Lutherse Bijbel (1648)

Het ij. Capittel.

Heeft drie deelen: I. Wort Mathathie persoon ende bekentenisse beschreven. II. Matathie yver tegen de heydensche grouwelen. III. Matathie laetste wille ende doot.

I.1

MAer daer was een Priester Matathias, ⁺ de soon Iohannis, des soons Simeons, uyt het geslachte Ioarim, van Ierusalem; die woonde op den bergh Modin;

+ Matathias.

2

Ende hadde vijf sonen: Iohannan, met den toe-name Gaddis;

3

Simon, met den toe-name Thasi;

4

Iuda, met den toe-name Maccabeus;

5

Ende Eleazar, met den toe-name Aaron; ende Ionathan, met den toe-name Apphus.

6

Desen jammerde seer de groote ellende in Iuda ende Ierusalem.

7

Ende Matathias klaegde: Ach, dat ick daer-toe geboren ben, dat ick mijns volcx, ende der heyliger stadt verstooringe sien moet, ende daer-toe stil sitten, ende de vyanden haren moet-wille drijven laten!

8

De vreemde hebben het Heylighdom in; ende de Tempel Godts is als een verdoemt Mensch:

9

Sijnen cieraet heeft men wegh-gevoert; de Oude zijn op de straten verslagen, ende de jonge manschap is van vreemde door-steken.

10

Het Rijck is alleen Heydenen te deele geworden, die ’t plonderen.

11

Alle sijne heerlijckheyt is wegh: het was eene Koninginne; nu is ’t eene dienst-maegt.

12

Siet, onse Heylighdom, ende onse roem ende prijs is wegh: de Heydenen hebben ’t verwoest.

13

Wien soude noch lusten te leven?

14

Ende Matathias verscheurde sijne kleederen, hy ende sijne sonen; ende togen sacken aen, ende treurden seer.

15

Doe nu des Antiochi Hooft-lieden oock daer henen quamen, om de gene, die gevlucht waren in de stadt Modin, oock te dwingen van Godts Wet af te vallen, ende te offeren ende te roocken;

16

Doe vielender vele van ’t volck Israël tot hen: maer Matathias ende sijne sonen bleven bestandigh.

17

Ende de Hooft-lieden Antiochi spraken tot Matathia: ⁺ Ghy zijt de voor-naemste ende geweldighste in dese stadt; ende hebt vele sonen, ende eene groote vriendschap:

+ Antiochi Hooft-lieden handelen met Matathia.

18

Daerom treedt ten eersten daer henen, ende doet wat de Koninck geboden heeft, gelijck alle landen gedaen hebben, ende de lieden Iuda, die noch te Ierusalem zijn: so sult ghy ende uwe sonen eenen genadigen Koninck hebben, ende begaeft worden met gout ende silver, ende groote gaven.

19

Doe sprack Matathias vry uyt: ⁺ Al waert dat alle landen Antiocho gehoorsaem waren, ende yeder man af-viel van sijner Vaderen Wet, ende bewilligden in des Konincx Gebodt;

+ Matathie antwoort ende vol-standighheyt.

[fol. 43v]

20

So willen doch ick ende mijne sonen ende broeders van de Wet onser vaderen niet af-vallen.

21

Daer zy Godt voor! dat en soude ons niet goet zijn, dat wy van Godts Woort ende Godts Wet af-vielen.

22

Wy en willen niet bewilligen in ’t Gebodt Antiochi, ende en willen niet offeren, ende van onse Wet af-vallen, ende eene andere wijse aen-nemen.

II.23

DOe hy nu alsoo uyt-gesproken hadde, ⁺ so gaet ’er een Iode henen, voor haer-lieder aller oogen, ende offert den Afgoden op den Altaer te Modin, gelijck de Koninck geboden hadde.

+ Een Iode offert te Modin den Afgoden, etc.

24

Dat sagh Matathias, ende ’t ginck hem door ’t herte, ende sijn yver ontstack om de Wet:

25

Ende liep toe, ende doodde by den Altaer den Iode, ende den Hooft-man Antiochi; ende wierp den Altaer om:

26

Ende yverde om de Wet; ⁺ gelijck Phineës dede den Zamri, den sone Salomi:

+ Num. 25,8. Matathias yvert om de Wet.

27

Ende Matathias riep luyde door de gantsche stadt: Wie om de Wet yvert, ende het verbondt houden wil, die trecke met my uyt de stadt.

28

Alsoo vloden hy ende sijne sonen op ’t geberghte; ende verlieten al wat sy hadden in de stadt.

29

Ende vele vrome lieden togen uyt in de woestijne;

30

Ende onthielden hen daer met wijven ende kinderen, ende haer vee: want de tyrannye was al te groot geworden.

31

Maer doe des Konincx volck te Ierusalem in de stadt Davids hoorden, dat sommige hen tegen des Konincx Gebodt setteden, ende hen uyt de steden wegh gemaeckt hadden, om sich heymelijck in de woestijne te versteken ende t’ onthouden; ende datter veel volcx tot hen getrocken was;

32

So maeckten sy hen haestelijck op, omse op den Sabbath te over-vallen:

33

Ende lieten hen seggen: En wilt ghy noch niet gehoorsaem zijn? Trecket uyt, ende doet wat de Koninck geboden heeft; so sult ghy seker zijn.

34

Daer op antwoordden sy: Wy en willen niet uyt-trecken; ende en dencken oock den Sabbath niet te ontheyligen, gelijck de Koninck gebiedt.

35

Ende die daer buyten waren, bestormden de steen-rotse.

36

Ende die daer binnen waren, en weerden sich niet, en wierpen niet eenen steen daer uyt, en maeckten oock de steen-rotse niet toe.

37

Ende spraken: Wy willen alsoo sterven in onse onschult; Hemel ende Aerde sullen getuygen zijn, dat ghy ons met gewelt ende onrecht om-brenget.

38

Alsoo wierden die van binnen op den Sabbath over-vallen, ende hare wijven ende kinderen ende vee om-gebracht, by duysent persoonen.

39

Doe Matathias ende sijne vrienden sulcx hoorden, ⁺ dede ’t hen seer wee;

+ Matathias beraet-slaet hem met de sijne.

40

Ende spraken onder malkanderen: Willen wy alle doen, gelijck onse broeders, ende ons niet weeren tegen de Heydenen, om onse leven ende Wet te redden; so hebben sy ons lichtelijck gantsch verdelget.

41

Ende besloten by hen: So men ons op den Sabbath aen-grijpen sal, so willen wy ons weeren; op dat wy niet alle om en komen, gelijck onse broeders in de holen vermoordet zijn.

42

Ende daer vergaderde hen te samen eene groote menichte der Vromen, die alle vol-standigh bleven in de Wet;

43

Ende quamen tot hen alle de gene, die voor de tyrannye vloden.

44

Daerom rusteden sy hen oock uyt, ende versloegen vele godt-loose ende af-vallige in haren yver ende toorn: maer de overige namen de vlucht, ende ontquamen tot de Heydenen.

45

Daer-nae toogh Matathias ende sijne vrienden vry-moedigh ront-om in ’t lant Israëls, ende wierp de Altaren wederom ter neer.

46

Ende besneedt de kinderen, die noch onbesneden waren;

47

Ende grepen de godt-loose aen, ende het heeft hen geluckt.

48

Dat sy de Wet behielden tegen alle de macht der Heydenen ende Koningen; dat de godt-loose geene Heeren over hen en wierden.

III.49

MAer doe Matathias seer out was, ⁺ sprack hy voor sijnen doot tot sijne sonen: Daer is eene groote tyrannye ende vervolginge, ende eene groote grimmigheyt ende harde straffe over ons gekomen:

+ Matathias vermaent ende troostet sijne sonen voor sijnen doot.

50

Daerom lieve sonen, yvert om de Wet, ende waget uw’ leven voor ’t verbondt onser vaderen.

51

Ende gedencket, wat daden onse vaders tot hare tijden gedaen hebben; so sult ghy rechte eere, ende eenen eeuwigen naem verkrijgen.

52

Abraham wiert versocht, ⁺ ende bleef vast in ’t geloove: dat is hem gerekent geworden ter gerechtigheyt:

+ Abraham. Gen. 22.1, 2. cap. 15,6. Rom. 4,3. Jac. 2,23.

53

Ioseph hielt het gebodt in sijne droeffenisse, ⁺ ende is een Heere in Egypten geworden.

+ Ioseph. Gen. 39,10. cap. 41,40. Psal. 105,21. Act. 7,10.

54

Phineës onse vader yverde Godt ter eeren; ⁺ ende verkreegh het verbondt, dat het Priesterdom op hem blijven soude.

+ Phineës. Num. 25.7, 13. Sir. 45,30.

55

Iosua richtte het bevel uyt, ⁺ dat hem gegeven was: daerom wiert hy d’opperste Vorst in Israël.

+ Iosua. Num. 13.9, 17. Deut. 34,9. Jos. 1,2.

56

Caleb gaf getuygenisse, ⁺ ende bestrafte het volck: daerom heeft hy een bysonder erve verkregen.

+ Caleb. Num. 14,6. Sir. 46,9. Jos. 14.9, 13. cap. 15,13. cap. 21,12.

57

David bleef getrouw ende op-recht aen Godt: ⁺ daerom be-erfde hy het Koninck-rijck eeuwighlijck.

+ David. 1 Sam. 3,6. 1 Reg. 2,45. Sir. 47,13.

58

Elias yverde om de Wet; ⁺ ende wiert ten Hemel gevoert.

+ Elias. 1 Reg. 18,2. cap. 19,10. 2 Reg. 2,11. Sir. 48,9.

59

Anania, ⁺ Azaria ende Misaël geloofden; ende wierden uyt het vyer verlost.

+ Anania, etc. Dan. 3.16, 27.

60

Daniël wiert van wegen sijne onschult verlost van de leeuwen. ⁺

+ Daniël. Dan. 6,22. Ebr. 11,33.

[fol. 44r]

61

☜Alsoo over-dencket, wat op elcken tijt geschiedt is; so sult ghy bevinden, dat alle, ⁺ die op Godt vertrouwen, behouden worden.

+ 1 Petr. 3,14.

62

Daerom en vreeset u niet voor der godt-loosen pocchen: want hare heerlijckheyt is slijck ende wormen;

63

Heden sweeft hy in de hooghte, morgen leyt hy daer neder; ende en is niets meer, als hy weder tot aerde geworden is, ende sijn voor-nemen is te niete geworden.

64

Daerom lieve kinderen, zijt onverschrickt, ende blijvet vast by de Wet; so sal u Godt wederom heerlijck maken.

65

Uw’ broeder Simon is wijs: den selven zijt gehoorsaem als eenen vader.

66

Iudas Maccabeus is sterck, ende een Helt: die sal Hooft-man zijn, ende den krijgh voeren☞.

67

Ende ontbiedet tot u alle, die de Wet houden: wreket het gewelt, aen uw’ volck gedaen.

68

Ende betalet den Heydenen, gelijck sy verdient hebben; ende blijvet met ernste by de Wet.

69

Daer-nae segende hyse, ende wiert vergadert tot sijne vaderen: ⁺ ende sterf in ’t hondert ende ses-en-veertighste jaer.

+ Matathias sterft in ’t hondert ses-en-veertighste jaer.

70

Ende de sonen begroeven hem in sijner vaderen graf te Modin: ende gantsch Israël droegh seer grooten rouwe over hem.