Lutherse Bijbel (1648)

Het vj. Capittel.

Heeft vijf deelen: I. Antiochus moet met spot uyt Persien vertrecken. II. Antiochi doot, ende waer door die wiert veroorsaeckt. III. Eupator Antiochi soon wort Koninck. IV. Hoe Iudas wederom tegen de Heydenen hem te velt begeven. V. Iudas heeft overwinninge; ende of hy wel vrede maeckt, so en wort doch deselve van den Koninck niet gehouden.

I.1

MAer doe de Koninck Antiochus boven in ’t Koninck-rijck gins ende weer reysde, ⁺ so hoorde hy van de vermaerde stadt Elimais in Persien, ⁺ dat veel gout ende silver, ende groote rijckdom daer was.

+ Antiochus.

+ Elimais.

2

Ende dat in den Tempel groot goet, ende goude kleederen, harnaschen ende schilden waren, die de soon Philippi, Alexander de Koninck uyt Macedonien, daer henen gegeven hadde:

3

Daerom quam Antiochus voor de stadt, om die in te nemen, ende te plonderen. Maer die in de stadt waren gewaerschouwt:

4

Daerom waren sy op om hen te weeren; ⁺ ende Antiochus en konde niets uyt-richten, maer moeste weder af-trecken; ende keerde weder om nae Babylon met groot mis-noegen.

+ Antiochus en richt niet uyt voor Elimais, die hy gedacht te veroveren, ende te plonderen.

II.5

DAer quam hen de boodschap, Dat sijn heyr, dat hy in ’t lant Iuda gesonden hadde, geslagen was:

6

Ende dat Lysias hadde vluchten moeten; ende dat de Ioden in sijn leger groot goet ende vele wapenen gewonnen; daer mede sy hen daer nae beter uyt-gerust hadden, ende machtiger geworden waren:

7

Ende hadden den grouwel uyt den Tempel te Ierusalem geworpen, ⁺ ende het Heylighdom weder met vaste mueren bewaert, ⁺ als te vooren; daer toe oock Bethzura bevestigt.

+ 1 Macc. 1,57.

+ 1 Macc. 4.29, 61.

8

Doe Antiochus sulcx hoorde, ⁺ verschrickte hy seer, ende wiert hoogh bedroeft, leyde hem neder, ende wiert van droefheyt kranck, om dat sijn voor-nemen mis-luckt was.

+ Antiochus wordt van groot leet ende bekommernisse kranck, ende sterft daer over, etc.

[fol. 47r]

9

Ende bleef lange in dese stadt: want de bekommernisse wiert hoe langer hoe grooter, ende maeckte hem so swack, dat hy sagh, dat hy sterven moeste:

10

Daerom ontboodt hy sijne vrienden tot hem, ende sprack tot hen: Ick en kan geenen slaep meer hebben van wegen groote bekommernisse ende herten-leet, dat ick hebbe.

11

Och hoe heeft het hem soo geheel met my om-gekeert! so lange als ick geregeert hebbe, hebb’ ick vreugde ende over-winninge gehadt, ende ben by de mijne oock lief ende weert geweest:

12

Maer nu ben ick soo hertelijck bedroeft; ende gedencke aen het quaet, dat ick te Ierusalem gedaen hebbe, doe ick alle gouden ende silvere vaten uyt den Tempel wegh-voerde, ende liet onschuldige lieden in Iudeën dooden.

13

Daer af komt my nu alle dit ongeluck; ende ick moet in een vreemt lant van dese treurigheyt sterven.

14

Ende hy ontboodt eenen van sijne vrienden, ⁺ Philippum; dien ordineerde hy tot eenen Hooft-man over ’t gantsche Koninck-rijck:

+ Philippus.

15

Ende gaf hem de kroone, mantel ende rinck: ende beval hem sijnen soon, den jongen Antiochum op te voeden, ende in ’t Koninck-rijck in te setten.

16

Daer nae sterf Antiochus in de selve stadt, in ’t hondert ende negen-en-veertighste jaer.

III.17

DOe nu Lysias hoorde, ⁺ dat de Koninck doot was, so maeckte hy tot eenen Koninck den soon Antiochi des Edelen, den jongen Antiochum, wiens Hof-meester hy geweest was; ende noemde hem Eupator.

+ Antiochus Eupator van Lysia tot een Koninck gemaeckt in sijns vaders plaetse.

IV.18

NU deden de heydenen, die de burcht op Sion noch in hadden; den volcke Israël in ’t Heylighdom veel schade: want sy hadden eene goede vestinge.

19

Daerom nam Iudas voor, deselve te belegeren, op dat hyse verdelgen mochte.

20

Ende het volck quam te samen in ’t hondert ende vijftighste jaer, ⁺ ende sy brachten daer voor allerley krijghs-gereetschap ende geschut.

+ 145 Iaer.

21

Ende sommige Heydenen quamen uyt de burcht, dat sy tot den Koninck togen, om hulpe te soecken: tot dese voegden hen vele af-vallige uyt Israël;

22

Doe togen met hen tot den Koninck, ende spraken: Waerom en wilt ghy niet straffen, ende onse broeders wreken?

23

Want wy wouden uwen Vader onder-danigh, ende sijnen geboden gehoorsaem zijn:

24

Doe viel onse volck van ons af; ende waer sy eenen van d’onse grepen, so dooddense hem, ende deelden onse erven onder hen:

25

Ende plaegden niet alleen ons; maer bedreven sulcx in ’t gantsche lant.

26

Ende nu belegeren sy de burcht te Ierusalem, om die te veroveren: ende heb-ben het Heylighdom ende Bethzura bevestigt.

27

So ghy u niet haesten en sult, om hen te weeren; so sullen sy stercker worden, ende meer schade doen; ende ghy en sultse niet meer bedwingen konnen.

28

Doe de Koninck sulcx hoorde, vergrimde hy seer, ende liet te samen roepen sijne Vorsten ende Hooft-lieden over het voet-volck, ende over de ruyterye:

29

Ende nam vreemde knechten aen uyt de Eylanden: ⁺

+ Antiochus brengt eene groote menighte te voet ende te peert te samen, om tegen de Ioden te trecken.

30

Ende bracht te samen hondert duysent mannen te voet, twintigh duysent te peerde, ende twee-en-dertigh elephanten, tot den krijgh gewent.

31

Dit heyr toogh door Idumeën: ende doe sy in ’t lant quamen, belegerden sy Bethzura, ende maeckten daer voor menigerley krijgs-gereetschap ten storm. ⁺ Maer de Ioden vielen uyt, ende verbrandden dese wercken, ende streden ridderlijck.

+ Bethzura belegert.

32

Ende Iudas toog af van de burcht Sion, ende quam met het heyr tot Bethzachara, ⁺ tegen des Konincx leger.

+ Bethzachara;

33

Doe was de Koninck des morgens vroegh op voor den dagh, ende voerde ’t heyr aen de heyr-strate voor Bethzachara, ende liet de slacht-orden maken, ende de trompetten blasen:

34

Ende de elephanten met rooden wijn ende moerbesien-sap besprengen, om die aen te porren ende te vertoornen.

35

Ende verdeelden de elephanten onder de hoopen, alsoo dat by elcken elephant duysent mannen te voet, in ysere helmen ende harnasch, ende vijf-hondert peerden geordineert wierden.

36

Dese pasten alsoo op den elephant, dat sy niet van hem en weken: ende waer henen men den elephant wendde, daer moesten sy oock henen.

37

Ende elck elephant droegh eenen houten toren, daer in waren t’ elcken twee-en-dertigh krijghs-knechten, ende de Mooriaen, die ’t beest regeerde.

38

De overige ruyterye ordineerde hy op beyde zijden, om het voet-volck te bewaren, dat het niet van malkanderen gescheyden en wiert.

39

Ende doe de Sonne op-ginck, ende scheen op de goude schilden; so blinckte het geheele geberghte daer af, als of ’t enckel vyer was.

40

Ende des Konincx heyr toogh een deel op ’t geberghte; een deel beneden in ’t vlacke velt, in goede ordre ende voorsichtighlijck.

41

Ende wiese hoorde, die ontsettede hem voor het grouwsaem geluyt, ende de groote menighte ende gedruys, dat sy met het harnasch ende yser maeckten: want het was een seer groot ende wel toe-gerust volck.

V.42

ENde Iudas toogh oock tegen hen in sijne ordre. om hem te weeren: ende sloegh ses-hondert doot van des Konincx heyr.

43

Ende een genoemt Eleasar de soon Saura, merckte eenen elephant, ⁺ die was hooger ende beter toe-gerust, dan

+ Eleazar.

[fol. 47v]

de andere: ende hem docht, datter de Koninck op was:

44

Ende waegde hem, op dat hy het volck Israëls verloste, ende eenen eeuwigen naem verkreegh;

45

Liep met groote stoutigheyt toe, drongh door de vyanden, ende doodde harer veel op beyde zijden:

46

Ende maeckte hem onder den Elephant, ende stack hem, dat de Elephant om-viel op hem, ende sterf, ende viel hem oock doot.

47

Maer dewijle de Ioden sagen, dat des Konincx heyr eene sulcke groote macht was; so weken sy ter zijden af, ende verlieten de vyanden op dit mael.

48

Daerom toogh des Konincx heyr voort nae Ierusalem, ende quam in Iudeën:

49

Maer die op Bethzura en konden hongers halven niet langer daer in blijven: ⁺ want ’t was het sevende jaer, daer in men de velden moeste rusten laten: ende sy verkregen geleyde van den Koninck, dat sy seker uyt-gaen mochten.

+ Bethzura ingenomen, ende beset van den Koninck, etc.

50

Doe nam de Koninck Bethzura in, ende leyder krijghs-volck in, om dese vestinge te bewaren.

51

Ende toogh voort tegen Sion, ⁺ ende belegerde het Heylighdom eenen langen tijt, ende richtte daer tegen op allerley geschut.

+ Het Heylighdom belegert van den Koninck, etc.

52

Maer het volck Israël weerde sich in ’t Heylighdom vele dagen, ende maeckten oock geschut ende krijghs-gereedschap tegen de vyanden.

53

Maer ’t en hadde oock niet te eten, dewijle dat ’et het sevende jaer was: ende de vreemde Ioden, die uyt der Heydenen landen in Iudeen, om sekerheyt wille, gevoert waren, hadden al den voor-raet verteert.

54

Ende der Heyligen wierden seer weynigh: want sy storven van honger; daerom moesten sy van malkanderen trecken, ende hen in andere steden verdeelen.

55

Middeler tijt vernam Lysias, ⁺ dat Philippus, dien des Konincx vader Antiochus den jongen Koninck ende het Rijck by sijn leven bevolen hadde,

+ Lysias. Philippus.

56

Weder gekomen was uyt Persien ende Medien, met het krijghs-volck, dat de Koninck daer henen gevoert hadde; ende dat hem Philippus de regeeringe aen-nam:

57

Daerom haeste hy hem wegh uyt Iudeën weder in ’t Koninck-rijck; ende sprack tot den Koninck, ende tot de Hooftlieden: Wy lijden hier noot, ende en hebben niets te eten, ende verliesen vele lieden; ende dese plaetse is seer vast; so wy doch t’ huys noodiger saken te doen hebben, om vrede in ’t Koninck-rijck te behouden.

58

Latet ons vrede met dit volck maken;

59

Ende toe-laten, dat sy hare Wet houden, gelijck te vooren: want sy zijn toornigh ende strijden alleen daerom, dat wy hen hare Wet af-doen willen.

60

Dese meyninge behaegde den Koninck ende den Vorsten wel: ende de Koninck schickte tot hen, om eenen vrede met hen op te richten.

61

Maer doe sy buyten quamen uyt hare vestinge; so trock de Koninck daer in.

62

Ende doe hy sagh, dat sy soo vast was, en hielt hy sijnen eedt niet; maer geboodt de mueren ront-om weder ter neder te werpen.

63

Daer-nae toogh hy haestelijck wegh nae Antiochien: doe vernam hy, ⁺ dat hem Philippus aldaer op-geworpen hadde tot eenen Koninck; met dien oorlogde hy, ende veroverde de stadt wederom.

+ Philippus werpt hem tot eenen Koninck op, etc.