hem waren, als voor de gene, die hem op den voet nae volgen: want de selve wilden hem geerne op ’t hooft treden.

3

Alsoo dat sy niet alleen d’ onderdanen verdrucken; maer oock gedencken de Heeren selfs, van welcke sy verhoogt zijn, onder de voeten te treden.

4

Ende en doen niet alleen tegen natuerlijcke billijckheyt door ondanckbaerheyt; maer zijn door hooveerdye soo verblindet, dat sy oock meynen, dat Godt (die op de vrome siet) sulcke ongetrouwigheyt niet en straffe.

5

Sy bedriegen oock vrome Vorsten, op dat sy onschuldigh bloet vergieten;

6

Ende de gene die hen trouwelijck ende redelijck dienen, in alle ongeluck brengen mochten.

7

Der welcker exempel men niet alleen vindt in de oude geschiedenissen; maer oock noch dagelijcx ervaert, hoe veel ongelucx dat sulcke ontrouwe Raets-lieden stichten.

8

Dewijle ons dan betaemt daer op te sien, datter voortaen vrede in onse Rijck blijve;

9

So moeten wy, nae gelegentheyt der saken, somtijts de Geboden veranderen, als wy ’t anders bevinden, dan wy bericht waren; ende niet al te haestigh voort-varen.

10

Nae dat nu Haman, ⁺ de soon Hamadathi, uyt Macedonien, ende niet van der Persen bloet, oock niet van onsen goedigen aert, maer by ons een gast is:

+ Haman.

11

Dien wy (gelijck wy plegen tegen alle natien) alle genade bewesen, ende alsoo verhoogt hebben, dat wy hem onsen vader noemden; ende van yeder man, als de naeste nae den Koninck, ge-eert wiert:

12

So is hy soo groots geworden, dat hy onder-staen heeft, ons om onse Koninck-rijck ende leven te brengen.

13

Want hy heeft Mardocheum (die door sijne getrouwigheyt ende weldaet onse leven verlost heeft) ende onse onschuldige Gemalinne de Koninginne Esther, met alle haer volck, valschelijck ende boosachtigh verklaegt, dat sy alle om-gebracht souden worden;

14

Ende als-dan, wanneer de gene wegh waren, die ons bewaren; so heeft hy gedacht, ons oock te vermoorden, ende der Persen Rijck aen de Macedoniers te brengen.

15

Doch wy bevinden, dat de Ioden, welcke de verjaegde boef wilde dooden laten, onschuldigh zijn, goede wetten hebben;

16

Ende kinderen des hooghsten, grootsten ende eeuwigen Godts zijn, die onsen voor-vaderen ende ons dit Rijck gegeven heeft, ende noch behoudt.

17

Daerom en sult ghy-lieden u niet houden nae den brief, welcken Haman te wege gebracht heeft:

18

Want om sulcker daet wille, is hy met alle sijn geslachte voor de poorte te Susan aen de galge gehangen: ⁺ ende Godt heeft hem alsoo terstont vergolden, gelijck hy ’t verdient heeft.

+ Esth. 7,10. c. 9.13, 14.

19

Maer dit Gebodt, dat wy u nu toe-senden, sult ghy-lieden in alle steden verkondigen, dat de Ioden hare wetten mogen vry houden.

20

Ende by aldien men hen gewelt doen wilde op den dertienden dagh der twaelfder maent, ⁺ dieder heet Adar; so sult ghyse beschutten, dat sy hen aen gene wreken mogen.

+ Adar.

21

Want dien selven dagh heeft hen Godt almachtigh ter vreugde gemaeckt; op den welcken sy, het uyt-verkoren volck, souden om-gekomen zijn.

22

Daerom sult ghy-lieden oock beneffens andere Vier-dagen, desen dagh vieren in alle vreugden:

23

Op dattet ons wel gae, ende allen den genen, die den Persen getrouw zijn; ende een exempel zy, hoe dat ongetrouwigheyt gestraft worde.

24

Doch welck lant ofte stadt dit Gebodt niet houden en sal, die sal met het

[fol. 68r]

sweert ende vyer verdelgt worden; alsoo datter noch Mensch noch gedierte, noch vogel voort-aen daer in woonen en kan.

VI.1

IN ’t tweede jaer des grooten Konincx Artaxerxis, ⁺ op den eersten dagh der maent Nisan;

+ Dit stuck magh men eerst ofte laetst lesen: want de droom is geweest voor de geschiedenisse, ende de beduyding nae de geschiedenisse.

2

Hadde Mardocheus, die een Iode was, een soon Iairi, des soons Semei, des soons Kis, van den stamme Ben-Iamin, eenen droom:

3

Ende woonde in de stadt Susan, een eerlijck man, ende aen ’t Konincklijck Hof wel geachtet.

4

Maer hy was een van de gevangene, die Nebucad-Nezar de Koninck van Babel wegh-gevoert hadde van Ierusalem, met den Koninck Iechanja, den Koninck van Iuda.

5

Ende dit was sijn droom: daer verhief hem een geschrey ende gedruysch, donder ende aerd-bevinge, ende een verschrickinge op Aerden.

6

Ende siet, daer waren twee groote draken, die gingen tegen malkanderen te strijden:

7

Ende het geschrey was soo groot, dat alle landen haer op-maeckten om te strijden tegen een heyligh volck.

8

Ende ’t was een dagh van groote duysternisse, droeffenisse ende angst, ende daer was een groot jammer ende verschrickinge op Aerden.

9

Ende het heylige volck was hoogh bedroeft, ende vreesden hen voor haer ongeluck, ende en wisten haers levens geenen raet, ende sy riepen tot Godt.

10

Ende nae sulck geroep onsprongh eene groote water-stroom uyt een kleyne Fonteyne.

11

Ende de Sonne ginck op, ende ’t wiert licht: ende de ellendige wonnen, ende brachten de groot-moedige om.

12

Als nu Mardocheus ontwaeckte nae den droom, dacht hy, wat Godt daer mede meynde; ende behielt dien droom in sijn herte, ende dacht hem nae tot in den nacht, ende hadde geerne geweten, wat hy beduydde.

4

ENde Mardocheus sprack: ⁺ Godt heeft dit altemael soo geschickt.

+ Dit stuck wort gelesen nae ’t eynde des tienden Capittels.

5

Ick dencke aen mijnen droom, ende ’t is even soo gegaen, als ick gedroomt hebbe.

6

De kleyne fonteyne, die een groote water-stroom wiert, doe de Sonne scheen, ende ’t licht wiert, dat is Esther, welcke de Koninck tot een Gemalin genomen, ende tot eene Koninginne gemaeckt heeft.

7

De twee draken zijn, ick ende Haman.

8

Eene beduydt de Heydenen, die te samen quamen, ende den naem der Ioden verdelgen wilden.

9

De ander beduydt mijn volck Israël, ’t welck tot den Heere riep; ende de Heere holp sijn volck, ende verloste ons van dit ongeluck. Hy doet groote teeckenen ende wonderen onder de Heydenen:

10

Want Hy heeft altijt een onderscheyt gehouden tusschen sijn volck ende de Heydenen.

11

Ende als ’t uyrtjen gekomen is, dat de Heydenen op ’t hoogh-moedighste, ende wy op ’t swackste geweest zijn, ende dat Godt heeft sullen richten;

12

So heeft Hy aen sijn volck gedacht, ende sijnen erve de overwinninge ge geven.

13

Ende dese dagen salmen houden in de maent Adar, op den veertienden ende vijftienden dagh der selver maent, in alle vreugden, ende met groote neerstigheyt, wanneer het volck te samen komt: ende ’t sal eeuwighlijck gehouden worden onder ’t volck Israël.

Eynde der stucken in Esther.