Lutherse Bijbel (1648)

Het iiij. Capittel.

Heeft vier deelen: I. Simons voor-nemen tegen Oniam. II. Iasons boose daet. III. Wat voorder met Onia zy geschiedt. IV. Boose practijcken Menelai, door sijnen broeder Lysimachum.

I.1

MAer Simon, ⁺ die den schat ende sijn vader-lant soo verraden hadde, sprack qualick van Onia, Hoe dat hy sulck ongeluck aen-gesticht hadde, dat Heliodoro weder-varen was.

+ Simon. 2 Macc. 3.4, 5, 25, 26.

2

Ende beschuldigde hem, dat hy daer nae trachtede, hoe dat hy een Heere in ’t lant mochte worden; so hy doch der stadt alles goets dede, ende sijn volck met getrouwigheyt meynde, ende vast hielt over Godts Wet.

3

Doe nu de haet ende nijt soo groot was, dat Simons aen-hangh sommige daer over doot-sloegen:

4

Ende Onias sagh, dat veel swarigheyts uyt sulcke oneenigheyt komen soude, ⁺ dewijle Apollonius de Hooft-man in Neder-Syrien alsoo woedde, ende Simons moet-wille sterckte; so maeckte hy hem op tot den Koninck:

+ Apollonius.

5

Niet om sijn volck te verklagen, maer landen ende lieden ten besten.

6

Want hy sagh, dat indien de Koninck daer niet toe en dede; so en was ’t niet mogelijck langen tijt vrede te behouden, noch Simons moet-wille te weeren.

II.7

ALs nu Seleucus gestorven was, ^{+ +} ende het Regiment op Antiochum den Edelen quam; doe stont Iason Onias broeder nae ’t Hooge-priester-ampt:

+ Seleucus.

+ Antiochus Epiphanes. Iason.

8

Ende beloofde den Koninck, wanneer hy ’t te wege brachte, drie hondert ende tsestigh Centener silvers, ende van d’ andere in-komsten tachtentigh Centener.

9

Ende boven dat beloofde hy hem oock noch aen te schrijven, hondert ende vijftigh Centener, als men hem toe-la-ten wilde, dat hy speel-huysen aldaer aen-richten, ende die te Ierusalem nae der Antiocheners maniere onder-wijsen mochte.

10

Als sulcx de Koninck bewilligde, ⁺ ende Iason het Priesterdom kreegh, doe gewende hy terstont sijne lieden op de Heydensche maniere:

+ Merckt beminde Leser, hoe dese booswichten, Iason, Menelaus, etc. het Hooge-priesterschap aen hen brengen, ende dat selve voorstaen.

11

Ende de goede loflijcke zeden, van de oude Koningen geordineert zijnde, dede hy geheel af, door Iohannem des Eupolemi vader; welcke nae Romen gesonden was, om met de Romeynen een verbondt te maken: ende verdelgde de oude eerlijcke wetten, ende richtte andere oneerlijcke wijsen aen.

12

Onder de burcht bouwde hy een speel-huys, ende verordineerde, Dat hen de sterckste jonge gesellen daer in oeffenen moesten.

13

Ende het Heydensche wesen nam alsoo de over-hant,

14

Dat de Priesters het offer noch den Tempel niet meer en achteden: maer liepen in ’t speel-huys, ende sagen, hoe men den bal sloegh, ende andere spelen bedreef.

15

Ende lieten alsoo harer vaderen zeden varen, ende hielden de Heydensche voor kostelijck.

16

Sy moesten ’t oock wel betalen: want Godt schickte over hen even de gene, dien sy sulcke spelen wilden nae-doen, dat syse moesten straffen.

17

Want met Godts Woort en is niet te spotten; het vindt hem doch ten laetsten wel.

18

Als men nu het groote spel tot Tyrus hielt, ende de Koninck selfs daer by was;

19

Doe sondt de boos-wicht Iason sommige Antiocheners, ⁺ als of sy van Ierusalem waren, om dat spel oock te besien: ende sondt met hen drie hondert drachmen, dat men den Herculi daer van offerde: maer dien sulcx bevolen was, die sagen, dat het hem niet schicken en soude; en wilden ’t derhalven daer-toe niet gebruycken, maer ergens anders aen-leggen.

+ Iason.

20

Daerom of hy ’t al schoon tot Herculis offer gesonden hadde, so bestelden sy doch scheeps-rustinge daer voor.

21

Als nu Ptolemeus Philometor, ⁺ de jonge Koninck in Egypten, sijnen eersten Rijcx-dagh uyt-geschreven hadden; ⁺ doe schickte Antiochus Apollonium Mnestei soon, op den selven Rijcx-dagh in Egypten: maer doe hy vernam, dat men hem tot eenen Momber niet hebben en wilde; so trock hy weder te rugge, ende dacht, hoe dat hy sijn Rijck in vrede behouden mochte; ende quam te Ioppe, ende van daer nae Ierusalem.

+ Ptolemeus Philometor.

+ Antiochus komt te Ierusalem, ende wiert heerlijck onthaelt van Iason.

22

Ende wiert van Iason ende de gantsche stadt heerlijck ontfangen, ende in-geleydt met fackelen ende grooten triumph: daer-nae reysde hy weder in Phenicien.

23

Maer nae drie jaren schickte Iason Menelaum, ⁺ des voor-gemelden Si-

+ Menelaus, Simons broeder. 2 Macc. 3,5.

[fol. 59r]

mons broeder, dat hy den Koninck gelt brachte, ende hem van sommige noodige saken vermaende.

24

Ende doe hy den Koninck in genade quam, so huychelde hy hem, ende brachte het Hooge-priesterdom aen hem selven; ende gaf den Koninck drie hondert Centener silvers meer, dan Iason.

25

Ende quam alsoo met des Konincx bevel weder nae Ierusalem: ende en handelde niet als een Hooge-priester, maer als een woedende Tyran, ende als een grouwsaem wilt dier.

26

Alsoo wiert Iason, ⁺ die sijnen broeder van sijn ampt af-gestooten hadde, weder door eenen anderen daer af-gestooten; ende moeste in der Ammoniten lant vluchten.

+ Iason.

27

Ende Menelaus behielt het regiment: maer als hy het gelt, dat hy den Koninck belooft hadde, niet en koste opbrengen,

28

Doe het Sostratus de Hooft-man in de burcht van hem eyschte, ⁺ gelijck hem de Koninck bevolen hadde; so lietse de Koninck beyde voor hem ontbieden:

+ Sostratus.

29

Ende settede Menelaum af, ⁺ ende ordineerde des-selven broeder Lysimachum in sijne stede; ende Sostratum settede hy tot eenen Ampt-man in Cypren.

+ Lysimachus.

III.30

ALs dit nu alsoo bestelt was, doe richteden de Tharsers ende Malloters eenen op-roer aen: daerom, datse de Koninck aen sijn by-wijf geschonken hadde.

31

Doe maeckte hem de Koninck haestelijck op, dat hy den op-roer stilde, ⁺ ende liet achter hem den vorst Andronicum tot eenen Stadt-houder.

+ Andronicus.

32

Doe dat Menelaus gewaer wiert, ⁺ dacht hy, dat hy gelegenheyt hadde, dat hy wederom tot sijnen ouden staet komen konde: ende stal sommige goude kleynodien uyt den Tempel, ende schonckse den Andronicoen; de verkocht sommige te Tyrus, ende in andere om-liggende steden.

+ Menelaus.

33

Als dat Onias vernam, begaf hy hem aen eene vrye plaetse te Daphne, die voor Antiochien leyt, ende strafte hem.

34

Maer Menelaus quam tot Andronicum alleen, ⁺ ende vermaende hem, Dat hy Oniam vangen soude: dat dede hy, ende ginck tot hem, ende bepraette hem met list, gaf hem oock sijne hant, ende den eedt daer op, dat hy uyt de vryigheyt tot hem quam; want hy wiste, dat Onias hem niet goets toe en betrouwde: ende doe hy hem alsoo bepraet hadde, so door-stack hy hem tegen alle recht.

+ Onias van Andronico door-steken.

35

Dat en dede niet alleen den Ioden wee, maer ’t verdroot oock vele Heydenen, dat hy den vromen man so om-gebracht hadde.

36

Doe nu de Koninck alle saken in Cilicien verricht hadde, ende weder nae huys reysde; so liepen hem de Ioden in alle steden aen, ende oock sommige Heydenen; ende klaegden hem, Dat Onias onschuldighlijck vermoordt was.

37

Ende Antiochus was daer over hertelijck bekommert, ende ’t jammerde hem, dat de vrome eerlijcke man soo jammerlijck was om-gekomen.

38

Ende vergrimde over Andronicum, ⁺ ende liet hem het purperen kleet t’ samen met den anderen cieraet uyt-trecken, ende hem alsoo in de gantsche stadt ront-om voeren, ende ten laetsten richten op die plaetse, daer hy Oniam door-steken hadde: alsoo heeft hem Godt nae sijn verdienst weder gestraft.

+ Antiochus laet Andronicum richten.

IV.39

MAer als Lysimachus, ⁺ uyt raet sijns broeders Menelai, veel uyt den Tempel gestolen hadde, ende het geruchte onder de lieden gekomen was; so versamelde haer de Gemeynte tegen Lysimachum, doe van de goude kleynodien alreede vele wegh-gekomen waren.

+ Lysimachus. Menelaus.

40

Als haer nu de Gemeynte versamelt hadde, ende seer toornigh was; so rustede Lysimachus drie duysent mannen uyt, ende wilde hem met gewelt beschutten, ende sette over haer eenen ouden listigen Hooft-man.

41

Doe dit de burgers sagen, namen sommige steenen, sommige dicke stocken; sommige wierpense met assche onder de oogen:

42

Dat alsoo harer vele verwondet, ende sommige gantsch ter neder geslagen wierden, ende d’ andere altemael wegh liepen: ende den Kercken-roover vingen sy by de schat-kamer.

43

Daer-nae namen sy hem met recht voor.

44

Ende dewijle de Koninck te Tyrus gekomen was, so lieten harer drie, des Raets Gesanten, den handel hem voor-dragen, dat hy daer over soude een oordeel spreken.

45

Maer als Menelaus over-tuygt was, ⁺ beloofde hy aen Ptolemeus veel gelts, indien hy hem by den Koninck konde los bidden.

+ Menelaus.

46

Doe ginck Ptolemeus alleen tot den Koninck in sijne sale, ⁺ daer hy hem in verkoelde, ende bepraette den Koninck;

+ Ptolemeus.

47

Dat hy Menelaum, die alle het ongeluck aen-gericht hadde, los liet; ende de arme lieden ter doot veroordeelde, die oock by de Tartaren onschuldigh bevonden, ende erkent souden worden.

48

Alsoo wierden de gene, die des volcx ende des Tempels saken op ’t getrouwelijckste gehandelt hadden, onschuldighlijck gedoodet.

49

Dat dede sommigen te Tyrus wee, ende lietense eerlijck ter aerden brengen.

50

Maer Menelaus bleef by ’t ampt, door hulpe van sommige Machtige aen ’t Hof, die sijner genoten; ende wiert hoe langer hoe erger, ende dede den burgeren alle ongeluck aen.