Lutherse Bijbel (1648)

Het eerste Boeck der MACCABEËN.

De geschiedenissen der Ioden in dit Boeck konnen bequamelijck in vijf Hooft-stucken gedeelt worden, achter-volgens de voor-naemste Koningen in Syrien:
I. Watter gepasseert is in den tijt van Antiochus Epiphanes; tot ’et 17 v. in ’t 6 cap.
II. In den tijt van Antiochus Eupator; tot ’et 5 v. in ’t 7 cap.
III. In den tijt van Demetrius Soter; tot ’et 67 v. in ’t 10 cap.
IV. In den tijt van Demetrius Nicanor, ende sijne Krijghs-lieden; tot ’et 15 cap.
V. In den tijt van Antiochus Soter; van ’t 15 cap. tot ’et eynde toe.

Het eerste Capittel.

Heeft vier deelen: I. Onderrichtinge van Alexandro Magno. II. Van Antiochi Ephiphanis op-komste. III. Wat Antiochus in ende tegen Egypten uyt-gericht hebbe. IV. Antiochi geluck tegen Ierusalem.

I.1

ALexander de soon Philippi, Koninck van Macedonien, de eerste Monarch uyt Grieckenlant, is uyt-getogen uyt het lant Chitim, ende heeft groote oorlogen gevoert, de vaste steden verovert, ende der Persen Koninck Darium geslagen;

2

Daer-nae andere Koningen in alle landen onder hem gebracht;

3

Ende hy is altoos voort-getrocken, ende heeft alle landen ende Koninck-rijcken in-genomen:

4

Ende niemant en heeft sich tegen hem derven setten; ende hy hadde een geweldigh goet krijghs-volck.

5

Doe hy nu de Koninck-rijcken in hadde, wiert hy groots, ende viel in eene kranckheyt:

6

Maer doe hy merckte, dat hy sterven soude;

7

Ontboodt hy tot hem sijne Vorsten, die met hem van jeugt af op-gevoedet waren, ende settede tot Hooft-lieden over de landen, by sijn leven.

[fol. 42v]

8

Daer nae is Alexander gestorven, als hy geregeert hadde twaelf jaren.

9

Nae sijnen doot is het Rijck op sijne Vorsten gekomen: ⁺ die namen de landen in, een yegelijck Hooft-man sijne plaetse.

+ Dan. 11,4.

10

Ende maeckten sich alle tot Koningen: ende sy ende hare na-komelingen regeerden langen tijt. Ende daer zijn groote oorlogen tusschen hen geweest, ende is overal in de gantsche Werelt veel jammers geworden.

II.11

VAn deser Vorsten een is geboren een schadelijcke boose wortel, ⁺ Antiochus genoemt de Edele, die te Romen een gijselaer geweest is voor sijnen vader den grooten Antiochus. Ende dese Antiochus de Edele, begost te regeeren in ’t hondert ende seven-en-dertighste jaer des Griecxschen Rijcx.

+ Antiochus de Edele heeft begost te regeeren in ’t 137. jaer des Griecxschen Rijcx.

12

In dien tijt waren in Israël boose lieden, ⁺ die hielden aen by ’t volck, seggende: Laet ons een verbondt maken met de Heydenen ront-om, ende hare Godts-diensten aen-nemen; want wy hebben veel lijden moeten, sint dier tijt, dat wy ons tegen de Heydenen gesett hebben.

+ Vele Ioden begeven sich tot de Heydenen.

13

Dese meyninge behaegde hen wel.

14

Ende sommige van ’t volck wierden tot den Koninck gesonden; die beval hen heydensche wijsen te beginnen.

15

Doe richttense te Ierusalem heydensche Speel-huysen op; ⁺

+ 2 Macc. 4.9, 11, 14.

16

Ende en hielden de besnijdinge niet meer, ende vielen af van ’t heyligh verbondt, ende hielden sich als de Heydenen: ende wierden gantsch verstockt, om alle schande ende laster te bedrijven.

III.17

ALs nu Antiochus sijn Rijck geweldighlijck in-hadde, onder-stont hy het Koninck-rijck van Egypten oock aen hem te brengen; op dat hy beyde de Koninck-rijcken hadde.

18

Ende hy toogh in Egypten wel uyt-gerust met wagens, elephanten, ruyters, ende vele schepen,

19

Ende oorloogde met Ptolemeo den Koninck van Egypten: ⁺ maer Ptolemeus vreesde hem, ende vluchtte; ende vele Egyptenaers zijn om-gekomen.

+ Ptolemeus Philometor.

20

Ende Antiochus hadde de vaste steden in Egypten in-genomen, ende groot goet aldaer gerooft, en daer af gebracht.

IV.21

MAer als Antiochus in Egypten de overwinninge hadde, ende weder nae huys toogh, in ’t hondert ende drie-en-veertighste jaer, ⁺ reysde hy door Israël;

+ 143 jaer.

22

Ende quam tot Ierusalem met veel volcx:

23

Ende ginck vermetelijck in ’t Heylighdom, ⁺ ende liet wegh-nemen den gouden Altaer, Kandelaer, ende wat daer toe behoorde; de tafel, daer de Toon-brooden op lagen; de bekers, schalen, de goude wieroock-vaten, den voor-hangh, de kroonen, ende den gouden cieraet aen den Tempel; ende sloegh het altemael in stucken.

+ Antiochi tyrannye tegen den Tempel ende de Stadt.

24

Ende nam het silver ende gout, ende de kostelijcke vaten, ende de verborgen schatten, soo veel als hy vondt, ende voerde ’t met hem in sijn lant.

25

Ende liet vele lieden dooden, ende lasterlijcke geboden uyt-roepen.

26

Doe was in ’t gantsche Israël ende waer sy woonden, een groot herten-leet.

27

De Vorsten treurden; de Outste, maegden ende vrouwen, sagen jammerlijck.

28

Mannen ende wijven klaegden: ende het gantsche lant was bedroeft,

29

Van wegen de raserye, die daer in geschiedde: ende het gantsche huys Iacobs was vol jammers.

30

Ende nae twee jaeren, sondt de Koninck eenen Hooft-man in Iuda: die quam met veel krijgs-volcx nae Ierusalem,

31

Ende begeerde, Men soude hem in-laten, so en wilde hy geene schade doen; maer ’t was enckel bedrogh.

32

Doe sy nu hem geloofden, ⁺ ende hem in lieten; over-viel hy de stadt verradelijcken, ende versloegh vele lieden van Israël.

+ Ierusalem geplondert, ende vele lieden verslagen.

33

Ende plonderde de stadt, ende verbrandde de huysen, ende wierp de mueren ter neder,

34

Ende voerde wijven ende kinderen ende het vee wegh,

35

Ende bevestigde de burcht Davids met stercke mueren ende torens, ⁺

+ Davids burcht bevestigt ende met Heydenen beset.

36

Ende besettese met eenen godt-loosen hoop, die allen moet-wille daer op bedreef.

37

Ende sy roofden wapenen ende proviande uyt de stadt Ierusalem, ende bestelden ’t op de burcht.

38

Ende belegerden doe het Heylighdom; ende loerden op de lieden, die in den Tempel gingen: ende vielen uyt de burcht uyt in ’t Heylighdom, om den Godts-dienst te weeren:

39

Ende vergoten veel onschuldigh bloet by ’t Heylighdom, ende ontheyligden ’t.

40

Ende de burgers te Ierusalem vluchtten wegh, ende de vreemde bleven te Ierusalem; ende de in-boorlingen moesten wijcken.

41

Het Heylighdom wiert woest; ⁺ de Vier-dagen wierden enckel rouw-dagen, de Sabbathen enckel jammer, ende alle hare heerlijckheyt wiert te niet.

+ Amos 8, 10. Tob. 2,6. Heylighdom ligt woest, etc.

42

So heerlijck ende hoogh Ierusalem te vooren geweest was; so jammerlijck ende ellendigh moest het doe ter tijt zijn.

43

Ende Antiochus liet een Gebodt uyt-gaen door sijn gantsch Koninck-rijck, ⁺ Dat alle volckeren te gelijck eenerley Godts-dienst houden souden.

+ Antiochi Gebodt.

44

Doe verlieten alle volckeren hare wetten, ende bewilligden in de wijse Antiochi.

45

Ende vele uyt Israël bewilligden oock daer in, ende offerden den Afgoden, ende ontheyligden den Sabbath.

46

Antiochus sondt oock brieven nae

[fol. 43r]

Ierusalem, ⁺ ende in alle steden Iuda, daer in hy geboodt, Dat sy der Heydenen Godts-dienst aen-nemen souden;

+ Brieven Antiochi aen alle Ioden, dat sy der Heydenen Afgoden-dienst souden aen-nemen.

47

Ende de brand-offeren, spijs-offeren, sond-offeren in ’t Heyligdom,

48

Sabbathen ende andere Feesten af-doen.

49

Ende beval, Dat men het Heylighdom ende het heylige volck Israël ontheyligen soude.

50

Ende liet Altaren, ⁺ Tempelen ende Afgoden op-richten, ende verken-vlees offeren, ende andere onreyne dieren.

+ Het Heylighdom wort ontwyt, etc.

51

Ende de besnijdinge verboodt hy, ende geboodt die leden te gewennen tot alle grouwelen; dat sy Godts Wet ende rechten vergeten, ende andere wijse aen-nemen souden.

52

Ende wie Antiocho niet gehoorsaem zijn en soude, dien soude men dooden.

53

Dit Gebodt liet hy uyt-gaen door sijn gantsche Koninck-rijck: ende verordineerde Hooft-lieden, die het volck dwingen souden, om sulcx te houden.

54

Deze richteden in Iuda offerhanden aen, ende geboden die te houden.

55

Ende vele van ’t volck vielen af van Godts Wet tot hen.

56

Allen moet-wille bedreven sy in ’t lant, ende verjaegden het volck Israël, dat het sich verbergen ende versteken moeste in de holen, als de vluchtige.

57

In ’t hondert ende vijf-en-veertighste jaer, ⁺ op de vijftienden dagh der maent Casleu, liet de Koninck Antiochus den grouwel der verwoestinge op Godts Altaer setten:

+ 145 jaer. Casleu. Dan. 11,31. Grouwel der verwoestinge op Godts Altaer geset, etc.

58

Ende liet in alle steden Iuda Altaren op-richten, dat men opentlijck in de straten, ende een yegelijck voor sijn huys roockte ende offerde.

59

Ende liet de Boecken der Wet Godts verscheuren ende verbranden.⁺

+ De Boecken der Wet worden verscheurt ende verbrant, etc.

60

Ende alle, by dewelcke men de Boecken des verbondts Godts vondt, ende alle die Godts Wet hielden, doot-slaen.

61

Ende dat deden sy met haer krijghs-volck alle maenden, als het volck t’samen quam in de steden:

62

Op den vijf-en-twintighsten dagh der maent offerden sy op den Altaer, dien sy hadden op-gericht tegen den Altaer des Heeren.

63

De wijven, dewelcke hare kinderen besneden, wierden gedoodet, gelijck Antiochus geboden hadde.

64

De ouders wierden in hare huysen verworgt, ende de kinderen daer in op-gehangen.

65

Maer vele van ’t volck Israël waren vol-standigh, ende en wilden niet onreyns eten; ende lieten sich liever dooden, dan dat sy hen verontreynigden:

66

Ende en wilden van de heylige Wet Godts niet af-vallen: daerom wierden sy om-gebracht.

67

Ende daer was een seer groote toorn over Israël.