Lutherse Bijbel (1648)

De Historie van SUSANNA ende DANIEL,

Heeft vijf deelen: I. De gelegentheyt van Susanna. II. Het quaet voor-nemen der twee Richters met de beschuldiginge. III. De twee Richters worden voor ’t gerichte verhoort ende veroordeelt. IV. De wonderlijcke verlossinge van Susanna door Daniël. V. De rechtveerdige straffe der twee Outsten.

I.1

DAer was een man te Babylon, met namen Iojakim:

2

Die hadde eene vrouwe, die hiet Susanna, eene dochter Helkia; die was seer schoone, ende daer toe Godt-vreesende:

3

Want sy hadde vrome ouders, diese onder-wesen hadden, nae de Wet Mosis.

4

Ende haer man Iojakim was seer rijck, ende hadde eenen schoonen hof aen syn huys. Ende de Ioden quamen steets by hem te samen, dewijle hy de voor-naemste man was onder hen allen.

II.5

ENde daer wierden in dat selve jaer twee Outsten uyt den volcke tot Richters gestelt; dat waren sulcke lieden, van welcke de Heere geseyt hadde: Hare Richters bedrijven alle boosheyt te Babylon.

6

Die selve quamen dagelijcx tot Iojakim: ende wie eene sake hadde, die moeste aldaer voor hen komen.

7

Ende als het volck wegh was, on-trent den middagh, so plagh Susanna in haers mans hof te gaen.

8

Ende als haer de Outste sagen dagelijcx daer in gaen, so wierden sy met boose lust tegen haer ontsteken:

9

Ende wierden daer over tot sotten, ⁺ ende wierpen de oogen soo geheel op-haer dat sy niet en konden nae den Hemel sien, ende en dachten noch aen Godts Woort noch straffe.

+ Prov. 6,32.

10

Maer sy waren beyde te gelijck tegen haer ontsteken.

11

Ende d’ een schaemde hem sulcx den anderen te openbaren, ende eenye gelijck hadde geerne met haer geboeleert.

12

Ende namense dagelijcx neerstigh waer, dat syse slechts sien mochten.

13

Ende d’ een sprack tot den anderen: Ey laet ons nae huys gaen; want ’t is nu etens tijt.

14

Ende als sy van malkanderen gegaen waren, so keerde een yegelijck daer

[fol. 68v]

nae wederom, ende quamen te gelijck weder by een. Als nu d’ een den anderen vraegde, so bekenden sy beyde hare boose lust: daer-nae wierden sy met malkanderen eens, daer op te wachten, wanneer sy de vrouwe mochten alleen vinden.

15

Ende als sy eenen bequamen dagh bestemt hadden, om op haer te loeren; so quam Susanna met de twee dienst-maegden, gelijck hare gewoonte was, in den hof, om haer te wasschen: want ’t was seer heet.

16

Ende daer was geen Mensch in den hof, dan dese twee Outste, die hen heymelijck versteken hadden, ende op haer loerden.

17

Ende sy sprack tot hare dienst-maegden: Haelt my balsem ende seepe, ende sluyt den hof toe, op dat ick my mach wasschen.

18

Ende de dienst-maegden deden, gelijck sy bevolen hadde, ende sloten den hof toe, ende gingen tot de achter-deure uyt, op dat sy haer brachten wat sy hebben wilde: ende sy en wierden de mannen niet gewaer; want sy hadden sich versteken.

19

Doe nu de dienst-maegden uyt waren, so quamen de twee Outste voor den dagh, ende liepen tot haer, ende spraken:

20

Siet, de Hof is toe-gesloten, ende niemant en siet ons, ende wy zijn onsteken in liefde tot u: daerom so doet onsen wille.

21

Doch indien ghy niet en wilt, so willen wy tegen u bekennen, dat wy eenen jongen geselle alleen by u gevonden hebben; ende dat ghy uwe dienst-maegden daerom hebt uyt-gesonden.

22

Doe suchtte Susanna swaerlijck, ende sprack: Och, in wat groote angst ben ick! want indien ick sulcx doe, so ben ick des doots; maer en doe ick ’t niet, so en kome ick niet uyt uwe handen.

23

Doch ick wil liever onschuldigh in der Menschen handen komen, dan tegen den Heere sondigen.

24

Ende sy begost luyde te roepen: Maer de Outste riepen oock over haer.

25

Ende d’ een liep henen tot de deure des hofs, ende dedese open.

26

Doe nu het gesin sulck geroep hoorde, so liepen sy uyt in den hof door de achter-deure, om te sien wat haer wedervaren was.

27

Ende de Outste begosten van haer te seggen; so dat hen de knechten harent halven schamden: want des-gelijcken en was te vooren noyt van Susanna gehoort geworden.

III.28

ENde ’s anderen daegs, doe het volck in Iojakims haers mans huys te samen quam; so quamen oock de twee Outste, vol van valsche list tegen Susanna, op dat sy haer ter doot mochten helpen.

29

Ende spracken tot alle het volck: Sendet henen, ende latet Susanna, de dochter Helkie, Iojakims huys-vrouwe hier halen.

30

Ende als sy ontboden wiert, so quam sy met hare ouderen ende kinderen, ende haer gantsche maeghschap:

31

Maer sy was seer teder ende schoon:

32

Daerom hieten dese booswichten haer den sluyer wegh-rucken, daer sy mede bedeckt was; op dat sy hen aen hare schoonheyt vermaeckten:

33

Ende alle die by haer stonden, ende diese kenden, weenden om haer.

34

Ende de twee Outste stonden op midden onder ’t volck, ende leyden de handen op haer hooft.

35

Maer sy weende, ende hief de oogen op nae den Hemel: want haer herte hadde een vertrouwen tot den Heere.

36

Ende de Outste begosten, ende spraken: Als wy beyde alleen in den hof ront-om gingen, so quam sy daer in met twee dienst-maegden, ende sloot den hof toe, ende sondt de dienst-maegden van haer:

37

Doe quam een jonck geselle tot haer, die hem versteken hadde, ende leyde hem by haer.

38

Maer als wy in eenen hoeck van den hof sulcke schande sagen; so liepen wy haestelijck toe, ende vondense by malkanderen.

39

Maer des gesellen en konden wy niet machtigh worden: want hy was ons te sterck, ende stiet de deure op, ende sprongh wegh.

40

Maer haer grepen wy, ende vraegden: Wie dat de jonck geselle was? maer sy en wilde ’t ons niet seggen. Sulcx getuygen wy.

41

Ende het volck geloofde den tweën, als Richteren ende Oversten in ’t volck; ende veroordeelden Susanna ter doot.

42

Maer sy riep met luyder stemme, ⁺ ende sprack: Heere eeuwige Godt! Ghy die kent alle heymelijckheden, ende weet alle dingen te voren, eer sy geschieden:

+ ’t Gebedt van Susanna.

43

Ghy weet, dat dese een valsch getuygenisse tegen my gegeven hebben. Ende nu siet, ick moet sterven, daer ick doch dies onschuldigh ben, dat sy booslijck tegen my gelogen hebben.

44

Ende Godt verhoorde haer roepen.

IV.45

ENde doe mense henen leyde ter doot, so verweckte Godt den geest eens jongelincx, die hiet Daniël:

46

Die begost luyde te roepen: Ick wil onschuldigh zijn aen dit bloet.

47

Ende alle het volck wendde sich om tot hem, ende vraegde hem: Wat hy met sulcke woorden meynde?

48

Maer hy tradt onder hen, ende sprack: Zijt ghy van Israël sulcke sotten, dat ghy een dochter Israëls veroordeelt, eer dat ghy de sake onder-soeckt, ende daer van versekert wort?

49

Keeret wederom voor ’t gericht; want dese hebben een valsch getuygenisse tegen haer gesproken.

50

Ende alle het volck keerde haestelijck wederom. Ende de Outste spraken tot Daniël: Set u hier by ons, ende on-

[fol. 69r]

der-richt ons, dewijle u Godt tot sulck Richter-ampt beroept.

51

Ende Daniël sprack tot hen: Brengtse van malkanderen, so wil ick eenen yegelijck by-sonder verhooren.

52

Ende doe sy van malkanderen gebracht waren, so riep hy den eenen, ende sprack tot hem: Ghy boose oude schalck! nu treffen u uwe sonden, die ghy te voren bedreven hebt,

53

Doe ghy onrechtveerdige oordeelen spraeckt, ende de onschuldige veroordeelde, maer de schuldige los spraeckt; daer doch de Heere geboden heeft: ⁺ Ghy en sult de vrome ende onschuldige niet dooden.

+ Exod. 23,7.

54

Hebt ghy nu dese gesien, so segt, Onder wat boom hebt ghyse by malkanderen gevonden? Maer hy antwoordde; Onder ^a eene linde.

a Linde) In ’t Griecx staet, onder eenen schino, dat heet in’t Latijn Lentiscus, ende is de boom, daer het gummi uyt vliet, dat men mastick noemt: Maer overmits die boom ons Duytschen niet bekent en is, so heeft men eenen anderen daer voor nemen moeten.

55

Doe sprack Daniël: ô recht! de Engel des Heeren sal u vinden, ende van malkanderen deelen: want met uwe leugen brengt ghy u selven om uw’ leven.

56

Ende als dese wegh was, so hiet hy den anderen oock voor hem komen, ende sprack tot hem: Ghy Canaans aert, ende niet Iude, de schoonheyt heeft u bedrogen, ende de boose lust heeft uw’ herte verkeert.

57

Alsoo hebt ghy-lieden met de dochteren Israëls om-gegaen, ende sy hebben uyt vreese uwen wille moeten doen; maer dese dochter Iude en heeft in uwe boosheyt niet bewilligt.

58

Nu segt my, Onder wat boom hebt ghyse by malkanderen gegrepen? Maer hy antwoordde: Onder eene eycke.

59

Doe sprack Daniël: ô recht! de Engel des Heeren sal u teeckenen, ende sal u in stucken houwen: want met uwe leugen brengt ghy u selven om uw’ leven.

60

Doe begost alle het volck met luyder stemme te roepen, ende presen Godt, dieder helpt den genen, die op Hem hopen ende vertrouwen.

V.61

ENde sy stonden op tegen de twee Outste; dewijlse Daniël uyt hare eygen woorden over-tuygt hadde, dat sy valsche getuygen waren:

62

Ende deden hen nae de Wet Mosis, gelijck sy aen haren Naesten verdient hadden, ende dooddense. Alsoo wiert op den selven dagh het onschuldigh bloet verlost.

63

Maer Helkia t’ samen met sijne huys-vrouwe loofden Godt om Susanna hare dochter, met Iojakim haren man, ende het gantsche maegschap, om datter niet oneerlijcx aen haer bevonden en was.

64

Ende Daniël wiert groot voor ’t volck, van dien dagh aen, ende daer-nae voort ende voort.