Lutherse Bijbel (1648)

Het iij. Capittel.

Heeft vier deelen: I. Wort beschreven de helden-moet Iude des soons Matathie. II. Wat hy tegen Apollonium ende Seron des Antiochi Overste hebbe uyt-gericht. III. Des Antiochi ydele toorn, als hy sijnen Stadt-houder Lysiam tegen de Ioden verweckt heeft. IV. Lysie krijghs-bestellinge door drie Vorsten, ende hoe hem Iudas daer tegen uyt-gerustet.

I.1

ENde Iudas Maccabeus quam in sijns vaders plaetse. ⁺

+ 1 Macc. 2,4. Iudas Maccabeus.

2

Ende sijne broeders, ende alle die sich by den vader gehouden hadden, hielpen hem tegen de vyanden, ende sloegense met vreugde.

3

Ende Iudas verkreegh den volcke groote eere: hy trock in sijn harnasch als een Helt, ende beschermde sijn heyr met sijn sweert.

4

Hy was vry-moedigh als een leeuw; koen als een jonge brullende leeuw, wanneer hy wat jaegt.

5

Hy socht de af-vallige ende de godt-loose, die het volck dwongen van de Wet af te vallen; ende strafte ende verbranddese:

6

So dat over-al sijne vyanden voor hem verschrickten ende vloden; ende de af-vallige wierden gedempet: ende hy hadde geluck ende over-winninge.

7

Dat verdroot vele Koningen; maer Iacob was ’t eene vreugde, ende hem een eeuwige roem ende eere.

8

Hy toogh door de steden Iuda, ende verdelgde daer in de godt-loose; dat hy den toorn van Israël af-wendde.

9

Ende hy was over-al in ’t lant vermaert, so dat alle onder-gedruckte tot hem liepen.

II.10

DAer-tegen bracht Apollonius een groot heyr te samen, van de Heydenen ende van Samaria, om tegen Israël te strijden.

11

Doe Iudas dat hoorde, ⁺ toogh hy tegen hem, ende hielt eenen slagh met hem: ende hy sloegh hem, ende eenen grooten hoop vyanden met hem; maer de overige vloden.

+ Apollonius wort verslagen.

12

Ende Iudas kreegh den roof; ende nam des Apollonii sweert, dat voerde hy daer-nae al sijn leef-dage.

13

Daer-nae doe Seron de Hooft-man van Syrien hoorde, ⁺ dat hen de Vrome by Iuda hielden, ende datter een groot volck by malkanderen was;

+ Seron.

14

Sprack hy: Ick wil eere behalen, dat ick in ’t gantsche Koninck-rijck gepresen worde; ende wil Iudam ende sijnen hoop, die des Konincx Gebodt verachtet, slaen.

15

Daerom rustede hy hem toe, ende toogh met hem een groote macht; dat sy hen aen Israël wreken mochten, ende quamen tot aen Bethoron.

16

Doe toogh Iudas tegen hem, met eenen kleynen hoop.

17

Maer als sy de vyanden sagen, ⁺ spraken sy: Onser is weynigh, daer-toe zijn wy mat van vasten, hoe sullen wy met sulcken grooten ende stercken hoop slaen?

+ Iudas vermaent de sijne, etc.

18

Maer Iudas sprack: ☜’t Kan wel geschieden, dat weynige eenen grooten hoop over-winnen: want Godt kan even soo wel door weynige d’ over-winninge geven, als door vele:

19

Want d’ over-winninge komt van den Hemel, ⁺ ende en wort niet door groote menighte verkregen☞.

+ 1 Sam. 14,6. Judith 9,16. Prov. 21,31. Jes. 45,1.

20

Sy pocchen op hare groote macht, ende willen ons, onse wijven ende kinderen, vermoorden ende berooven:

21

Maer wy moeten ons weeren, ende voor onse leven ende Wet strijden:

22

Daerom salse Godt voor onse oogen verdelgen; ghy en sultse niet vreesen.

23

Doe hy alsoo uyt-gesproken hadde, greep hy de vyanden aen, eer sy ’t vermoedden, ⁺ ende sloeg den Seron ende sijn volck in de vlucht;

+ Seron met sijn volck verslagen.

24

Ende jaegdese van Bethoron af tot in ’t vlacke velt, ⁺ ende sloegh ’er acht hondert doot: de overige vloden in der Philisteën lant.

+ Acht hondert Heydenen verslagen.

25

Alsoo quam eene vreese in alle volckeren ront-om, voor Iuda ende sijne broederen.

26

Ende in alle landen seyde men van Iuda ende sijne daden: ende het quam oock voor den Koninck.

III.27

DOe nu sulcx alles Antiochus hoorde, so vergrimde hy seer, ende sont uyt, ende liet op ontbieden in ’t gantsche Koninck-rijck, ende bracht eene groot macht te samen:

28

Ende greep sijne schatten aen, ende ordineerde soudye voor een jaer, ende geboodt, Dat men steets soude toe-gerust zijn.

29

Maer doe hy sagh, dat hy niet gelts genoegh en hadde, ende dat het lant

[fol. 44v]

van wegen des oorloogs, dien hy nu lange gevoert tegen de Wet, niet veel geven en konde.

30

So besorgde hy, hy en vermochte den grooten onkoste niet langer te dragen, als tot noch toe, doe hy soudye ende gaven uyt-gegeven hadde, meer dan alle Koningen voor hem.

31

Daerom wiert hy bedroeft, ende toogh in Persien, om het selve lant te schatten, ⁺ ende gelt op te brengen.

+ Lysias.

32

Ende hy liet in ’t lant eenen Vorst, met namen Lysiam: dien maeckte hy tot eenen Hooft-man over het gantsche Koninck-rijck, van den Euphrates af, tot aen Egypten.

33

Ende beval hem sijnen soon, den jongen Antiochum, terwijle hy buyten ’s lants zijn soude:

34

Ende liet hem de helft des krijgs-volcx, ende der elephanten; ende gaf hem bevel van alle saken, oock van Iudeën ende Ierusalem:

35

Dat hy meer volcx daer henen senden soude, om uyt te roeyen de overige lieden in Israël ende Ierusalem:

36

Ende het lant den vreemden uyt te deelen, ende Heydenen over al daer in te setten.

37

In ’t hondert ende seven-en-veertighste jaer, trock de Koninck uyt, van sijne stadt Antiochien, over den Euphrates opwaerts in de boven-landen.

IV.38

MAer Lysias verkoos sommige Vorsten, des Konincx vrienden, ⁺ tot Hooft-lieden; namelijck, Ptolemeum den soon Dorymenis, Nicanor ende Gorgiam:

+ Ptolemeus. Nicanor. Gorgias.

39

Ende gaf hen veertigh duysent mannen te voet, ende seven duysent te peert: dat sy tegen het lant Iuda trecken souden; ende de Ioden uyt-roeyen, gelijck de Koninck bevolen hadde.

40

Als sy nu met dit heyr uyt-getogen waren, legerden sy hen eerstelijck by Ammao op ’t vlacke velt.

41

Doe sulcx de koop-lieden in die landen ront-om hoorden, quamen sy in ’t leger, ende brachten veel gelts met hen, om de kinderen Israëls te koopen, dat sy hare knechten zijn moesten. Ende uyt Syrien, ende van de andere Heydenen trock hen meer krijghs-volcx toe.

42

Doe nu Iudas ende sijne broeders sagen, ⁺ dat de vervolginge grooter wiert; ende dat de vyanden aen de lant-palen lagen; ende vernamen, dat de Koninck geboden hadde, Gantsch Iuda te verdelgen:

+ Iudas.

43

Waren sy onverschrickt, ende vereenigden hen, sy wilden haer volck redden, ende voor de Heyligen strijden.

44

Daerom brachten sy haer krijghs-volck te samen, dat sy by malkanderen waren, ende wachteden, wanneer men de vyanden aen-grijpen moeste, dat sy oock met malkanderen bidden mochten om genade ende hulpe van Godt.

45

Maer te dier tijt was Ierusalem woest, ⁺ ende daer en woonde geen borger meer; ende het Heyligdom was onthey-ligt met den Afgodt, die daer in geset was: ende de Heydenen hadden de burcht in; ende alle heerlijckheyt was van Iacob wegh genomen; ende men hoordder noch pijpen noch harpen.

+ Ierusalem verwoest, het Heylighdom ontheyligt, etc.

46

Daerom quam het volck te samen te Mispath tegen Ierusalem over: ⁺ want Israël moeste eertijts te Mispath aen-bidden.

+ 1 Sam. 7,5. c. 10,17.

47

Op dese plaetse quamen sy nu oock te samen, vasteden aldaer ende trocken sacken aen, stroyden assche op hare hoofden, ende verscheurden hare kleederen.

48

Ende droegen te voorschijn de Boecken der Wet, dewelcke de Heydenen soecken lieten, om hare Afgoden daer in te schrijven ende te schilderen.

49

Sy brachten oock daer henen de priesterlijcke kleederen, de eerstelingen, ende tienden; ende maeckten Nazareën, dewelcke haren bestemden tijt houden moesten.

50

Ende riepen klagelijck ten Hemel: Waer sullen wy dese henen voeren:

51

Want uw’ Heyligdom is verontreynigt, uwe Priesters zijn verjaegt.

52

Ende siet, alle Heydenen staen tegen ons op, dat sy ons gantsch verdelgen: ghy weet, wat sy tegen ons inden sin hebben.

53

Hoe konnen wy voor hen blijven, ten zy dat ghy ons helpt, onse Godt?

54

Daer-nae liet Iudas het volck te samen roepen met de basuyne: ⁺

+ Num. 10,9.

55

Ende maeckte een velt-regiment, Overste, Hooft-lieden ende Sergeanten.

56

Oock liet hy uyt-roepen, Dat de gene die huysen bouwden, ofte onlangs getrouwt waren, ⁺ ofte wijn-bergen plantteden, ofte die seer vreesachtigh waren, weder nae huys trecken mochten; gelijck sulcken de Wet toe-laet.

+ Deut. 20,5. Jud. 7,3.

57

Daer-nae togen sy voort, ende sloegen haer leger op aen Ammao, tegen ’t Zuyden.

58

Ende Iudas vermaende sijn volck, ⁺ seggende: Rustet u toe, ende zijt onverschrickt, dat ghy morgen gereedt zijt te strijden tegen dese Heydenen, die ons ende onse Heylighdom dencken te verdelgen.

+ Iudas vermaent de sijne.

59

’t Is ons lijdelijcker, dat wy in den strijt om-komen, dan dat wy sulcken jammer aen onse volck ende Heylighdom sien:

60

☜Maer wat Godt in den Hemel wil, dat geschiede☞!